مغالطه با برچسب "تحقیقات"

فرض کنید همراه با اعضای خانواده خود نشسته‏اید پای اخبار شبانگاهی که نوبت به اخبار پزشکی می‏رسد. گوینده خبر در آغاز یکی از خبرها، سخنش را این‏گونه آغاز می‏کند: «تحقیقات نشان داده است که...» و چیزی می‏گوید که تقریباً هر شنونده‏ای را دچار حیرت می‏کند.

آن گوینده محترم اما نمی‏گوید کدام تحقیق و بر اساس کدام روش و پیش‏فرضی، فلان چیز را نشان داده است. در واقع چنین سخنی معمولاً بدین منظور استفاده می‏شود که به شنونده بقبولاند که گوینده می‏تواند شواهد تجربی محکم و بی چون و چرایی برای مدعای خود ارائه کند. فریبی که ذهن یک فرد سنجشگر را به سادگی به دام نخواهد انداخت.

برخی از شنوندگان خبر فوق‏الذکر اما نتایج آن تحقیق مجهول را باور می‏‏کنند بی‏آنکه از خود بپرسند از کدام تحقیق سخن گفته شده است. در چنین شرایطی به‌سادگی می‏توان با جستجویی ساده در فضای مجازی تحقیقاتی چه بسا مستندتر از آن تحقیق مورد ادعا یافت که به نتایجی کاملاً متفاوت منتهی شده است.

بنابراین باید توجه داشت که همواره تحقیقاتی وجود دارند که چیزی را نشان دهند و تحقیقات بسیاری هستند که به نتایجی متفاوت می‏رسند. شاید به همین دلیل است که در میان اهل علم کمتر مشاهده می‏شود که کسی سخنانی از این دست بگوید که «تحقیقات نشان داده است که...»، بلکه همواره از آن تحقیقی سخن گفته می‏شود و به آن استناد می‏شود که تحقیقی مشخص و به اصطلاح شناسنامه‏دار است.

متأسفانه سخن آن گوینده اخبار یک مورد استثنایی نیست که بتوان به‌راحتی از آن چشم پوشید. این گونه سخن گفتن کمابیش به یک قاعده در میان عموم مردم در کشور ما تبدیل شده است. خصوصیتی که گاه حضورش را در میان اعضای جوامع علمی نیز نشان می‏دهد.

گاه می‏توان سخنان بسیاری از اهالی جامعه ]شبه[علمی را نیز نشان داد که در مقالات و سخنرانی‏های خود به وفور از عباراتی نظیر «فیزیکدان‏ها می‏گویند...»، «جامعه‏شناسان نشان داده‏اند...»، «دانشمندان معتقدند...» وقس علی هذا استفاده می‏کنند بی‏آنکه بگویند از کدام فیزیکدان، جامعه‏شناس یا دانشمندی سخن می‏گویند.

یکی از نتایج چنین رویکردی سخنانی است که بی‌پشتوانه و استدلال بیان می‏شوند یا حتی استفاده از سخنان دیگران است بی‌آنکه به اصل سخن ارجاعی داده شود. سخنانی از این دست، بی‏شک سخنانی مبهمند و معمولاً گوینده برای سرپوش نهادن بر مدعای بدون پشتوانه و سست خود، آنها را بر زبان می‏آورد.

در چنین شرایطی، طرح پرسش‏هایی و طلب پاسخ آنها از گوینده می‏تواند بسیاری چیزها را آشکار کند.

برخی از این پرسش‏ها از این قرارند: چه کسی یا کسانی این تحقیق را انجام داده‏اند؟ از چه روشی استفاده کرده‏اند؟ چه پیش‏فرضهایی را در تحقیق خود لحاظ کرده‏اند؟ دقیقاً به چه نتایجی رسیده‏اند؟ این نتایج تا چه حد مورد تأیید افراد دیگری است که در این حوزه کار می‏کنند؟

بنابراین در صورت مواجهه با سخنانی از این دست باید مراقب بود. چراکه یا ممکن است گوینده، فردی فریبکار باشد که می‏خواهد فریب خود را با پشتوانه‏ای به ظاهر محکم به مخاطبانش بقبولاند یا واقعاً به چیزی باور دارد و صادقانه هم سخن می‏گوید اما صرفاً به آن تحقیقاتی استناد می‏کند که مطابق با باور و بر آمده از آرزویی‏اندیشی اوست.