1
حجه الحق شيخ الرئيس شرف الملك ابوعلي حسين بن عبدالله بن سينا، فيلسوف و متفكر بزرگ و طبيب و دانشمند عاليقدر، از بزرگترين حكما و اطباي اسلام و از دانشمندان بزرگ جهان است. بنا بر آنچه خود وي در شرح احوالش نگاشته پدرش عبدالله از اهل بلخ و از ديوانيان ساماني بوده كه در زمان فرمانروايي نوح بن منصور (366-387) به بخارا منتقل و عامل قريه خورميثن از قراء بخارا گرديد. عبدالله از قريه اي كه نزديك خرميثن بود و افشنه نام داشته زني به نام ستاره گرفت و در ماه صفر سال 370 (هـ . ق.) ابن سينا به دنيا آمد. پس ازمدتي عبدالله با فرزندان خود به بخارا رفت و ابوعلي در آنجا به فراگرفتن قرآن، ادب، فقه و علوم رياضي مشغول شد و چندي بعد فيلسوف و دانشمند مشهور ابوعبدالله ناتلي به بخارا آمد و به خواهش عبدالله در خانه او منزل گزيد و به تربيت ابوعلي همت گماشت.
ابوعلي قسمتي از كتب منطق و اقليدس و المجسطي را نزد استاد خواند و قسمت ديگر را با مطالعه شخصي فرا گرفت تا آن كه ناتلي از بخارا رهسپار خوارزم گرديد و آنگاه ابوعلي به تنهايي به مطالعه و تحقيق در علوم الهي، طبيعي، طب و رياضي پرداخت و در همه اين علوم تبحر يافت و بر اثر معالجه پادشاه ساماني اجازه ورود به كتابخانه عظيم سامانيان را يافت. ابن سينا دراين باره مي گويد: در آن كتابخانه كتابهايي ديدم كه بسياري از مردم اسم آنها را هم هرگز نشنيده بودند و من نيز پيش از اين آنها را نديده بودم و پس از اين هم نيافتم، اين كتابها را خواندم و برفوايد آنها دست يافتم و مرتبه هر كس را در علم شناختم و چون به هيجده سال تمام رسيدم از همه اين علوم فارغ شده بودم .
ابوعلي از بيست و يك سالگي شروع به تأليف و تصنيف نمود و بيست ودو ساله بود كه پدرش درگذشت و چندي ناگزير شد كه به اعمال ديواني بپردازد و چون در اين هنگام به سبب غلبه آل افراسياب بر بخارا كار سامانيان آشفته شده بود ابوعلي از بخارا به گرگانج پايتخت خوارزم به نزد خوارمشاه علي بن مأمون بن محمد رفت و در خدمت او و وزيرش احمد بن محمد السهلي كه خود از دانشمندان بزرگ بود قربت و مكانت يافت و چندي در آن سرزمين اقامت گزيد و برخي از كتب خود را در آنجا نوشت.
ابوعلي و ابوسهل مسيحي كه به عللي نمي خواستند به دربار محمد بروند اندكي پيش از سال 403 از راه بيابان خوارزم روي به گرگان نهادند و بوسهل مسيحي در بيابان خوارزم درگذشت و ابوعلي به گرگان آمد و قصد داشت كه به درگاه شمس المعالي قابوس وشمگير برود اما چنان كه مي دانيم قابوس در سال 403 مقتول شد و ناگزير ابوعلي از گرگان به دهستان در شمال گرگان و در مشرق درياي خزر رفت و از آنجا باز به گرگان بازگشت و چندي در آنجا ماند و بعضي از كتابهاي خود را تأليف كرد و در سال 405 به ري رفت و در آنجا به خدمت مجدالدوله ابوطالب رستم بن فخرالدوله ديلمي (387-420) و مادر او سيده رسيد و بوعلي مجدالدوله را كه بيمار بود معالجه كرد و كتاب المعاد را در ري تأليف نمود و در اواخر سال 405 يا اوايل سال 406 از ري قصد قزوين كرد و از آنجا رهسپار همدان شد و ظاهراً حدود نه سال در همدان ماند و در آنجا وزارت شمس الدوله ابوطاهر شاه خسرو ديلمي پسر فخرالدوله كه از 387 تا 412 در همدان و جبال سلطنت مي كرد يافت. اما به سبب شورش سپاهيان از وزارت معزول گرديد و چهل روز در خانه ابوسعد بن دخدوك پنهان بود تا قولنج امير شمس الدوله عود كرد و او ابوعلي را براي درمان خواست و شيخ به مجلس او رفت و بار ديگر وزارت يافت و در همان ايام به تأليف طبيعيات كتاب شفا مشغول شد و به تدريس نيز مي پرداخت تا سال 412 كه شمس الدوله در گذشت و پسرش سماء الدوله به سلطنت رسيد و ابوعلي وزارت وي را پذيرفت و چون تاج الملك وزير سماء الدوله شيخ را متهم به مكاتبه با مخالفان سلطان كرد سماء الدوله ابوعلي را محبوس ساخت و چهار ماه در قلعه فردجان واقع در ناحيه فراهان زنداني بود و در زندان كتاب الهدايه و رساله حي بن يقطان و كتاب القولنج را تأليف كرد و پس از رهائي از حبس با شاگرد خود ابوعبيد جوزجاني و برادر و دو غلام خود و دركسوت صوفيان به اصفهان نزد علاء الدوله كاكويه رفت و پس از آن پيوسته در سفر و حضربا اكرام و اعزاز تمام در خدمت آن پادشاه بود و به تصنيف و تأليف و تدريس اشتغال داشت تا در سال 428 كه همراه علاءالدوله به همدان مي رفت بيمار شد و در گذشت و در همان شهر به خاك سپرده شد. .
آثار شيخ را در فنون مختلف منطق، طب، طبيعيات، رياضيات ، نجوم ، الهيات ، علم النفس ، خلقيات، سياست ، تصوف ، تفسير قرآن و غيره 238 كتاب و رساله و نامه به پارسي و تازي بر شمرده اند كه تقريباً همه آنها در دست است. علاوه بر منظومه هائي كه در مسائل مختلف علمي ساخته و هر يك رساله اي مستقل است، چندين قطعه، رباعي و قصيده به فارسي و عربي نيز به نام او در كتب تراجم و سفينه ها آمده كه صحت انتساب قسمتي از آنها به وي مورد ترديد است .
2
ستاد بزرگداشت ابن سينا ولادت ابوعلي سينا را ماه صفر سال 370 هجري قمري دانسته اند و بنابراين ماه صفر سال 1370 مصادف با هزارمين سال ولادت آن دانشمند بزرگ مي شد و بدين مناسبت در اكثر مجامع علمي جهان سخن از بزرگداشت وي و انجام دادن مراسم به افتخار او بود. چندي پيش از آن در برخي از كشورها به مناسبت نهصدمين سا ل درگذشت او مراسمي برپا داشته بودند و از جمله در كشور تركيه روز بيستم ژوئن سال 1937 ميلادي در دانشگاه استانبول به مناسب نهصدمين سال درگذشت ابن سينا مراسمي به عمل آمد. همچنين در افغانستان روز پنجشنبه سيزدهم آبانماه سال 1316 شمسي در انجمن ادبي كابل به همين مناسبت طي مراسمي در حضور وزيران و دانشمندان افغانستان و نمايندگان سياسي خارجي نطق هايي درباره ابن سينا و آثار و عقايد او ايراد شد و يكي از خيابانهاي كابل به نام آن بزرگ نامگذاري گرديد. پس از آن با فرا رسيدن هزارمين سال ولادت وي، در ايران و كشورهاي مختلف جهان جشنها و مراسمي به ياد آن حكيم برپا گرديد كه شرح آن خواهد آمد .
آغاز تهيه جشن ابن سينا را در ايران بايد از آذرماه سال 1323 هـ . ش يعني از شروع دومين دوره فعاليت انجمن آثارملي دانست كه از بدو اين دوره دو اقدام مهم منظور نظر اعضاء انجمن بود، يكي بناي آرامگاه سعدي كه در سال 1331 هـ .ش بناي جديد آن افتتاح گرديد و ديگر برپاداشتن جشن هزاره ابن سينا و بناي آرامگاه جديد او در همدان .
ستاد جشن هزاره ابن سينا اقدامات ذيل را براي اين مراسم لازم دانست : 1- بناي آرامگاه جديدي براي ابن سينا كه در خور مقام و مرتبت عظيم او باشد ؛ 2- تهيه مجسمه ابن سينا و نصب آن در جاي مناسبي در همدان ؛3- تشكيل كنگره اي از دانشمندان و خاورشناسان جهان در تهران ؛ 4- تأسيس كتابخانه اي به نام ابن سينا در همدان ؛ 5- انتشار يا تجديد چاپ آثار فارسي ابن سينا ؛6- تهيه مدالهاي يادگاري به نام ابن سينا ؛7- نشر مقالات و كتابها و رساله هايي درباره زندگاني و آثار و افكار ابن سينا ؛ 8- جلب همكاري كشورهاي ديگر براي بزرگداشت ابن سينا.
آرامگاه ابن سينا بنا بر آنچه ابن اصيبعه و گروهي ديگر از محققان و مورخان نوشته اند: ابن سينا در همدان در گذشته و در زير حصار آن شهر دفن شده است. البيهقي ، ابن خلكان، ابن العبري، خواند مير و قاضي نورالله نيز نوشته اند كه : مقبره وي در همدان است. مقبره ابن سينا در دره مراد بيك در ضلع غربي خيابان ابوعلي همدان يعني خياباني كه از مركز شهر رو به جنوب و كمي مايل به غرب امتداد دارد واقع است و در كنار آن قبرابوسعدي دخدوك مي باشد. ابوسعيد يا ابوسعدبن دخدوك از دوستان ابن سينا بوده و ابن سينا بعد از غائله شورش سپاهيان شمس الدولة ديلمي مدت چهل روز در خانه وي پنهان و منزل ابوسعيد در همين محل بوده كه اكنون آرامگاه هر دو مي باشد .
اين محل در آن روزگار كنار شهر و پشت باروي جنوبي همدان بوده و تا اواخر قرن سيزدهم هجري چهارطاقي كوچكي بر روي قبر آن دو قرار داشته است و چون چهار طاقي مذكور به تدريج بر اثر فرسودگي رو به ويراني مي رفته يكي از شاهزاده خانمهاي دانش دوست قاجاري به نام نگار خانم دختر شاهزاده عباس ميرزا وليعهد فتحعليشاه درصدد تجديد بنا و تعمير آن برآمده است. نوشته اند كه نگار خانم نخست همسر عبدالله خان صارم الدوله از طايفه حاجي لر بود و پس از آن به همسري مصطفي قلي خان اعتماد السلطنه درآمد به دستور اين شاهزاده خانم بجاي چهارطاقي قديم گنبدي از آجر ساختند و دو سنگ يكي روي قبر ابن سينا و ديگري روي قبر ابوسعيد دخدوك نهادند. پس از بناي آرامگاه با شكوه جديد سنگ قبرهاي مذكور را در سرسرا آرامگاه قرار دادند.
تمام بناي آرامگاه يعني آنچه نگارخانم ساخته و آنچه بعد از آن احداث شده بود از آجر و شكل بنا چهار ضلعي غير منظم بود كه گنبدي در وسط آن قرار داشت و محصور بود از طرف مغرب به تالار قرائت خانه و از طرف مشرق به يك دالان كه منتهي به اطاق كوچكي مي شود كه جسد مرحوم عارف قزويني را در آنجا به امانت گذاشته بودند. در شمال آرامگاه خانه هاي مسكوني و درست جنوب حياط آرامگاه قرارداشت و تمام محوطه در مشرق رودخانه واقع و مشرف بر آن بود. كتابخانه كه 649 مجلد كتاب داشت به قرائت خانه ابوعلي سينا موسوم بود. در داخل آرامگاه دور دو سنگ قبر ابوعلي و ابوسعيد نرده چوبي كوتاهي قرارداده بودند و چنان كه از همه روايات معلوم مي شود آرامگاه مذكور محل اعتكاف اهل زهد و ورع وصوفيان بوده و گاه نيز دانشمندان و سياحاني براي زيارت آن از اطراف مي آمده اند.
آرامگاه جديد نظر اعضاء انجمن آثار ملي ايران كه در بناي آرامگاه بوعلي اصول معماري قديم و جديد هر دو ملحوظ گردد و در هم آميزد و با توجه بدين نكته در خرداد ماه سال 1324 هـ. ش طرح نقشه آن بين مهندسان و فارغ التحصيلان رشته معماري به مسابقه گذارده شد و از بين طرحهاي متعددي كه به انجمن رسيد طرح پيشنهادي آقاي مهندس هوشنگ سيحون كه با نظر آقايان آندره گدار مدير كل فني موزة باستانشناسي و مهندس محسن فروغي تهيه شده بود مورد قبول قرار گرفت و به عنوان جايزه اجراء ساختمان بر عهده او واگذار گرديد .
طرح مزبور با توجه به سبك معماري قرني كه حكيم در آن مي زيست از روي يكي از قديمترين و عظيم ترين بناهاي آن عصر يعني گنبد قابوس از شاهكارهاي معماري بشمار مي رود اقتباس گرديده بود. گنبد قابوس به موجب كتيبه موجود بر روي بنا به سال 375 شمسي برابر با 397 قمري بنا شده و بناي آرامگاه براي ابن سينا بدان سبك و شيوه از هر جهت مناسب مي نمود. و از جمله آنكه گنبد قابوس در قرن پنجم يعني قرني كه قسمتي از دوران زندگاني ابن سينا در آن گذشته بنا شده است.
در نيمه سال(1326 هـ . ش) انجمن تصميم به اجراي طرح ساختمان آرامگاه گرفت. در آن هنگام مهندس سيحون براي تكميل مطالعات خود در پاريس بسر مي برد و پس از آگاهي از تصميم انجمن در خرداد ماه(1327 هـ . ش) طرحهاي اجرايي آرامگاه را به عنوان پايان نامه به دانشكده هنرهاي زيباي پاريس تقديم كرد و سپس در تيرماه همان سال آنها را براي اجرا به انجمن ارسال داشت و در اوائل سال (1328 هـ .ش ) بين انجمن آثار ملي ايران و شركت ساختمانهاي كشور (شركت نسبي مهندس ابتهاج و شركاء) قرارداد قطعي ساختمان منعقد گرديد و در خرداد ماه همان سال ساختمان آرامگاه آغاز شد.
پس از تخريب مقبره قديم و گشودن قبر ابوعلي سينا و ابوسعيد، جمجمه و قسمتي از استخوان هاي ابوعلي و قسمتي از استخوانهاي ابوسعيد كه باقي مانده بود با حضور افراد معتمد و موثق پس از تهيه صورت جلسه در جعبه هاي مخصوص نهاده و مهروموم شد تا پس از آماده شدن آرامگاه جديد مجدداً دفن گردد .
دكتر صفا دربارة طرح بنا و استواري آن نوشته است : طراح بنا طرح خود را به نحوي پيش بيني كرد كه هم يادآور يكي از مقابر عصر زندگي ابن سينا و هم نشانه اي از تكامل فن معماري جديد باشد، اين است كه معمار بنا در قسمت زيرين روحية بناهاي مصر و ايران و يونان قديم را با تمام عظمت و جلال آنها نشان مي دهد و در قسمت فوقاني يعني در برج دوازده ترك تحت تأثير روش معماري مقبره قابوس قراردارد و از لحاظ اصول ساختمان و سادگي و تناسبات و تكنيك اجراء كاملاً جديد است، بدين ترتيب طراح ساختمان نشان داده است كه ابن سينا يك فيلسوف و متفكر بزرگ اسلامي است كه بناي افكارش بر علوم و اطلاعاتي كه ازملل قديمه رسيده است قرار دارد، سنگهاي خشني كه با ابعاد نسبتاً بزرگ در قسمتهاي زيرين بنا بكار رفته روحيه استحكام و قدرت را ظاهر مي سازد و ظرافت آميخته با عظمتي كه در برج و پايه هاي آن ديده مي شود تبايين و اختلاف مطبوعي را با سنگهاي خشن نشان مي دهد، باغچه ها و چشمه هايي كه در حياط ورودي ساختمان تعبيه شده نمونه كوچكي از باغهاي معلق بابل و طراوت مشرق زمين است. به اين ترتيب ديده مي شود كه در ساختمان آرامگاه ابن سينا روش انتخابي به كار رفته و سعي شده است براي نشاندادن هر فكر و روحيه اي از يك سبك و يك دوره قديم و جديد در آن استفاده شود، منتهي در آميختن اين عناصر متفاوت و ايجاد تناسب و هم آهنگي در اجزاء مختلفه مأخوذه چنان مهارت و هنر نمايي شده كه بي مبالغه شاهكاري از آثار معماري به وجود آورده است.
مساحت اراضي محوطه و زير بناي آرامگاه جمعاً 090/3 متر مربع بوده است (در حال حاضر چنانكه خواهد آمد حدود هفت هزار متر مربع است) و مساحت اراضي زير بنا 792/1 متر مربع و مساحت زميني كه در طرف مشرق و جنوب آرامگاه واقع بوده 298/1 متر مربع بوده است. طول ساختمان 64 متر و رو به خيابان بوعلي مي باشد و نماي آن از سنگ خارا پوشيده شده است.
بر ديوار شمالي تالار كتابخانه روبروي در ورودي كتيبه اي به خط زرين خط به طول 88/1 متر و عرض 94/0 متر به قلم نستعليق برجسته به رنگ سياه قرار دارد و بالاي آن لوحه ديگري است كه به قلم نستعليق بر آن نقش شده است . متن لوحه زيرين چنين است :
به نام ايزد بخشنده مهربان
چنين گويد نيازمند حضرت بي نيازي علي اصغر حكمت شيرازي كه چون در اين زمان فرخنده نشان از هزار سال از ولادت با سعادت حكيم حجه الحق شرف الملك شيخ رئيس ابوعلي حسين بن عبدالله بن سينا مي گذشت بفرمان شاهنشناه مقرر گرديد كه بيادگار هزارة آن بزرگوار كه آثار گرانبهاي او بروزگاران باقي و پايدار است بر مزار او بنائي برپاكنند كه از عظمت فكر و بلندي انديشه و نيروي دانش و جلالت قدر وي نموداري باشد پس جمعي از وطن دوستان كه به نگاهداشت آثار ملي ايران همت گماشته اند و بر اين نيت خير انجمن كرده اند باجراي امر شاهانه برخاستند و سالي دو بر ساختن اين گنبد رفيع و مرقد شريف فراخور توانائي خود نه در خورشأن خواجه رئيس بذل همت نمودند تا بحمدالله تعالي در سال 1370 هجري قمري برابر با 1330 شمسي به ميمت و مباركي اين بناي يادگار بپايان رسيد اميد كه اين خدمت بس خرد به نام آن داناي بزرگ در پيشگاه فرزندان ايران و خردمندان جهان نيكو و پسنديده افتد .
ساختمان آرامگاه در سال (1330 هــ. ش) به پايان رسيد و در بهمن ماه همان سال به نمايندگان انجمن آثار ملي تحويل گرديد و در روز پنجشنبه يازدهم ارديبهشت ماه سال (1331 هــ . ش) با حضور آقايان جهانسوز فرماندار همدان، ابطحي رئيس فرهنگ ايزديار بازرس فني، رئيس شهرباني، نماينده انجمن آثار ملي و برخي از روحانيان پس از معاينه و بازديد لاك و مهر جعبه هاي محتوي استخوانهاي ابوعلي و ابوسعيد دخدوك استخوانها با دقت كامل و رعايت موازين شرع و آداب و رسوم معمول كفن و دفن گرديد. قبر بوعلي سمت راست مدخل آرامگاه و دست چپ قبر ابوسعيد دخدوك قرار گرفت .
در حياط شرقي آرامگاه روبروي در ورودي و مقابل خيابان بوعلي قبر شاعر ملي ايران ابوالقاسم عارف قزويني قرار داد و بر روي سكويي مربع كه هر ضلع آن حدود يك متر است سنگ مرمري است كه با خط نستعليق زيبا بر آن نقر شده :
مجسمه ابن سينا در نسخه هاي كهن، كتابخانه ها وكليساها، نسخه هاي قديم كتابهاي اروپايي و ترجمه هاي لاتين آثار ابن سينا تصاوير مختلفي از آن نابغه بزرگ موجود است كه هيچ يك از آنها مبتني بر اسناد و مداركي نيست و متناقض با يك ديگر و همه از روي وهم و گمان پرداخته شده است. چون انجمن آثار ملي در نظر داشت كه مجسمه اي از ابن سينا تهيه كند لازم بود كه نخست تصويري از آن فيلسوف بزرگ با توجه به مآخذ و مدارك موجود فراهم آورد و از اين رو كميسيونهاي متعدد از دانشمنداني كه با آثار شيخ و شرح حال او آشنايي داشتند تشكيل گرديد و با توجه به اطلاعاتي كه درباره شيخ از متون و از جمله شرح حا ل شيخ به قلم او و شاگردش ابوعبيد و نوشته بيهقي در تتمة صوان الحكمه به دست مي آمد تهيه تصويري از ابن سينا به عهده هنرمند و پيكر تراش شهير آقاي ابوالحسن صديقي واگذار گرديد و استاد هنرمند در ارديبهشت ماه سا ل (1324 هــ . ش) تصويري تمام چهره به قلم سياه تهيه كرد و در بيست و يكمين جلسه هيأت مؤسسين انجمن آثار ملي تصوير مذكور مورد تصويب واقع شد و براي تهيه مجسمه همين تصوير ملاك عمل قرار گرفت. پس از آن استاد صديقي در ديماه سال (1328 هـ . ش) با توجه به طرح نخستين طرحي نيم رخ تهيه نمود كه براي تهيه مدال و تمبر ياد بود و غيره از آن استفاده شد .
از طرف انجمن آثار ملي به استاد ابوالحسن صديقي مأموريت داده شد تا با توجه به تصوير تمام رخ ابن سينا مجسمه ايستاده اي از شيخ بسازد تا در ميدان بوعلي شهر همدان نصب گردد و استاد هنرمند مجسمه بوعلي سينا را به ارتفاع 10/3 متر و پهناي متوسط 90 سانتيمتر و به وزن تقريبي چهارتن و نيم از سنگ يكپارچة مرمر سفيد قم تهيه نمود و بر روي پايه اي در ميدان بوعلي در انتهاي خيابان بوعلي همدان نصب گرديد.
3
با فرا رسيدن جشن هزاره ابن سينا انجمن آثار ملي درصدد برآمد كه علاوه بر كتابها و رساله هايي كه درباره شيخ فراهم و چاپ مي كند آثار خود او را نيز به ياري دانشمندان و استادان فن تصحيح و طبع نمايد تا از اين راه كمك مؤثر و مهمي به شناساندن مقام علمي شيخ و عقايد و افكار و فلسفه او كرده باشد، و در دسترس دانشمندان و دانش پژوهان قرار دهد، در نتيجه بركت جشن هزاره ابن سينا كتابها و رساله هاي ذيل طبع و نشر گرديد :
1- تجليل ابوعلي سينا در پنجمين دوره اجلاسيه يونسكو در فلورانس؛2- رساله جودية ابن سينا به تصحيح دكتر محمد نجم آبادي ؛3- رساله نبض ابن سينا به تصحيح سيد محمد مشكوه؛4- منطق دانشنامه علائي ابن سينا به تصحيح سيد محمد مشكوه و دكتر محمد معين؛ 5- طبيعيات دانشنامه علائي ابن سينا به تصحيح سيد محمد مشكوه ؛6- رياضيات دانشنامه علائي ابن سينا به تصحيح مجتبي مينوي؛7- الهيات دانشنامه علائي ابن سينا به تصحيح دكتر محمد معين؛8- رساله نفس ابن سينا به تصحيح دكتر موسي عميد استاد دانشگاه؛9- رساله در حقيقت و كيفيت سلسله موجودات به تصحيح دكتر موسي عميد استاد دانشگاه؛ 10- ترجمه رساله سرگذشت ابن سينا از دكتر غلامحسين صديقي ؛ 11- معراج نامه ابن سينا به تصحيح دكتر غلامحسين صديقي ؛ 12- رساله تشريح اعضاء ابن سينا به تحصحيح دكتر غلامحسين صديقي ؛13- رساله قراضة طبيعيات منسوب به ابن سينا به تصحيح دكتر غلامحسين صديقي ؛14 - ظفرنامه منسوب به ابن سينا به تصحيح دكتر غلامحسين صديقي؛ 15- رساله كنوزالمعزين ابن سينا به تصحيح جلال الدين همائي ؛16- رساله معيار العقول جرثقيل ابن سينا به تصحيح جلال الدين همايي استاد دانشگاه؛ 17- رساله حي بن يقطان ابن سينا با ترجمه و شرح فارسي آن از يكي از معاصران ابن سينا به تصحيح هانري كربن؛ 18- جشن نامه ابن سينا (مجلد اول سرگذشت و تأليفات و اشعار و آراء ابن سينا) تأليف دكتر ذبيح الله صفا ؛ 19- ترجمه مجلد اول جشن نامه به فرانسه به وسيله سعيد نفيسي؛ 20- ترجمه اشارات و تنبيهات به تصحيح دكتر احسان يارشاطر؛ 21- پنج رساله فارسي و عربي از ابن سينا به تصحيح دكتر احسان يارشاطر استاد دانشگاه ؛ 22- جشن نامه ابن سينا مجلد دوم حاوي نطقهاي فارسي اعضاء كنگره ابن سينا ؛ 23- جشن نامه ابن سينا مجلد سوم (كتاب المهرجان لابن سينا) حاوي نطقهاي عربي اعضاء كنگره ابن سينا؛ و 24- جشن نامه ابن سينا مجلد چهارم شامل خطابه هاي اعضاء كنگره ابن سينا به زبانهاي آلماني و انگليسي و فرانسوي .
4
از اقداماتي كه كميته جشن هزاره ابوعلي سينا براي بزرگداشت حكيم لازم دانسته بود تأسيس كتابخانه اي بود در جوار آرامگاه آن بزرگ و در اين باره نظر اعضاء انجمن اين بود كه چون ابن سينا فيلسوف و دانشمندي جهاني است لازم است كه همه محافل علمي جهان در تأسيس كتابخانه او شركت داشته باشند، از اين رو در سال (1329 هـ. ش) طي آگهي به زبانهاي فارسي ، عربي، فرانسه و انگليسي ، به امضاء وزير فرهنگ وقت و رئيس هيأت مديره انجمن آثار ملي از همه مؤلفان، مؤسسات فرهنگي و ناشران ايراني و خارجي درخواست شد كه كتابهايي به انجمن آثار ملي ارسال دارند و در نتيجه كتابهاي گوناگون علمي، تاريخي، ادبي و همچنين كتابهايي كه درباره ابن سينا يا از آثار آن بزرگ مرد بود از كشورهاي مختلف به انجمن آثار ملي ارسال گرديد و هم اكنون 4342 مجلد كتاب فارسي و عربي در كتابخانه موجود است كه سي مجلد آن كتابهاي خطي است و برخي از آنها بسيار نفيس و قابل توجه است ضمناً 590 مجلد كتاب به زبانهاي فرانسه، انگليسي، آلماني و غيره نيز در كتابخانه موجود است .