حجت الاسلام محمدحسین درایتی در گفتگو با خبرنگار مهر، به جایگاه حدیث در میان علوم اسلامی اشاره کرد و گفت: بر اساس دیدگاه تمام مذاهب اسلامی، حدیث بعد از قرآن مهمترین منبع شناخت دین اسلام است که تبیین و تفسیر کلیات قرآن را بر عهده دارد.
معاون پژوهشی پژوهشکده دارالحدیث افزود: پیامبر، سنت و حدیث را در عرض قرآن به عنوان موهبت الهی معرفی کردند و حتی در زندگی پیامبر و ائمه معصومین(ع) اهتمام به تعلیم و انتشار آموزه های روایی و تأکید ایشان بر ثبت و حفظ و نشر احادیث را شاهدیم که حکایتگر نقش و جایگاه حدیث است.
وی با بیان اینکه پیامبر بر ترویج شفاهی و کتبی حدیث تأکید داشتند، افزود: آموزه های حدیثی در تمام شئون زندگی انسان جریان دارد و این ما هستیم که باید این معارف را خوب بشناسیم و با نیازهای خود تطبیق داده و از آن بهره مند شویم.
"میزان الحکمه" مهمترین دانشنامه حدیثی در سه دهه اخیر
وی به مجموعه های معتبر حدیثی شیعه اشاره کرد و گفت: در جامع نویسی حدیثی چند دوره را پشت سر گذاشتیم؛ یک دوره اولیه که "دوره تدوین جوامع روایی" بود در قرن 4 و 5 که کتب اربعه شیعه در این دوره شکل گرفت و در دوره تکمیل "جوامع روایی ثانویه" در قرن 11 شکل می گیرد که کتابهایی چون وسایل الشیعه و بحارالانوار از جمله آنهاست و از این به بعد یعنی حدود سده اخیر هم کارهایی در زمینه جمع آوری روایات و جامع نویسی نیز شکل گرفته است مانند مستدرک الوسائل و جامع احادیث شیعه.
حجت الاسلام درایتی در مورد فعالیتهای انجام شده در سه دهه اخیر در جامع نویسی احادیث نیز گفت: متأسفانه با وجود تعدد مراکز پژوهشی در حوزه علمیه قم و دیگر مراکز، به جز دارالحدیث که متمحض بر علوم حدیثی است هیچ مرکز دیگری در کشور وجود ندارد که به این امر به صورت تخصصی بپردازد. در این چند دهه هیچ جامع حدیثی به جز "دانشنامه میزان الحکمه" که به همت آیت الله ری شهری در حال انتشار است، نداشته ایم.
وی افزود: این دانشنامه یکبار در حدود سال 64 در 10 جلد نوشته شد و بعد از راه اندازی پژوهشکده علوم و معارف حدیث کار گروهی بر روی آن آغاز شد که تا کنون 15 جلد از این دانشنامه 60 جلدی منتشر شده است. این جامع جدید روایی نسبت به منابع گذشته دارای چند ویژگی است یکی اینکه روایتهای این مجموعه از مصادر شیعه و سنی است که این مسئله کاربرد آن را بیشتر خواهد کرد ضمن اینکه این کتاب بر اساس نیازهای موجود نوشته شده است و مدخلهای آن متناسب با دغدغه های ذهنی اندیشمندان معاصر انتخاب شده است علاوه بر جمع آوری، تحلیل روایات هم صورت گرفته است.
بیشتر آموزشهای علوم حدیثی در سطوح ابتدایی متوقف شده است
معاون پژوهشی پژوهشکده دارالحدیث تأکید کرد: در دو سه دهه اخیر مراکز آموزشی حوزوی و دانشگاهی متعددی به موضوع حدیث پرداختند اما متأسفانه بیشتر آموزشهایی که در این مراکز داده می شود آموزش در مراحل ابتدایی آشنایی افراد با حدیث و علوم حدیث است و این آموزشها در سطوح ابتدایی اش متوقف می شود و متأسفانه در این مراکز صرفا از معلومات دهه های گذشته بهره برده و از آنها کار عمیق و نظریه پردازی جدید کمتر به چشم می خورد و امیدواریم این آفت جبران شود.
وی ارتباط با مجامع علوم حدیثی در جهان اسلام را ضروری خواند و گفت: ضرورت رجوع به سنت و حدیث یکی از مشترکات مذاهب اسلامی است و اکثر مباحث علوم حدیثی هم مشترک است و در جهان اسلام و حتی در میان مستشرقین کارهای زیادی در حوزه حدیث انجام شده است. ارتباط با این مراکز از دو جهت مفید است یکی بهره گیری از دستاوردهای آنها و دیگری اینکه ارتباط با این مراکز محققان کشورمان را با سؤالات و مسائل جدید آشنا می کند.
حجت الاسلام درایتی راه اندازی معاونت روابط بین الملل در مؤسسه دارالحدیث را یکی از کارهای مؤثر در این جهت معرفی کرد که دارالحدیث در مرحله آشنایی با فعالیتهای این مراکز حدیثی در جهان است.
لزوم بررسی نقادانه تاریخ حدیث
وی عدم بررسی نقادانه تاریخ حدیث را یکی از مهمترین ضعفها در راستای نشر احادیث در حوزه پژوهشی و آموزشی دانست و گفت: در حوزه پژوهشی عدم بررسی عمیق و نقادانه تاریخ حدیث موجب باقی ماندن خیلی از مسائل ما خواهد شد.
وی ارتباط با مجامع علوم حدیثی در جهان اسلام را ضروری خواند و گفت: ضرورت رجوع به سنت و حدیث یکی از مشترکات مذاهب اسلامی است و اکثر مباحث علوم حدیثی هم مشترک است و در جهان اسلام و حتی در میان مستشرقین کارهای زیادی در حوزه حدیث انجام شده است. ارتباط با این مراکز از دو جهت مفید است یکی بهره گیری از دستاوردهای آنها و دیگری اینکه ارتباط با این مراکز محققان کشورمان را با سؤالات و مسائل جدید آشنا می کند.
حجت الاسلام درایتی راه اندازی معاونت روابط بین الملل در مؤسسه دارالحدیث را یکی از کارهای مؤثر در این جهت معرفی کرد که دارالحدیث در مرحله آشنایی با فعالیتهای این مراکز حدیثی در جهان است.
لزوم بررسی نقادانه تاریخ حدیث
وی عدم بررسی نقادانه تاریخ حدیث را یکی از مهمترین ضعفها در راستای نشر احادیث در حوزه پژوهشی و آموزشی دانست و گفت: در حوزه پژوهشی عدم بررسی عمیق و نقادانه تاریخ حدیث موجب باقی ماندن خیلی از مسائل ما خواهد شد.
درایتی بر شناخت مکتب حدیثی محدثان و مؤلفان کتب حدیثی تأکید کرد و گفت: اکثر محدثانی که این کتب را جمع کرده اند دارای مکتب خاص حدیثی بوده و افکار آنها بر شیوه جمع آوری احادیث بی تأثیر نبوده است.
معاون پژوهشی پژوهشکده دارالحدیث دستیابی به تأثیر محیطها، گرایشها و مذاهب بر چگونگی تألیف و تدوین کتب حدیثی، دستیابی به چگونگی تأثیر مکاتب حدیثی بر یکدیگر، آگاهی به عوامل مؤثر در پیدایش احادیث ساختگی و... را از نتایج بررسی نقادانه تاریخ حدیث برشمرد.
حجت الاسلام درایتی مسائل فقه الحدیثی که ناظر بر محتوای احادیث است را مورد توجه قرار داد و گفت: در مراکز پژوهشی جای مسائل فقه الحدیثی و تبیین محتوای احادیث در رابطه با علوم روز خالی است یعنی بحث پیوند محتوای احادیث با علومی چون جامعه شناسی، روان شناسی و... را کمتر می بینیم و همچنین مباحث تطبیقی در زمینه متن حدیث مثل ناسخ و منسوخ، علل الحدیث و شرح احادیث مشکل و... در مراکز پژوهشی خالی است. همچنین در مراکز پژوهشی مباحثی چون استخراج و تنقیح قواعد کلی و اختصاصی فهم حدیث، تمیز احادیث معتبر از غیرمعتبر و بررسی صدور آنها، ارائه شیوه های مختلف ارزیابی صدور حدیث و... را نمی بینیم.
وی در عین حال تأکید کرد: البته در پژوهشکده علوم و معارف حدیث مدتی است که در گروه فقه الحدیث دو واحد "حدیث و علوم روان شناختی" و "حدیث و علوم جامعه شناختی" راه اندازی و آثار خوبی از آنها نیز منتشر شده است.
وی بر لزوم پالایش حدیث و کتب حدیثی شیعه تأکید کرد و گفت: ما باید در زمینه پالایش حدیث و کتب حدیثی از احادیث ضعیف کار جدی انجام دهیم به هر حال در میان علمای معاصر شیعه کسی نیست که مدعی باشد که فلان کتاب که توسط یکی از محدثین شیعه نوشته شده همه احادیث آن صحیح است. اما متأسفانه در این سه دهه اخیر کسی هم نیامده احادیث کتب حدیثی شیعه را از نظر محتوایی و یا سندی به صورت دقیق ارزیابی کند.
حجت الاسلام درایتی هشدار دارد: ما الان شاهد یک دور جدیدی از اخباریگری در حوزه های تشیع هستیم اما به شکلی خاص که بی توجهی به پالایش کتب حدیثی شیعه می تواند یکی از علل عمده آن باشد.
معاون پژوهشی پژوهشکده دارالحدیث دستیابی به تأثیر محیطها، گرایشها و مذاهب بر چگونگی تألیف و تدوین کتب حدیثی، دستیابی به چگونگی تأثیر مکاتب حدیثی بر یکدیگر، آگاهی به عوامل مؤثر در پیدایش احادیث ساختگی و... را از نتایج بررسی نقادانه تاریخ حدیث برشمرد.
حجت الاسلام درایتی مسائل فقه الحدیثی که ناظر بر محتوای احادیث است را مورد توجه قرار داد و گفت: در مراکز پژوهشی جای مسائل فقه الحدیثی و تبیین محتوای احادیث در رابطه با علوم روز خالی است یعنی بحث پیوند محتوای احادیث با علومی چون جامعه شناسی، روان شناسی و... را کمتر می بینیم و همچنین مباحث تطبیقی در زمینه متن حدیث مثل ناسخ و منسوخ، علل الحدیث و شرح احادیث مشکل و... در مراکز پژوهشی خالی است. همچنین در مراکز پژوهشی مباحثی چون استخراج و تنقیح قواعد کلی و اختصاصی فهم حدیث، تمیز احادیث معتبر از غیرمعتبر و بررسی صدور آنها، ارائه شیوه های مختلف ارزیابی صدور حدیث و... را نمی بینیم.
وی در عین حال تأکید کرد: البته در پژوهشکده علوم و معارف حدیث مدتی است که در گروه فقه الحدیث دو واحد "حدیث و علوم روان شناختی" و "حدیث و علوم جامعه شناختی" راه اندازی و آثار خوبی از آنها نیز منتشر شده است.
وی بر لزوم پالایش حدیث و کتب حدیثی شیعه تأکید کرد و گفت: ما باید در زمینه پالایش حدیث و کتب حدیثی از احادیث ضعیف کار جدی انجام دهیم به هر حال در میان علمای معاصر شیعه کسی نیست که مدعی باشد که فلان کتاب که توسط یکی از محدثین شیعه نوشته شده همه احادیث آن صحیح است. اما متأسفانه در این سه دهه اخیر کسی هم نیامده احادیث کتب حدیثی شیعه را از نظر محتوایی و یا سندی به صورت دقیق ارزیابی کند.
حجت الاسلام درایتی هشدار دارد: ما الان شاهد یک دور جدیدی از اخباریگری در حوزه های تشیع هستیم اما به شکلی خاص که بی توجهی به پالایش کتب حدیثی شیعه می تواند یکی از علل عمده آن باشد.