نشست بررسی "فرآیند تشکیل دولت عراق" با حضور شماری از کارشناسان داخلی و خارجی در خبرگزاری مهر برگزار شد. "ناظم دباغ" نماینده اقلیم کردستان عراق در تهران، "حسین علایی"، "سیامک کاکایی" و آقای "نوریان" از جمله این کارشناسان بودند.
نوریان کارشناس مسائل عراق اظهار داشت: قبل از اینکه به معضلات تشکیل دولت برسیم و مسائلی که قرار است در این دولت مورد بررسی قرار گیرد مثل پیشمرگ ها، قانون نفت و گاز، بودجه، بازنگری در قانون اساسی، شورای عالی سیاست های راهبردی و ماده 140 قانون اساسی، اگر این مشکلات را که اکنون آنها را بحث می کنیم نبینیم آینده عراق را به خوبی نخواهیم شناخت.
چرایی حضور اهل سنت در عرصه سیاسی
وی افزود: ما باید ببینیم چه شد عرب اهل سنتی که تا سال 2005 دست به سلاح می برد به این نتیجه دست یافت که باید وارد عرصه سیاسی شود یا چرا شیعیان که با یکدیگر متحد بودند و در قالب یک فراکسیون واحد بودند در انتخابات شوراهای استانی منشق شدند و این شکاف ادامه یافت و نوری المالکی اصرار کرد که باید نخست وزیر باشد و بالای 50 درصد کرسی ها برای وی باشد. چه شد که کردها با کمترین اختلاف و تفکیک نظر (هر چند که جریان تغییر از آنها جدا شده بود) به این موضع دست یافتند که با یک فراکسیون واحد در انتخابات پارلمانی 2010 شرکت کنند.
این کارشناس خاطرنشان کرد: هر کدام از این عوامل بر آینده عراق تاثیرگذار است. ابتدا اهل سنت عراق در چند سال اخیر به این نتیجه رسید که باید در قدرت حضور داشته باشد، چرا که عملکرد نظامی و تروریستی کارساز نیست و نه القاعده و نه اقدامات تروریستی نمی تواند اهداف آنها را درعراق محقق کند.
وی در ادامه گفت: بنابراین جریانات خشونت طلب از درون جامعه اهل سنت بیرون رانده شدند. امور وقف سنی اخیرا اعلام کرده که القاعده در عراق 375 ماموستای مساجد یعنی خطیب مساجد و جماعات را کشته است. این باعث شد القاعده به عنوان یک تفکر تندرو که از خارج به داخل عراق منتقل شده بود منعزل شد، محکوم شد و جدا شد. پس از آن بعثی ها بودند وارد عراق شدند و اقدامات تروریستی انجام دادند و سپس هم خود آنها و هم کشورهای حامی شان منشق شدند که در سوریه و قطر و اردن و کشورهای دیگر هستند.
نوریان تصریح کرد: کلیت عرب اهل سنت به این نتیجه رسیدند باید وارد حکومت و ساختار شوند پس این یک پیروزی بود. دو جریان شیعه و کرد در سال 2005 به دنبال ساخت عراق جدید بودند و جریان سنی در آن زمان با حمایت های عربی منطقه ای و بین المللی به دنبال مبارزه بودند، اما اهل سنت امروز به این نتیجه رسیدند که با خشونت نمی تواند به اهداف خود در عراق دست پیدا کند لذا به سمت ورود به حکومت روی آوردند. خوب ترکیب نسبتا واحدی را تشکیل دادند و از عرب سنی اسلام گرا تا عرب سنی تندرو بعثی و شیعه سکولار همه در یک جا جمع شدند و حمایت های منطقه ای و بعضا فرا منطقه ای از آنها شکل گرفت.
اتحاد سنی ها و اختلاف شیعیان
وی اظهار داشت: در جایی که عرب سنی برای رسیدن به قدرت منسجم شد عرب شیعه حاکم متقابلا منقسم شد و عرب سنی اپوزسیون و اقلیت متحد شد و کردها نیز با اینکه منقسم شده بودند اما اتحاد نسبی خود را حفظ کردند این 3 پتانسیل وارد انتخابات پارلمانی سال 2010 شدند. این نکته را نیز فراموش نکنیم که کشورهای منطقه و فرامنطقه ای نیز منافع خود را در عراق دارند پس عراق مجموعه ای از منافع متضاد بازیگران خارجی و داخلی است.
نوریان افزود: دو قدرت اصلی یعنی ایران و آمریکا در عراق با یکدیگر رقابت منافع دارند. این گروه ها وارد انتخابات شدند و نتایج انتخابات پارلمانی عراق به گونه ای شد که پیروز مطلق نداشت و برای تشکیل دولت نیاز به توافق وجود داشت علاوه براین ساخت عراق یک ساخت نیازمند توافق است یعنی شما فکر کنید ائتلاف اتحاد ملی که امروز شکل گرفته و متشکل از ائتلاف های "دولت قانون" و "ملی عراق" است با هم بودند و 159 کرسی را در انتخابات به دست می آوردند آیا نیاز نبود با کردها توافق کنند و از اهل سنت برای حضور در دولت دعوت کنند.
وی تصریح کرد: پس بنابراین نتایج انتخابات و هم ساخت عراق جدید به گونه ای است که نیازمند توافق است، اما متاسفانه نه اکثریت و نه اقلیت در عراق فرهنگ اکثریت و اقلیت را ندارند پس بنابراین نیازمند توافق هستند حالا وقتی می آیند سر میز توافق بنشینند یا 100 است یا صفر، در صورتی که در عراق اینگونه نیست و باید حداقل ها حفظ شود تا همه حضور داشته باشند.
وی گفت: به هر حال نتایج انتخابات اعلام شد و روند چهل و چند روزه طول کشید تا این نتایج تایید شود اما در واقع از 12 ژوئن درست قبل از تشکیل اولین جلسه پارلمان و اعلام فراکسیون اکثریت شیعه به نام ائتلاف اتحاد ملی تا اول اکتبر که هم پیمانی شیعه توانست مالکی را به رسمیت معرفی کند شیعه و اختلافات درونی آنها علت این تاخیر 3 ماهه بود که باعث شد روند تشکیل دولت به تاخیر بیفتد.
اقلیت تاثیرگذار کردها
نوریان خاطرنشان کرد: البته العراقیه نیز برای اینکه از این اختلافات استفاده کند با جریان صدر، "عادل عبدالمهدی" و "عمار حکیم" وارد تعامل شد پس در چنین شرایطی جمع اهل سنت منسجم و شیعه منقسم شده بود و کردها نیز به عنوان یک اقلیت تاثیرگذار منتظر بودند تا ببینند منافعشان در کجا به حداکثر می رسد. کردها منافع حداکثری خود را در شیعه می بینند اما هر کسی بیشتر امتیاز بدهد و اینکه چه کسی از شیعیان نفر برتر است را مدنظر قرار می دهند.
این کارشناس با بیان این مطلب افزود: کردها هم با شیعه اکثریت هستند والا حکیم نیز شیعه است و در مقایسه با مالکی بیشترین رابطه را با کردها داشته است اما جریان حکیم در این انتخابات نماینده اکثریت شیعه نبود در حالی که "مسعود بارزانی" به ایتالیا سفر کرده بود و هیئت مذاکره کننده عراقی در بغداد مذاکره می کرد اعلام کرد که کردها در دولتی که مجلس اعلای اسلامی در آن حضور نداشته باشد شرکت نخواهند کرد و این بالاترین امتیازی بود که بارزانی به حکیم داد اما جریان حکیم نتوانست به عنوان نماینده اکثریت مطرح شود.
وی تصریح کرد: بنابراین در این روند دولت سازی، اول اختلافات شیعه و دوم ورود جریانات خارج از عراق باعث تاخیر 8 ماهه گروه های سیاسی برای توافق بر سر تشکیل دولت شد.
وی خاطرنشان کرد: اعراب که از جریان العراقیه حمایت می کردند می دانستند که با 91 کرسی نمی توانند شیعه یا کرد را جذب کنند بنابراین معطل بودند که چه بخشی از قدرت را می گیرند تنها بازیگری که به رقابت و تاثیرگذاری منفی می پرداخت آمریکا بود.
مداخلات زمان بر آمریکا در عراق
این کارشناس عراق با اشاره به برخی جزئیات دخالت آمریکا در عراق گفت: آمریکایی ها سر جریانی که مالکی به نتایج انتخابات اعتراض کرد اعلام کردند که هیچگونه اعتراضی باقی نیست. پس از آن در مذاکرات بین شیعیان دخالت کردند اول گفتند ایاد علاوی نخست وزیر شود و بعد گفتند علاوی و مالکی هر کدام 2 سال نخست وزیر شوند. بنابراین آمریکایی ها در طول این 8 ماه مداخلات زمانبر کردند و این در حالی است که ایرانی ها در کلیه مراحل دولت سازی مشاوره های حل کننده ارائه می کردند آنگاه که بین شیعه اختلاف می افتاد ایران با مشاوره های خود تلاش می کرد هر چه سریعتر دولت تشکیل شود و به شیعیان توصیه می کرد که هم پیمانی تاریخی گذشته خود را حفظ کنند. بنابراین کلیه مشورت طلبی هایی که ایرانی ها می کردند دال بر این بود که دولت تشکیل شود و کلیه مداخلاتی که آمریکایی ها می کردند دال بر این بود که دولت با پایه اتحاد شیعه و کرد شکل نگیرد.
نوریان افزود: دقیقا ورودهایی که آمریکا در این 8 ماه داشت برای توقف مذاکرات بود تا رسیدن به نتیجه ای که العراقیه باید محور باشد و بنابراین می توان گفت در درون، اختلافات شیعه و در بیرون، مداخلات و فشارهای شدید آمریکا به طرفین عراقی یعنی مالکی و علاوی باعث شد روند تشکیل دولت عراق 8 ماه به طول بینجامد. ما اگر بخواهیم واقع بینانه سخن بگوییم عرب ها در این رابطه فشار جدی نیاوردند چون خیلی هم تاثیرگذار نبودند بلکه آمریکا برای اینکه چارچوب منافعشان در عراق حفظ شود عامل اصلی فشار بودند.
نوریان تصریح کرد: کلیت عرب اهل سنت به این نتیجه رسیدند باید وارد حکومت و ساختار شوند پس این یک پیروزی بود. دو جریان شیعه و کرد در سال 2005 به دنبال ساخت عراق جدید بودند و جریان سنی در آن زمان با حمایت های عربی منطقه ای و بین المللی به دنبال مبارزه بودند، اما اهل سنت امروز به این نتیجه رسیدند که با خشونت نمی تواند به اهداف خود در عراق دست پیدا کند لذا به سمت ورود به حکومت روی آوردند. خوب ترکیب نسبتا واحدی را تشکیل دادند و از عرب سنی اسلام گرا تا عرب سنی تندرو بعثی و شیعه سکولار همه در یک جا جمع شدند و حمایت های منطقه ای و بعضا فرا منطقه ای از آنها شکل گرفت.
اتحاد سنی ها و اختلاف شیعیان
وی اظهار داشت: در جایی که عرب سنی برای رسیدن به قدرت منسجم شد عرب شیعه حاکم متقابلا منقسم شد و عرب سنی اپوزسیون و اقلیت متحد شد و کردها نیز با اینکه منقسم شده بودند اما اتحاد نسبی خود را حفظ کردند این 3 پتانسیل وارد انتخابات پارلمانی سال 2010 شدند. این نکته را نیز فراموش نکنیم که کشورهای منطقه و فرامنطقه ای نیز منافع خود را در عراق دارند پس عراق مجموعه ای از منافع متضاد بازیگران خارجی و داخلی است.
نوریان افزود: دو قدرت اصلی یعنی ایران و آمریکا در عراق با یکدیگر رقابت منافع دارند. این گروه ها وارد انتخابات شدند و نتایج انتخابات پارلمانی عراق به گونه ای شد که پیروز مطلق نداشت و برای تشکیل دولت نیاز به توافق وجود داشت علاوه براین ساخت عراق یک ساخت نیازمند توافق است یعنی شما فکر کنید ائتلاف اتحاد ملی که امروز شکل گرفته و متشکل از ائتلاف های "دولت قانون" و "ملی عراق" است با هم بودند و 159 کرسی را در انتخابات به دست می آوردند آیا نیاز نبود با کردها توافق کنند و از اهل سنت برای حضور در دولت دعوت کنند.
وی تصریح کرد: پس بنابراین نتایج انتخابات و هم ساخت عراق جدید به گونه ای است که نیازمند توافق است، اما متاسفانه نه اکثریت و نه اقلیت در عراق فرهنگ اکثریت و اقلیت را ندارند پس بنابراین نیازمند توافق هستند حالا وقتی می آیند سر میز توافق بنشینند یا 100 است یا صفر، در صورتی که در عراق اینگونه نیست و باید حداقل ها حفظ شود تا همه حضور داشته باشند.
وی گفت: به هر حال نتایج انتخابات اعلام شد و روند چهل و چند روزه طول کشید تا این نتایج تایید شود اما در واقع از 12 ژوئن درست قبل از تشکیل اولین جلسه پارلمان و اعلام فراکسیون اکثریت شیعه به نام ائتلاف اتحاد ملی تا اول اکتبر که هم پیمانی شیعه توانست مالکی را به رسمیت معرفی کند شیعه و اختلافات درونی آنها علت این تاخیر 3 ماهه بود که باعث شد روند تشکیل دولت به تاخیر بیفتد.
اقلیت تاثیرگذار کردها
نوریان خاطرنشان کرد: البته العراقیه نیز برای اینکه از این اختلافات استفاده کند با جریان صدر، "عادل عبدالمهدی" و "عمار حکیم" وارد تعامل شد پس در چنین شرایطی جمع اهل سنت منسجم و شیعه منقسم شده بود و کردها نیز به عنوان یک اقلیت تاثیرگذار منتظر بودند تا ببینند منافعشان در کجا به حداکثر می رسد. کردها منافع حداکثری خود را در شیعه می بینند اما هر کسی بیشتر امتیاز بدهد و اینکه چه کسی از شیعیان نفر برتر است را مدنظر قرار می دهند.
این کارشناس با بیان این مطلب افزود: کردها هم با شیعه اکثریت هستند والا حکیم نیز شیعه است و در مقایسه با مالکی بیشترین رابطه را با کردها داشته است اما جریان حکیم در این انتخابات نماینده اکثریت شیعه نبود در حالی که "مسعود بارزانی" به ایتالیا سفر کرده بود و هیئت مذاکره کننده عراقی در بغداد مذاکره می کرد اعلام کرد که کردها در دولتی که مجلس اعلای اسلامی در آن حضور نداشته باشد شرکت نخواهند کرد و این بالاترین امتیازی بود که بارزانی به حکیم داد اما جریان حکیم نتوانست به عنوان نماینده اکثریت مطرح شود.
وی تصریح کرد: بنابراین در این روند دولت سازی، اول اختلافات شیعه و دوم ورود جریانات خارج از عراق باعث تاخیر 8 ماهه گروه های سیاسی برای توافق بر سر تشکیل دولت شد.
وی خاطرنشان کرد: اعراب که از جریان العراقیه حمایت می کردند می دانستند که با 91 کرسی نمی توانند شیعه یا کرد را جذب کنند بنابراین معطل بودند که چه بخشی از قدرت را می گیرند تنها بازیگری که به رقابت و تاثیرگذاری منفی می پرداخت آمریکا بود.
مداخلات زمان بر آمریکا در عراق
این کارشناس عراق با اشاره به برخی جزئیات دخالت آمریکا در عراق گفت: آمریکایی ها سر جریانی که مالکی به نتایج انتخابات اعتراض کرد اعلام کردند که هیچگونه اعتراضی باقی نیست. پس از آن در مذاکرات بین شیعیان دخالت کردند اول گفتند ایاد علاوی نخست وزیر شود و بعد گفتند علاوی و مالکی هر کدام 2 سال نخست وزیر شوند. بنابراین آمریکایی ها در طول این 8 ماه مداخلات زمانبر کردند و این در حالی است که ایرانی ها در کلیه مراحل دولت سازی مشاوره های حل کننده ارائه می کردند آنگاه که بین شیعه اختلاف می افتاد ایران با مشاوره های خود تلاش می کرد هر چه سریعتر دولت تشکیل شود و به شیعیان توصیه می کرد که هم پیمانی تاریخی گذشته خود را حفظ کنند. بنابراین کلیه مشورت طلبی هایی که ایرانی ها می کردند دال بر این بود که دولت تشکیل شود و کلیه مداخلاتی که آمریکایی ها می کردند دال بر این بود که دولت با پایه اتحاد شیعه و کرد شکل نگیرد.
نوریان افزود: دقیقا ورودهایی که آمریکا در این 8 ماه داشت برای توقف مذاکرات بود تا رسیدن به نتیجه ای که العراقیه باید محور باشد و بنابراین می توان گفت در درون، اختلافات شیعه و در بیرون، مداخلات و فشارهای شدید آمریکا به طرفین عراقی یعنی مالکی و علاوی باعث شد روند تشکیل دولت عراق 8 ماه به طول بینجامد. ما اگر بخواهیم واقع بینانه سخن بگوییم عرب ها در این رابطه فشار جدی نیاوردند چون خیلی هم تاثیرگذار نبودند بلکه آمریکا برای اینکه چارچوب منافعشان در عراق حفظ شود عامل اصلی فشار بودند.