به گزارش خبرنگار مهر در رشت، بهره برداری مداوم و مکرر شن و ماسه از بستر بی جان رودخانه ها از معضلات مهم استان گیلان است، از رودخانه سفیدرود که مادر و سرشاخه رودخانه های گیلان است گرفته تا رودخانه داخل شهری، همه و همه مورد بهره کشی به بهانه برداشت شن و ماسه قرار گرفته اند.
تعرض و تعدی به بهانه توسعه صنعت و عمران ضربه های مهلک و جبران ناپذیری بر پیکر محیط زیست وارد می کند.
تخریب جنگلها به بهانه جاده کشی ساخته پل میان تالابها بدون هیچ ملاحظه ای صورت می گیرد، جای بسی تاسف است که با وجود ارزنده ترین منابع طبیعی در گیلان همواره حریم تالابها، جنگلها و کوهستانها مورد تجاوز نابخردانه بشر قرار می گیرد که به بهانه عمران و آبادی ثروت و گنجینه های ارزشمند طبیعی خود را یکی پس از دیگری در زمره نابودی می کشاند.
برداشت غیر اصولی شن و ماسه موجب تشدید فرسایش رودخانه ها می شود
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان گیلان در این رابطه گفت: برداشت غیرمجاز از حریم و بستر رودخانه ها موجب پائین افتادن بستر رودخانه و افت سطح آب سفره های زیرزمینی می شود.
کامران زلفی نژاد افزود: برداشت غیراصولی و غیرفنی شن و ماسه زمینه تخریب تاسیسات، ابنیه و سازه های موجود در رودخانه ها مانند سد های انحرافی، پلها و جادهها را فراهم می سازد.
وی همچنین برداشت بی رویه شن و ماسه از بستر رودخانه ها را از عوامل در خطر انقراض ماهیان دانست و اظهار داشت: برداشت های غیرمجاز و بی رویه بستر رودخانه ها که زایشگاه طبیعی ماهیان است، دچار تخریب می کند و در نتیجه با خطر انقراض آنها از جمله ماهی سفید و ماهیان خاویای مواجه خواهیم شد.
مدیرکل محیط زیست گیلان ادامه داد: برداشت بی رویه علاوه بر این مشکلات موجب تخریب مناظر طبیعی و جاری شدن سیلابها و از بین رفتن پلها می شود.
وی با تاکید بر اینکه با متخلفان برداشت غیرمجاز شن و ماسه از حریم و بستر رودخانه ها برخورد می شود، افزود: برداشت غیراصولی و بدون مجوز شن و ماسه از حریم و بستر رودخانه ها خسارتهای هنگفتی در عرصه های طبیعی را به دنبال دارد و با استفاده از ابزار و امکانات قانونی با متخلفان برخورد می شود.
زلفی نژاد تصریح کرد: با برداشت بی رویه و غیراصولی شن و ماسه از رودخانه ها، اراضی و باغهای حاشیه رودها تخریب می شود و چنانچه کانال یا تاسیسات آبی نیز در این حواشی باشند آنها نیز تخریب می شوند.
وی یاد آورشد: ایجاد اختلاف ارتفاع بین سطح زمینها و بستر رودخانه ها از دیگر عوارض برداشت شن و ماسه از بستر رودخانه ها ست که تبعات و خسارات بسیاری را به همراه دارد.
رودبار از منابع اقتصادی معادن شن و ماسه بی بهره است
نماینده مردم رودبار گفت: شهرستان رودبار 75 درصد از منابع شن و ماسه استان گیلان را تامین می کند اما خود از منافع اقتصادی این معادن بی بهره است.
صمد مرعشی افزود: در حال حاضر 75 درصد منابع شن و ماسه استان گیلان اعم از رودخانه ای و کوهی در اختیار شهرستان رودبار است و متاسفانه نه عوارضی به شهرداریها و فرمانداری تعلق می گیرد و نه اجازه برداشت این معادن به شهرداریها و بخشداریهای این شهرستان می دهند.
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس از وضع موجود برداشت شن و ماسه در شهرستان رودبار به شدت گلایه کرد و اظهارداشت: برای ساماندهی شن و ماسه شهرستان رودبار حتی به وزیر کشور نیز در مجلس تذکر داده است.
وی همچنین گفت: توافقی که با مجموعه مدیران استانی انجام شد مبنی براینکه مجوز نهایی برداشت شن و ماسه را فرماندار شهرستان رودبار صادر کند تا بتوان از امتیازات صدور این محصول برای توسعه و رفع مشکلات منطقه استفاده شود، متاسفانه این امرنیز تحقق پیدا نکرده است.
مرعشی یاد آورشد: مواردی که در کمیته شن و ماسه استان مصوب شده اگر اجرایی شود هم شهرداریها ازمنافع اقتصادی این محصول بهره مند می شوند و هم می توان برخی از مشکلات اساسی شهرستان را از محل فروش شن و ماسه بر طرف کرد.
برداشت شن و ماسه از بستر رودخانه سفیدرود باید اصولی باشد
یک کارشناس ارشد مسائل زیست محیطی نیزدر این باره گفت: برداشت شن و ماسه از بستر رودخانه سفیدرود باید اصولی باشد تا اکوسیستم این ظرفیت آبی مهم حفظ شود.
محمود اسدی با اشاره به اینکه تداوم برداشت بی رویه شن و ماسه رودخانه ها پیامدهای منفی بسیار زیادی دارد، افزود: خطرات زیست محیطى، تخریب اراضى اطراف و افزایش شیب رودخانه از مهمترین پیامدهاى منفى برداشت شن و ماسه از بستر رودخانه ها استان به ویژه رودخانه سفید رود است.
وی از مسئولان استان خواستار جلوگیری و کاهش برداشت غیرمجاز برداشت شن و ماسه از بستر رودخانه سفیدرود و سایر رودخانه های استان شد.
این کارشناس محیط زیست با بیان اینکه محیط زیست گیلان باید به نحو احسن حفظ شود، یاد آورشد: برای تحقق این مهم باید جمع آوری فاضلابهای شهری و صنعتی بشکل نوین انجام شود و همچنین لایروبی رودخانه ها و حوزههای آبی استان اصولی و برداشت شن و ماسه از بستررودخانه سفیدرود و سایر رودخانه ها هدفمند باشد.
با این وجود بهره برداری بی رویه شن و ماسه از بستر رودخانه های استان گیلان موجب ایجاد انواع تغییرات به ویژه تغییرات زیست محیطی شده و میزان مواد برداشتی در محل استخراج بیشتر از مقداریست که رودخانه ها قادر به رسوب گذاری و ترمیم ذخیره شن و ماسه خود باشند.
کاهش در ذخیره و موجودی شن و ماسه در اثر بهره برداری بی رویه منجر به پائین افتادن بستر رودخانه و خط داغ آب و بزرگ شدن تدریجی محل برداشت شن و ماسه در اثر حفاری و گودبرداری شده و در طول زمان باعث انحراف بیش از حد مسیر آب و در نتیجه تغییرات موردینامیکی می شود، علاوه بر این در محل حفاری، آهسته شدن جریان آب همراه با تجدید پذیری کم، میزان رسوب ذرات معدنی ریز و مواد آلی را افزایش داده و به علت ارتباط تنگاتنگ اجزای مختلف اکوسیستم رودخانه ها، اثرات بیولوژیکی برداشت از بستر، گروه های مختلف زیست کنندگان رودخانه ای را نیز در بر می گیرد.
معادن شن و ماسه کوهی راهکاری مناسب برای جایگزینی معادن شن و ماسه رودخانه ای
رئیس منابع طبیعی شهرستان رودبار در این خصوص گفت: از 33 مجوز صادر شده برای بهره برداری از معادن درجه دو شهرستان رودبار در سالهای اخیر، هم اکنون 14 معدن به مساحت تقریبی 70 هکتار در حال فعالیت و بهره برداری است.
محمد رضا شکوری با اشاره به اهمیت معادن رودبار از این شهرستان به عنوان یکی از مهمترین قطبهای معدنی استان گیلان یاد کرد و افزود: معادن این شهرستان از نوع سنگ لاشه و یا شن کوهی است که البته چندین مورد معدن خاک رس، خاک نسوز و مواد اولیه کارخانجات سیمان نیز در شهرستان رودبار وجود دارد.
وی در پاسخ به سئوالی مبنی بر اینکه برخی از نظرات کارشناسی با توجه به شکنندگی و آسیب پذیری بافت منطقه، معدن کاوی و عملیات استحصال مربوط به آن را مورد تردید قرار می دهند، اظهارداشت: اگرچه در سالهای دور به دلیل عدم نگاه اصولی، مشکلاتی از این دست رخ داده بود اما امروزه فقط با تائید کارشناسان خبره در منابع طبیعی و صنایع و معادن، زمین های برای این موضوع انتخاب می شوند که به بافت طبیعی، محیطی و اجتماعی منطقه آسیب وارد نکنند. در منطقه جنگلی و مناطق واجد پوشش گیاهی، به هیچ عنوان مجوز داده نمی شود و مناطق تعرفه شده با احتساب ملاحظات ساخت و ساز ها و دسترسی های جاده ای بدون آسیب زیست محیطی انتخاب می شوند.
رئیس منابع طبیعی رودبارتاکید کرد: در حالیکه چنین ظرفیت بالقوه ای در استان وجود دارد، برداشت بی رویه شن و ماسه از بستر رودخانه های گیلان به ویژه رودخانه سفید رود که محل زادآوری ماهیان کوچ گر دریای خزر به ویژه ماهیان خاویاری است و نیز سایر رودخانه های این استان که منشاء آب شیرین سفره های زیرزمینی محسوب می شوند، امنیت بستر و تثبیت حریم رودخانه ها را با مشکلات بسیاری مواجه ساخته است.
بدین ترتیب رودخانه به عنوان یکی از زیستگاه های با ارزش و مهم آبزیان آبهای داخلی از اکوسیستم های هستند که کمتر مورد توجه قرار گرفته اند.
رودخانه ها بر حسب اینکه دارای آبهای جاری تند یا کند و آرام داشته باشند دارای ویژگیهای زیستی متفاوتی هستند. سد سازی، آلودگی های ناشی از تخلیه فاضلابها، بهره برداری از شن و ماسه بستر رودخانه ها هریک به نوعی در دگرگونی محیط زیست رودخانه ها موثرند.
اثرات منفی برداشت شن و ماسه تنها محدود به محل بهره برداری نیست
برداشت شن و ماسه باعث تغییر خصوصیات فیزیکی گسترده تحت بهره برداری و تخریب گیاهان، جانوران و خاکهای نزدیک به محل بهره برداری شده و در سیستم هیدرولوژی رودخانه منطقه اختلال بوجود آورده است، اثرات منفی برداشت شن و ماسه محدود به محل بهره برداری نبوده و به قسمتهای دیگر سیستم ساحلی و رودخانه نیز سرایت می کند.
از اثرات مستقیم تعدی برداشت شن و ماسه در بستر رودخانه می توان به مواردی همچون تغییر هیدرولیک رودخانه، محل رسوب و مورفولوژی بستر رودخانه که بطور مستقیم تحت تاثیر فعالیتهای انسانی نظیر بهره برداری بی رویه از شن و ماسه قرار دارد، اشاره کرد.
به هر حال با آشفته کردن اکوسیستم های که میلیونها سال زمان برده تا به تعادل امروز خود برسند، خسارات جبران ناپذیری به محیط زیست وارد می کند، برخی از این خسارات بلافاصله دیده می شود اما اثرات مخرب برخی دیگر سالها بعد آشکار می شود، از اینرو باید برای حفظ اکوسیستم محیط زیست به ویژه رودخانه ها برنامه های اصولی تدوین و به مرحله اجرا در آید.