«شب‌نامه» به مسئولان هشدار می‌دهد/ یک نگرانی درباره استارت‌آپ‌ها

به گزارش خبرنگار مهر، عصر روزگذشته ۸ آبان ماه مراسم اکران و نقد و بررسی مستند «شب‌نامه» با اجرای علیرضا سعیدی و با حضور سیدمهدی کرباسی کارگردان، رضا صادقی نویسنده، سعید جباری راوی و از دست‌اندرکاران تولید این اثر و علاقه مندان به سینمای مستند در محل خبرگزاری مهر برگزار شد.

در ابتدای این مراسم سیدمهدی کرباسی کارگردان «شب‌نامه» با اشاره به چگونگی ساخت این مستند گفت: ساخت این مستند از ۲ روایت موازی شروع شد؛ یکی اینکه در ابتدا تیم تولیدکننده ما درگیر راه‌اندازی ۲ استارت آپ بود و بعد به واسطه راه اندازی این ۲ استارت آپ با یکسری از برنامه های دیگر درگیر شدیم. برخی از مواردی که در نشست این استارت آپ ها عنوان می شد ما را مشکوک کرد بر همین اساس بچه‌های ما یکسری پژوهش ها را در معاونت محتوایی سفیرفیلم انجام دادند و سپس ۶ ماه درگیر این موضوعات شدیم.

وی افزود: ما دیدیم این موضوع جذاب و به روز است به همین دلیل آن را پیگیری کردیم و در مسیر تحقیقات به این نتیجه رسیدیم که در حوزه استارت آپ ها برخی به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه در برنامه های جاسوسی گرفتار می شوند. ما در همان زمان که متوجه این امر شدیم کانال تلگرامی «شب نامه» را هم راه اندازی کردیم و در آن به مسایلی رسیدیم که برایمان جالب بود. ما مطالب جااب را در کانال منتشر می‌کردیم و بازخوردهایی که پس از انتشار آنها از مخاطبان می‌گرفتیم به نوعی مکمل منابع تحقیقاتی ما بود. در همین جا هم باید بگویم ما از منابعی مانند ویکی لیکس و روزنامه ها و ... استفاده کردیم.

رضا صادقی نویسنده این اثر در ادامه در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا شرکت هایی که در این مستند از آنها نام برده شده است از ساخت «شب نامه» مطلع هستند یا خیر، گفت: بله شرکت هایی مانند آتیه پرداز و ... که ما در مستند از آنها نام بردیم در جریان ساخت این مستند بودند، ما حتی به آن خانم خبرنگاری که در این مستند از او تصاویری را نشان دادیم، گفتیم که چنین مستندی ساخته ایم و «شب نامه» را به او نشان دادیم. بنابراین آنها در جریان ساخت این مستند قرار گرفتند و متوجه شدند که موضوع مستند ما استارت آپ ها هستند.

نویسنده «شب نامه» در بخش دیگری از صحبت‌هایش عنوان کرد: اخیرا استارت آپ هایی در کشور تاسیس شده اند که در هفته اول و دوم شروع به کار حدود ۸۰ درصد به مشتریان شان تخفیف داده اند. سوال ما این است که چطور می شود چنین اتفاقی بیفتد و این پول‌ها از کجا می‌اید؟ در واقع حرف ما این است که این استارت آپ‌ها بیایند و در مورد منابع مالی خود شفاف سازی کنند. این در حالی است که ما خودمان خدماتی از برخی از این استارت آپ ها دریافت می کنیم و اینگونه نیست که مخالف فعالیت استارت آپ‌ها باشیم.

در ادامه صحبت های صادقی، کرباسی کارگردان مستند گفت: در حال حاضر استارت آپ هایی فعالیت می کنند که مساله دار هستند و برخی به صورت اتفاقی درگیر مسایل آنها می شوند، ما مشکلی با تمام این استارت آپ ها نداریم وچه بسا اینکه خودمان هم از خدمات آنها استفاده کرده ایم، اما نکته اساسی این است که این افراد و ارتباطاتی که آنها دارند باید تسویه شوند. در واقع ما نیامدیم که فضای استارت آپ را به زمین بزنیم. برای روشنگری این مساله باید بگویم سفیرفیلم از همین استارت آپ ها ایجاد شده است، پس ما مخالفتی با این فضا نداریم اما معتقدیم که فضاهای مساله دار و افرادی که فضای اکوسیستمی استارت‌آپی را به یک سمت دیگر می برند باید مشخص شوند و بگویند چرا این کار را می کنند.

ما نیامدیم که فضای استارت آپ را به زمین بزنیم و برای روشنگری این مساله باید بگویم سفیرفیلم از همین استارت آپ ها ایجاد شده است، پس ما مخالفتی با این فضا نداریموی در بخش دیگر از صحبت هایش در پاسخ به این پرسش که حیدر در «شب نامه» نماینده سیستم اطلاعاتی کشور است آیا سازمان و یا نهادی آنها را در ساخت این مستند هدایت کرده است یا خیر؟ گفت: ایده ابتدایی این مستند از بچه های سفیرفیلم بود، البته ما در ابتدای فیلم سه کلمه آوردیم که حیدر آنها را به ما پیشنهاد داد. آن سه کلمه فقط برای روایت سینمایی «شب نامه» بود. می خواهم بگویم که ابتدا بچه های ما برای ساخت این مستند دور هم جمع شدند و سپس حیدر به موضوع ما اضافه شد، این روایتی است که ما زمان آن را کمی پس و پیش کردیم.

سپس رضا صادقی نویسنده این اثر در پاسخ به همین پرسش گفت: در واقع ما خودمان انتخاب کردیم که بر چه بخش از فیلم بیشتر زوم کنیم و در طول فیلم تصمیم گرفتیم آن را بیشتر نشان دهیم. در واقع اصلا کسی به سراغ ما نیامد که بگوید به این بخش ها بیشتر بپردازید.

صادقی در ادامه در پاسخ به این که آیا وزارت اطلاعات به آنها مواد تحقیقاتی می‌داد؟ گفت: ما خودمان تحقیقاتی کردیم و آن را به یک فیلمنامه تبدیل کردیم و هر جا که دیدیم نیاز به مصاحبه است آن را انجام دادیم و هر جا حس کردیم باید به صورت دوربین مخفی به ضبط تصاویر بپردازیم، این کار را کردیم. کانال «شب نامه» را هم برای تکمیل اطلاعات خودمان ساختیم. در واقع ما خودمان به کشف رسیدیم و اینطور نبود که آنها مدام به ما بگویند که چه کار کنیم.

نقش وزارت اطلاعات در ساخت این مستند

سپس جباری در پاسخ به اینکه این تیم در طول تولید اثر چه نسبتی با وزارت اطلاعات داشت، گفت: ما تنها یک همکاری با وزارت اطلاعات داشتیم و بیشتر از این هم نمی توانم درباره آن چیزی بگویم. هرچه لازم است در فیلم آمده است.

وی سپس درباره این موضوع که برخی از قضایایی که در فیلم مطرح می شود تناقضاتی دارند و در واقع نشان دهنده این است که سیستم اطلاعاتی کشور از برخی موضوعات خبر ندارد، گفت: وزارت اطلاعات می دانست چه اتفاقاتی افتاده است و در واقع بازداشت سیامک نمازی که ما در فیلم به آن اشاره کرده ایم به چهار سال پیش بازمی گردد پس ما نخواستیم بگوییم که وزارت اطلاعات از این موضوع خبر ندارد.

جباری که به عنوان نقش اصلی در فیلم جلوی دوربین رفته است، ادامه داد: بحث اصلی این مستند این است که ما با کلیت استارت آپ ها مشکلی نداریم، اصلا خودمان هم جزو استارت‌آپ ها بودیم و همین حالا هم یک شتاب دهنده در ذیل سفیرفیلم راه انداخته ایم و با این فضا بیگانه نیستیم، اما حرفمان این است که هر کسی باید بداند در کجا سرمایه گذاری می کند و این فضای سرمایه گذاری در اقتصاد کشور چه پیشرفتی را به همراه می آورد؟ و آیا این فضای استارت‌آپ یک فضای ساختگی و مصنوعی است یا خیر؟ حرف ما این است که یک مقدار بیشتر به این فضاها توجه کنیم.

راوی «شب نامه» افزود: این مسایل باعث می شود یکسری از نخبه های ما به جای رفتن به سراغ مسایلی مانند نانوتکنولوژی و تکنولوژی و... به سمت فضاهای خدماتی بروند. این جای بحث دارد و باید بیشتر به آن پرداخته شود. آیا واقعا لازم است نخبگان دانشگاهی ما در فضاهایی مشغول به کار شوند که بیشتر شکل خدماتی دارند؟

جای تاسف دارد که نخبگان ما سراغ استارت آپ‌های خدماتی رفته‌اند

کرباسی در ادامه صحبت های جباری گفت: در حال حاضر شاخص‌ترین استارت‌آپ‌های جهان شرکت‌هایی مانند اپل هستند. دلمان به حال هم دانشگاهی هایمان می سوزد که در بین این همه استارت‌آپ به سراغ استارت‌آپ های خدماتی رفته اند. به نظرم این موضوع سوال برانگیز است که چرا جوان های ما به سمت فضاهایی که پیشرفت مملکت را به دنبال داشته باشد، نمی روند؟ فضاها استارت آپی خدماتی فضاهایی نیستند که لزومی داشته باشد نخبگان ما درگیر آن شوند. حرف اصلی ما این است که دست های پشت پرده فضاهای استارت‌آپی در ایران را به این سمت راهنمایی می کند. در طول فیلم هم چندین بار به این موضوع اشاره کردیم و مسایلی مانند دزدیدن اطلاعات را که به همین موضوع اشاره دارد در فیلم نشان دادیم.

در ادامه راوی این اثر در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه مخاطب «شب نامه» چه کسی است؟ گفت: مخاطب اول ما کسانی هستند که درگیر فضاهای استارت‌آپی شده اند و مخاطب دوم ما به نوعی مسئولان هستند و در واقع یک طرف صحبت ما این است که بگوییم آقایان مجلس! در داخل سیستم ما اتفاق هایی می افتد که شما باید از آنها آگاه باشید. به گونه ای می خواستیم نشان دهیم که این فضا با فضای دانش بنیان متفاوت است. کسی که این سرمایه گذاری را می کند باید بداند چه هدفی دارد. آیا اهداف برخی مغرضانه و دشمنانه است یا نه؟ فارغ از همه اینها می خواستیم این هشدار را هم به دانشجویان و مسئولان بدهیم که به این فضا توجه داشته باشند.

در واقع یک طرف صحبت ما این است که بگوییم آقایان مجلس! در داخل سیستم ما اتفاق هایی می افتد که شما باید از آن آگاه باشید وی در ادامه با اشاره به اینکه برخی از سفارتخانه ها بودجه این استارت‌آپ ها را تامین می‌کنند، گفت: برخی سفارتخانه ها مانند سفارتخانه ایتالیا، آلمان و سوئد همواره به موضوع استارت آپ های خدماتی اشاره دارند و تاکید می کنند. پس باید این هشدار را به دانشجویان و مسئولان بدهیم. باید توجه داشته باشیم که آنها چرا فضاهایی را که برای ما توسعه پایدار به همراه داشته باشند، تبلیغ نمی کنند.

جباری ادامه داد: ما هیچگاه در طول فیلم نگفتیم که انجام کارهای استارت‌آپ بد است و یا نباید انجام داد، بلکه حرف ما این است که این کارها نیاز به نخبگان ندارد، اگر ما آمریکا و آلمان را می بینیم که در این فضاها بسیار پیشرفته هستند باید بدانید که آنها ابتدا از استارت‌آپ تهیه غذا شروع نکرده اند و یا اقتصاد آمریکا بر پایه کترینگ نیست بلکه آنها ابتدا سراغ تکنولوژی‌های پیشرفته رفته اند. اقتصاد آمریکا بر پایه فضای خدماتی نیست. ما باید زیرساخت های تکنولوژی خودمان را تقویت کنیم و سپس به سمت چنین کارهایی برویم.

سپس صادقی در ادامه با اشاره به شفاف سازی موسسات استارت آپی گفت: وقتی ما شروع به ساخت این مستند کردیم معتقد بودیم که شفافیت به اقتصاد ما کمک می کند پس چرا ما باید از مراجعه مردم برای درخواست شفاف سازی ناراحت شویم. اگر کسی از این سوالات ناراحت شود، طبیعی نیست. درخواست ما این است که دوستان بیایند و شفاف سازی کنند، ما هم هر جایی که قانع شدیم، توضیح می دهیم و این به اقتصاد ما کمک می کند.

جباری در ادامه صحبت های نویسنده «شب نامه» گفت: برخی می خواستند مستند ما را سیاسی کنند و آن را به برجام وصل کنند. به نظرم اتفاقا این خوب است که حواسمان باشد بعد از به نتیجه رسیدن «برجام» در کجاها بیشترین سرمایه‌گذاری ها انجام شده است و تاثیرات اجتماعی و رفتاری فضاهای کسب و کار را در زندگی مردم ببینیم.

سپس کارگردان این اثر ادامه داد: برخی عنوان کرده بودند که ما گفته ایم استارت‌آپ های «دیجی کالا» و «تخفیفان» جاسوسی هستند این در حالی است که ما چنین چیزی را نه در فیلم و نه در فضای کانال بیان نکرده بودیم و در واقع تلاش ما این بود که ارتباطات مخفی را که مشکوک هستند، بیان کنیم. هدف ما شفافیت و بیان این مساله بود که به سادگی از کنار موضوعات عبور نکنیم.

جباری در ادامه صحبت های کرباسی و در پاسخ به نکته یکی از حاضران در نشست که نکاتی را درباره لزوم مسئولان از نخبگان و فعالان عرصه استارت آپ‌ها مطرح کرد، گفت: بحث ما این بود که علاوه بر اینکه به مسئولان گوشزد کنیم چه اتفاقاتی در حال رخ دادن است، این را هم مطرح کنیم که شما چه کردید که فضا به این سمت رفته است؟ شاید بحث اشتغال یکی از بحث هایی باشد که باعث این مساله شده است. مسئولان ما چه کاری در اشتغال زایی کردند که جلوی رفتن نخبگان از کشور و یا هرز رفتن آنها را بگیرند.

در ادامه کرباسی در پایان کرد: یک جریانی در خود اکوسیستم با محوریت چند نفر تلاش دارد که بگوید «شب نامه» قصد دارد اکوسیستم کارآفرینی را زمین بزند در حالی که به این صورت نیست و به نظرم آنها اهداف دیگری دارند.