به گزارش خبرنگار مهر، حسین آقازاده وابسته فرهنگی سرکنسولگری ایران در نخجوان نوشته ای را درباره بناهای تاریخی نخجوان که در جوار ارس در اختیار خبرگزاری مهر قرار داده و آورده : بناهایی که شاهد دوران مختلف تاریخ بودند و گاهی نه‌تنها تاریخ بلکه رد آب‌های ارس را هم در خود زنده نگه داشتند. ارس در حدود مرزهای جنوبی نخجوان از غرب به شرق روان است.
رود ارس از سمت صدرک معروف به قلعه غیرت وارد سرزمین امروزی نخجوان می‌شود. در اینجا بنای تاریخی که در ساحل ارس جای گرفته، قلعه صدرک است. این بنا در جنوب غربی سلسله کوه‌های ولی داغی که به سمت رود ارس امتداد می‌یابند قرار دارد. بر اساس نظریه باستان شناسان، تاریخ این قلعه از هزاره اول و دوم قبل از میلاد شروع می‌شود. در دایره المعارف بناهای تاریخی نخجوان نشان داده‌شده است که این قلعه که توسط باستان شناسان نخجوانی در سال ۲۰۰۱ آشکارشده، در دوران قدیم با هم خوردن روابط اتحاد طوایف قدرتمند ساکن در شرق آناتولی و اراضی شرور برای جلوگیری از هجوم نیروهای بیگانه ساخته‌شده است.
در قرون‌وسطی نیز قلعه صدرک با قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم نقش ویژه‌ای در نظارت و نگهبانی بر این مسیر داشته است.
با پیشروی در طول رود ارس در اراضی شرور ردِ پای مناطق مسکونی تاریخی بزرگ و کوچک دیده می‌شود. شرور دوزی (دشت شرور) به‌عنوان شاهد دوران صفوی‌ها، خودش یک تاریخ است. اراضی«بویوک دوز» نیز یکی دیگر از بناهای تاریخی در جوار رود ارس است که ردِ پای تاریخ را زنده نگه‌داشته است.
منطقه مسکونی مربوط به قرون‌وسطی در جنوب روستای «بویوک دوز» از اراضی شهرستان کنگرلی در سال ۱۹۹۱ ثبت شده است. به سبب طغیان‌های رود ارس قسمت زیادی از منطقه مسکونی تخریب‌شده و بررسی‌های باستان‌شناسی از ده مزار منطقه نشان می‌دهد، اجساد دفن شده در اینجا طبق رسوم مسلمانان و بر اساس قوانین اسلامی دفن شده‌اند. تصادفی نیست که در کتاب «داستان دده قورقود»، در میان ایل اوغوز، بَکدوز اَمَن از اهالی این منطقه به‌عنوان شخصی معرفی می‌شود که با پیغمبر دیدار کرده و از اصحاب او است.
قلعه عباس‌آباد نیز نشانه جنگ‌های خونین درگذشته است در میان بناهای تاریخی نخجوان در جوار رود ارس بقایای شهر آستاباد وطن نعیمی(متفکر مشهور آذربایجان) و قلعه عباس‌آباد که بعدها در این اراضی ساخته‌شده نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. شهر آستاباد که در ۱۲ کیلومتری جنوب شرقی شهر نخجوان قرار دارد، در قرون‌وسطی به‌عنوان یکی از مراکز اصلی مکتب حروفیه بوده است. این شهر در سده ۱۴-۱۲ یکی از بزرگترین شهرهای منطقه بوده و سیاح آلمانی به نام ایوهان شیلتبرگر در کتاب سیاحت خود اطلاعات خوبی از این شهر ارایه داده است.
قلعه عباس‌آباد بر اساس معماری سبک اروپایی با پیشنهاد متخصصان جنگی فرانسه و دستور عباس میرزا(شاهزاده قاجار) در سال‌های ۱۸۱۰-۱۸۰۹ ساخته شد. در زمان جنگ دوم ایران و روس در این قلعه جنگ‌های خونین انجام گرفت و بعد از تصرف قلعه عباس‌آباد توسط روس‌ها، اشغال خان نخجوان به پایان رسید.
تقریبا در میانه سیاحتمان به پل ضیاءالملک می‌رسیم. این پل در نزدیکی جلفا در محلی که رود ارس دامنه کوه‌ها را لمس کرده و گرداب وار در حال پیچیدن است، از سنگ تراشیده احداث شده و مرواریدی باشکوه است. از این پل که در میان اهالی به «پل اسکندر» نیز مشهور است فقط پنج ستون مانده است. در نزدیکی پل، بقایای یک کاروانسرا موجود است. بر اساس یافته‌های علمی این کاروانسرا بزرگترین کاروانسرای در منطقه قفقاز جنوبی است. کاروانسرای جلفا با ۳۷ متر طول متعلق به سده ۱۳-۱۲ است. این بنا از اهمیت تجاری شهر جلفا در قرون‌وسطی خبر می‌دهد.
در بین بناهای تاریخی در جوار رود ارس، مقبره گلستان جزء بناهایی است که سهم خود را از توسعه گرفته است. چنانچه فخرالدین صفرلی، عضو هیات علمی آکادمی ملی علوم آذربایجان نیز نوشته است، مقبره گلستان که بر اساس منابع قرون‌وسطی بعضا با نام گنبد «بریده» ذکرشده است با ساختار معماری منحصربه‌فرد خود از سایر بناهای معماری مقبره‌ای نخجوان و کل آذربایجان متفاوت بوده و در میان بناهای معماری قرون‌وسطی آذربایجان جایگاه منحصربه‌فردی دارد.
مقبره در زمان حاکمیت شوروی به خاطر قرار گرفتن در پشت حدود مرزی ارس مورد بی‌توجهی قرارگرفته، بازسازی نشده و به اهالی اجازه رفتن به آن داده نمی‌شد. اما طرح توسعه معاصر نخجوان به مقبره گلستان حیات دومی را برای زندگی در صدها سال آینده داده است.
بر اساس فرمان رییس مجلس عالی جمهوری خودمختار نخجوان، مقبره گلستان در طول یک سال بازسازی و از نو برپا شد. این مقبره از آن‌سوی ارس در سرزمین ایران به‌راحتی قابل‌مشاهده است و نظر هر بیننده و گردشگری را به خود جلب می‌نماید. این مقبره دارای دوازده ضلع است و به گفته مردمان محلی نمادی از دوازده امام معصوم شیعیان است.
شهر کئران نیز به‌عنوان یکی از شهرهای باشکوه قرون‌وسطی نخجوان در حوزه ارس محسوب می‌شود. بناهای اطراف آزاد کند نیز با قرار گرفتن در گروه بناهای تاریخی جوار ارس قدیمی‌ترین صفحات تاریخ را در خود زنده نگه‌داشته است.
نظر شما