خبرگزاری مهر، گروه دین و اندیشه: ویژگی ماه خدا این است که برای بهره‌مندی از نعمت‌ها و فیوضات آن، هر گاه با مشکل یا سختی روبرو می‌شویم می‌توانیم با میزبان در میان بگذاریم و آن را برطرف کنیم و البته ارتباط با هیچ میزبانی به‌اندازه ارتباط با میزبان ماه رمضان آسان نیست. روز هفتم این ماه، می‌توانیم جمع‌بندی مناسبی از بهره‌مندی‌مان از اعمال و طاعات خود در این ماه داشته باشیم و اگر سستی، خستگی یا نقصی در بهره‌مندی از فیوضات این ماه داریم از خدا بخواهیم که ما را در برطرف‌کردن مشکلات یاری‌مان کند. می‌گوئیم: «اللَّهُمَّ أَعِنِّی فِیهِ عَلَی صِیَامِهِ وَ قِیَامِهِ؛ [۱] ای خدا مرا در این روز بر روزه و اقامه نماز یاری کن.» در دعای روز اول، قرار گذاشتیم که روزه‌دار باشیم همانند روزه‌داران حقیقی، و شب‌زنده‌دار و مأنوس و مشغول به عبادت، همانند شب‌زنده‌داران، اما این قرار، برای کسی که تا کنون چنین نبوده و روزه و عبادت او دارای کمبودهایی بوده است با سختی‌هایی همراه است که لازم است در میانه راه باز هم از خدا کمک بگیرد.
رمضان، بهترین فرصت برای تمرین رویارویی با نفس
تا وقتی انسان، به‌خوبی بر هوای نفس خود مسلط نشده و بندگی، ملکه و خوی او نشده است از لغزش‌ها در امان نیست و ماه مبارک رمضان بهترین فرصت برای تمرین رویارویی با نفس در پیچ و خم‌ها و بزنگاه‌های لغزش و گناه است. باید کم‌کم با تجزیه و تحلیل خود، یک یک نقص‌های خود را بیابیم و آن‌ها را درمان و برطرف کنیم و برای این کار از خداوند یاری جوییم. گناه نکردن در ماه مبارک رمضان اگرچه بسیار ارزشمند است، اما ابتدای راه است و ما باید تلاش کنیم در این ماه اساساً از گناه و لغزش دور شویم تا پس از این ماه عزیز هم به این راه ادامه داده و گناه نکنیم. پس چنین می‌گوئیم: «وَ جَنِّبْنِی فِیهِ مِنْ هَفَوَاتِهِ وَ آثَامِهِ؛ [۲] و از لغزش‌ها و گناهان دور ساز.»
خداوند با لطف خود کاری کرده است که در ماه رمضان، راه تقویت خود در مقابل نیرنگ‌ها و وسوسه‌های شیطان آسان‌تر باشد. رسول خدا (ص) فرمودند: «إِذَا طَلَعَ هِلَالُ شَهْرِ رَمَضَانَ غُلَّتْ مَرَدَةُ الشَّیَاطِینِ؛ [۳] آن هنگام که هلال ماه رمضان سر برآورد، شیطانهای رانده شده به زنجیر کشیده میشوند.» بسیاری از لغزش‌ها و گناهانی که شاید عادت انسان می‌شود با تلاش عجیب وسوسه‌های شیاطین، به وجود آمده است. دلیل آن هم ضعف نفس انسان بوده که در مقابل این وسوسه‌ها تسلیم شده است. چنین نفس ضعیفی برای بازیابی و تقویت خود در مقابل لشکر شیاطین نیازمند فرصت است و چه فرصتی بهتر از ماه مبارک رمضان.
امام سجاد (ع) در بیانی، تلاش شیطان را این‌چنین توصیف می‌کند: «و برای ما دشمنی قرار دادی که با ما نیرنگ می‌کند و او را بر ما تسلطی دادی که ما را به آن اندازه بر او سلطه نیست، او را در دل‌های ما جای دادی و در مجاری خونمان روان کردی، اگر ما از او غفلت کنیم او از ما غافل نگردد و اگر فراموشش کنیم او ما را فراموش نکند، ما را از عقاب تو ایمن کند و از غیر تو بترساند، …»[۴] برای پیروزی در این مبارزه، نیازمند کمک خواستن از خداوند هستیم. چنان‌که حضرت زین‌العابدین (ع) در ادامه توصیف نیرنگ‌های شیطان، چنین از خداوند درخواست می‌کند: «وَ إِلَّا تَصْرِفْ عَنَّا کَیْدَهُ یُضِلَّنَا، وَ إِلَّا تَقِنَا خَبَالَهُ یَسْتَزِلَّنَا؛ [۵] ای خداوند ما، اگر مکرش را از ما باز نگردانی، گمراهمان کند و اگر ما را از تبهکاری‌هایش در امان نداری، پای ثبات ما بلغزاند.»
نگهبان قدرتمند قلب
تنها راه قدرت قلب انسان در مقابل تلاش شیاطین برای نفوذ در آن یاد خداست، چنان‌که قرآن کریم می‌فرماید: «أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوب؛ [۶] آگاه باش که با یاد خدا دل‌ها آرامش مییابد.» یاد خدا همچنان نگهبان توانمندی است که بر درگاه قلب قرار می‌گیرد و تا وقتی او نگهبان است خیال قلب از ورود شیاطین و نیرنگ‌هایشان آسوده خواهد بود. تا وقتی به یاد خدا هستیم حتی اگر بر لب، ذکری جاری نکنیم در امان هستیم، البته هم‌زمانی آن با ذکر زبانی بهتر و شایسته‌تر است چنان‌که حضرت امام خمینی رضوان‌الله علیه می‌نویسد: «گرچه ذکر حق و تذکر از آن ذات مقدس از صفات قلب است و اگر قلب متذکر شد تمام فوایدی که برای ذکر است بر آن مترتب می‌شود، ولی بهتر آن است که ذکر قلبی متعقّب به ذکر لسانی نیز گردد.» [۷] شاید بهترین توشه‌ای که می‌توانیم از این ماه عزیز برگیریم همین ذکر دائمی باشد چنان‌که امام صادق (ع) آن را بهترین وصیت شمرده و می‌فرمایند: «أَفْضَلُ الْوَصَایَا وَ أَلْزَمُهَا أَنْ لَا تَنْسَی رَبَّکَ وَ أَنْ تَذْکُرَهُ دَائِما؛ [۸] برترین وصیّت‌ها، آن است که همیشه به یاد خدا باشی و او را فراموش نکنی.»پس باید در این ماه برای استقرار چنین ویژگی در خود، تلاش کنیم و از خدا بخواهیم که: «وَارْز ُقْنِی فِیهِ ذِکْرَکَ بِدَوَامِهِ؛ [۹] و ذکر دائم نصیبم فرما.»
خدای موفقیت‌ها
برای موفقیت در چنین اهدافی ضمن تلاش باید در نظر داشته باشیم که خداوند به‌وجودآورنده همه موفقیت‌ها است. (بِتَوْفِیقِکَ؛ [۱۰] به حق توفیق بخشی خود). اما مناسب است که تعریفی نیز از موفقیت واقعی داشته باشیم. موفقیت حقیقی چیست؟ شخصی از امام صادق (ع در مورد معنای آیه شریفه «وَ ما تَوْفیقی إِلاَّ بِاللَّه؛ [۱۱] و توفیق من جز به [یاری] خدا نیست» سوال می‌کند، حضرت در پاسخ فرمودند: «هر گاه بندهای عمل شایستهای را که خدا به او دستور داده انجام داد، این کردارش مناسب و موافق با فرمان خدا است که به او بنده موفّق گویند. و هرگاه بخواهد مرتکب گناهی شود پروردگار مانعی میان بنده و آن معصیت ایجاد می‌فرماید که در نتیجه، آن را انجام نمیدهد، که ترک آن معصیت به کمک و مدد خدای تعالی بوده است و اگر میان او و گناه را واگذارد و حایلی ایجاد نکند، و بنده مرتکب آن گناه گردد، خداوند عزّ و جلّ یاریاش نکرده و موفّقش نگردانده و در نتیجه او را درمانده و بیچاره ساخته است.» [۱۲]
هدایتگر بی‌همتا
پس همه موفقیت‌ها در سایه لطف و یاری خدای متعال به وجود می‌آید و همه اسباب عالم به دست اوست. پس، باید او را با این صفت راهگشا صدا بزنیم تا ما راهنمایی کند. می‌گوئیم: «یَا هَادِیَ الْمُضِلِّین؛ [۱۳] ای رهنمای گمراهان عالم.»
پی‌نوشت:
[۱]. مفاتیح الجنان، دعای روز هفتم ماه رمضان.
[۲]. همان.
[۳]. محمد بن یعقوب کلینی، الکافی (اسلامیه) (دار الکتب الإسلامیة: تهران، ۱۳۶۳)، ج ۴, ۶۷.
[۴]. صحیفه سجادیه، نیایش بیست و پنجم.
[۵]. همان.
[۶]. سوره رعد، آیه ۲۸.
[۷]. چهل حدیث، ص ۲۹۲.
[۸]. امام ششم جعفر بن محمد (ع)، مصباح الشریعة و مفتاح الحقیقة منسوب به امام جعفر صادق علیه السلام (پیام حق: تهران، ۱۳۷۷)، ۱۶۲.
[۹]. مفاتیح الجنان، دعای روز هفتم ماه رمضان.
[۱۰]. همان.
[۱۱]. سوره هود، آیه ۸۸.
[۱۲]. َإِذَا فَعَلَ الْعَبْدُ مَا أَمَرَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنَ الطَّاعَةِ کَانَ فِعْلُهُ وِفْقاً لِأَمْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ سُمِّیَ الْعَبْدُ بِهِ مُوَفَّقا… [معانی الأخبار، ص ۲۱]
[۱۳]. مفاتیح الجنان، دعای روز هفتم ماه رمضان.
نظر شما