محمود فضیلت نویسنده و پژوهشگر ادبی در گفتگو با خبرنگار مهر درباره تحقیقات صورت‌گرفته درباره سعدی و آثارش گفت: در مجموع به نظرم کارهای انجام شده در این زمینه حجم زیادی نداشته و حق سعدی ادا نشده است.
وی افزود: زمینه‌های تحقیقاتی فراوانی درباره سعدی وجود دارد که هنوز کسی سراغ آنها نرفته است. از جمله این موضوعات می‌توان به واقع‌بینی و واقعگرایی سعدی؛ یا توجهش به انسان به همه زیر و بمها و پستی و بلندیهای زندگی اشاره کرد. درباره ساختار روایی و داستانپردازی سعدی هم با وجود پژوهشهای انجام شده آن طور که باید و شاید کار جامعی انجام نشده است.
این محقق ادبی گفت: انسان در مجموع موجود ثابتی است. درست است که جوامع و سطح زندگی بشر درحال تغییر است اما انسان همچنان انسان است و جنبه‌های ژرف و عمقی او اگر تغییری داشته باشد ناچیز است. بنابراین امروز هم می‌توان از سعدی الگو گرفت و آثار و اشعار او می‌تواند برای زندگی ما سرمشق باشد.
تصحیحات آثار سعدی در حد مقبول است
فضیلت درباره تصحیحاتی که بر آثار سعدی نوشته شده است گفت: نگارش عمده این تصحیحها را محمدعلی فروغی و دیگر نویسندگان و محققان کشور انجام دادند که تا حد زیادی مقبول هستند. به نظرم اگر هم کمبود و کاستی در این تصحیحات وجود داشته باشد در حدی نیست که نیاز به بازنویسی و بازنگری وجود داشته باشد.
وی ادامه داد: سعدی در داستانهایش برائت استهلالی و سهل ممتنع دارد. شاید همین سهل ممتنع باشد که وقتی مخاطب آثار سعدی قرار می‌گیریم فکر می‌کنیم ما هم می‌توانیم چنین تولیداتی داشته باشیم. مخاطب با شنیدن اشعار و سخنان سعدی حس می‌کند این آثار سخنان شاقی نیستند اما هنر سعدی در همین است که مقبول است و مسائل معمولی را که انسان‌های عادی با بی‌اعتنایی از کنارشان می‌گذرند، ثبت می‌کند و مورد توجه قرار می‌دهد.
سخن سعدی تقلیدپذیر نیست
مولف کتاب "آرایه‌های ادبی" گفت: خواننده آثار سعدی وقتی دست به قلم ببرد و بخواهد مثل او بنویسد متوقف می‌شود و متوجه می‌شود که مثل سعدی شعر گفتن یا نثر نوشتن کار آسانی نیست. سخن سعدی به رغم اینکه ساده نماست تقلیدپذیر نیست. اگر نگوییم سعدی هم در فصاحت و هم در بلاغت منحصر به فرد است باید به کم‌مانندی او اعتراف کنیم. این بی مثل و مثالی سعدی از آن جهت است که واژه‌ها، جملات و عبارات تابعی از ذهن سیال سعدی است.
فضیلت افزود: سعدی به محض اینکه درباره موضوعی فکر می‌کند می‌تواند به راحتی آن را مکتوب کند. به همین دلیل یک تلون و گوناگونی در زبان سعدی مشاهده می‌کنیم. او به راحتی از جمله انشایی وارد جمله خبری می‌شود و این برای انسانی که ذهن سیال نداشته باشد کار راحتی نخواهد بود که از این لحاظ سعدی یک استثناست.