خبرگزاری مهر، گروه بین الملل- سمیه خمارباقی: سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان با صدور فرمانی پادشاهی محمد بن سلمان را به عنوان ولیعهد و معاون رئیس شورای وزیران با حفظ سمت وزیر دفاع انتخاب کرد. این اولین بار از زمان مرگ ملک عبدالعزیز است که حکومت از پدر به پسر منتقل میشود، از زمان تأسیس پادشاهی آل سعود تخت و تاج از برادر به برادر منتقل می شده است.
بر اساس فرمان پادشاهی که در خبرگزاری رسمی عربستان واس منتشر شده، پادشاه عربستان محمد بن نایف برادر زاده خود را از ولیعهدی و معاونت رئیس شورای وزیران و وزارت کشور برکنار کرده است. بر اساس این خبر عبدالعزیز بن سعود بن نایف بن عبدالعزیز وزارت کشور را بعد از محمد بن نایف برعهده خواهد داشت و بندر بن فیصل بن بندر بن عبدالعزیز معاون سازمان استخبارات (اطلاعات) عربستان شده است. به همین مناسبت گفتگویی را با سید محمد حسینی سفیر سابق ایران در عربستان انجام دادیم که مشروح آن از نظر می گذرد:
*دلایل برکناری محمد بن نایف و انتصاب محمد بن سلمان به ولیعهدی چیست؟
در واقع زمینه های این برکناری بعد از مرگ عبدالله بن عبدالعزیز و روی کار آمدن سلمان بن عبدالعزیز پادشاه جدید عربستان اتفاق افتاد که عربستان به لحاظ داخلی و به ویژه ساختار سیاسی دچار یک دگردیسی کامل به گونه ای که می توان از آن به عنوان یک شبه کودتا نام برد، شد قبل از آن ساختار به گونه ای بود که توزیع قدرت در رده اول مقامات ارشد صرفا بین فرزندان بلافصل عبدالعزیز و میان برادران بود. بعد از آمدن سلمان بن عبدالعزیز این ساختار عوض شد و نوادگان در جایگاه اول قرار گرفتند از جمله محمد بن نایف ولیعهد و محمد بن سلمان فرزند ۳۲ ساله پادشاه، ولی ولیعهد و وزیر دفاع شد. اما از همان ابتدا مشخص شد سلمان بن عبدالعزیز تصمیم دارد این دوران را به سرعت طی کند و زمینه را برای فرزند خود به عنوان پادشاه آینده فراهم کند اما با مشکلاتی مواجه بود.
یک مشکل در درون خاندان آل سعود که چنین چیزی بر خلاف رویه بود و سلمان نمی تونست به راحتی این تصمیم را بگیرد. از سوی دیگر محمد بن نایف به خاطر مبارزات موفقی که علیه القاعده داشت مورد توجه آمریکایی ها (البته در دوران باراک اوباما) بود و چند بار نیز که تلاش بر تغییر بود واکنش مثبتی از سوی آمریکایی ها و خاندان آل سعود نشان داده نشد و در چارچوب شورای بیعت صورت نگرفت تا اینکه بحث یمن پیش آمد و عملا محمد بن سلمان میدان دار در بحث لبنان و سوریه شد و پروژه های بزرگ انرژی را به عهده گرفت و سفرهایی که در قامت یک شاه به کشورهای مختلف مثل آمریکا و روسیه و ... داشت.
در چند ماه گذشته این سفرها فشرده شد و مشخص شد این سفرها زمینه سازی برای یک تغییر است. تا اینکه ترامپ به عربستان سفر کرد به نظر من این تغییرات کنونی را باید پس لرزه های سفر ترامپ تلقی کرد که اولین پس لرزه آن ابتدا در بحث بحران قطر و سپس انتصاب محمد بن سلمان به عنوان ولیعهد جدید عربستان خود را نشان داد و در آینده باید شاهد پس لرزه های بیشتری باشیم.
بنابراین این انتصاب به این شکل است که عربستان دارای آیین نامه حکومتی و دارای شورایی به اسم شورای بیعت است. بر اساس فرمان شاه مبنی بر تغییر بند ب از ماده پنج آیین نامه حکومتی زمینه انتقال قدرت انجام شد .قبل از آن با عناصر کلیدی شورای بیعت لابی شد. شورای بیعت متشکل از ۳۴ نفر است و از این شورا ۳۱ نفر به این تغییر رای می دهند و سپس فرمان پادشاهی اعلام شد. در واقع این یک کودتای نرمی بود در ادامه کودتایی که از ۲ سال و نیم پیش بعد از مرگ عبدالله بن عبدالعزیز شروع شده بود.
*آیا این اقدام نوعی کودتای نرم که حمایت آمریکا و کشورهایی چون امارات را با خود همراه دارد نیست؟ این انتصاب ارتباطی با سفر اخیر ترامپ به عربستان دارد؟ این انتصاب چه تغییراتی بر سیاست خارجی عربستان به ویژه در منطقه خواهد داشت؟
قطعا این انتصابات، تغییراتی را در منطقه به وجود می آورد اصلا به نظر من این تغییر به اصطلاح ولیعهدی در واقع یک پروژه بزرگی است که آمریکایی ها و سعودی ها با مشارکت برخی کشورهای منطقه انجام دادند. به نظر من در مناقشه، سعودی ها در حوزه یمن و سوریه تاثیرات خود را خواهد گذاشت. حتما در روزهای آینده شاهد انتصاباتی از سوی محمد بن سلمان خواهیم بود و این احتمال وجود دارد که سلمان بن عبدالعزیز جای خود را به پسرش محمد بن سلمان بدهد و به عنوان قدرت اول عربستان معرفی شود.
هر چند که با توجه به وضعیت جسمانی سلمان بن عبدالعزیز، ما محمد بن سلمان را به عنوان قدرت اول عربستان تلقی می کنیم. این تغییرات، پخت و پزی است که در سفر ترامپ انجام گرفت. همان زمان نیز تحلیلگران بر این باور بودند اینکه در سفری یک حجم مالی حدود ۵۰۰ میلیارد دلاری انعقاد شود منتظر بودند ببینند چه اتفاقاتی رخ خواهد داد.
ابتدا بحث قطر به وجود آمد و هنوز بحران قطر فروکش نکرده موضوع عزل و نصب های کنونی صورت گرفت و ما منتظر تغییرات بیشتر خواهیم بود. چیزی که واضح است این است که این انتصابات، ساده نیست و جناح تندرو و بازها در عربستان میدان داری خواهند کرد.
این تازه به نظر من بخشی از نوک قله بزرگ تحولات منطقه و در عربستان خواهد بود چرا که با تغییرات و تحولات در منطقه همزمان شده است و به ویژه رویکرد جدید آمریکا پس از روی کار آمدن ترامپ و به نظر می رسد اگر بخواهیم محسوس تر بگوییم ما در عربستان با دو نوع جناح مواجه هستیم. این تغییرات در راستای قدرت یابی بیشتر جناح تندروها یا بازها در عربستان است و امثال محمد بن سلمان و عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان از این طیف هستند برعکس محمد بن نایف که از جناح محافظه کار محسوب می شود، شخصی که مخالف جنگ عربستان علیه یمن بود.
*این انتصاب با تغییر قانون اساسی صورت گرفته است. واکنش طیف نایف به این اقدام چه خواهد بود؟
طیف محمد بن نایف عملا منزوی شدند البته شکاف در خاندان آل سعود بیشتر شد اما تجربه نشان می دهد با توجه به جایگاه پادشاه در عربستان و تلقی مذهبی که از اولی الامر دارند و عناصر قدرتی که محمد بن سلمان دارد مخالفتی صورت نخواهد گرفت. محمد بن سلمان هم وزیر دفاع است و در حکمی که صادر شد نیز اعلام شده است با حفظ سمت های قبلی وی هم وزیر دفاع و هم معاون نخست وزیر است، همه عناصر قدرت از نایف گرفته شده است.
علاوه براین تمامی پروژه های اقتصادی و انرژی در اختیار محمد بن سلمان بود. محمد بن سلمان بیشترین اختیارات را دارد و این نیز تعمدا صورت گرفت تا وی قدرت بیشتری کسب کند. البته حتما امتیازاتی به جناح معترض داده خواهد شد در قالب والی مناطق مختلف اما این شکاف ها در کوتاه مدت بعید است بتواند اتفاقات جدیدی را رقم بزند.
نظر شما