به گزارش خبرنگار مهر در قم، سالیان سال است از طرح شعارهای «شهرما، خانه ما» و «شهرداری در خدمت مردم» و شعارهایی از این دست می‌گذرد اما کمتر شهروندانی هستند که احساس می‌کنند شهرشان خانه‌اشان است و شهرداری در خدمت آنها.
با نگاهی به مبلمان شهری مانند تابلوهای تبلیغاتی، پلهای عرضی روی جوی آب، نرده‌ها، روشنایی پایه چراغ، کیوسک تلفن، باجه‌های پست، سطل زباله، آبخوری و... می‌توان به بی‌نظمی و نازیبایی شهر که بر قامت مبلمان شهری تنیده است، پی برد.
قم از جمله شهرهایی است که به لحاظ بصری و منظر عمومی دارای اغتشاشات و بی‌نظمی‌های فراوانی است و با کمی دقت می‌توان وجود این بی‌نظمی‌ها را در تمام نقاط و سیمای شهر احساس کرد.
به عنوان مثال، رنگ یکی از جنبه‌های مهم زندگی شهری است که در مبلمان شهری و بدنه و نمای ساختمان‌ها تاثیر زیادی دارد، اما امروز در فضای شهری با نوعی اغتشاش رنگی مواجه هستیم که نه تنها هیچ زمینه‌ای برای آرامش و سلامت شهروندان فراهم نمی‌کند، بلکه موجب افسردگی و حتی عصبانیت افراد می‌شود.
به راستی چه بر سر زیبایی‌شناسی عمومی و مبلمان شهری ما آمده است؟ فرهنگی که در آن هنرمندبودن افتخار است، چگونه می‌تواند در یک فضای شهری شاهد چنین آثار و ناهنجاری‌هایی بود!
خبری از خلاقیت در زیباسازی شهری نیست
فقط کافی است با کمی حوصله و دقت به اطرافمان نگاه کنیم، حتماً به اتفاق نظر می‌رسیم که بسیاری از شهرها تبدیل به موزه‌هایی شدند که نازیبایی‌ها را به نمایش گذاشتند. قم هم از این امر مستثنی نیست؛ به گونه‌ای که کمتر کوچه و خیابانی را در این کلانشهر می‌توان یافت که با گل و گیاه و با نظمی در خور تحسین آراسته شده باشد تا وقتی از آن عبور می‌کنید، روح انسان تلطیف یابد.
در نمای ساختمان‌ها هم خبری از بکارگیری فضای سبز و ابزارهای هنری جذاب نیست و حتی بسیاری از مردم اطلاعاتی در مورد زیباسازی و طراحی ساختمان‌ها و نماهای آنها ندارند و خلاصه کلام آنکه خبری از خلاقیت انسان‌ها برای زیباسازی شهر نیست.
روشی برای مشارکت مردم طراحی نشده
ممکن است این سئوال در ذهن هر شخصی به وجود آید که چرا خیابان‌ها و کوچه‌های قم نازیبا هستند؟ یکی از دلایل این نازیبایی‌ها و ناهنجاری‌ها، عدم مشارکت دادن مردم در زیباسازی شهری است و بهتر است این گونه بگوئیم که روشی برای این کار طراحی نشده است. این امر متوجه دستگاه‌های ذی ربط می‌شود که چرا مردم از آموزش‌های لازم برای یک زندگی شهروندی موفق برخوردار نشدند.
این در حالی است که با ارائه آموزش‌های لازم به مردم و مشارکت دادن آنها در زیباسازی شهری، علاوه بر اینکه اوقات فراغتی سالم برای مردم در خیابان‌ها و کوچه‌ها برای زیباسازی به وجود می‌آید، خلاقیت‌های جمعی برای زیباسازی شکل می‌گیرد و شناخت مردم نسبت به یکدیگر و شکل گیری فعالیت‌های جمعی در سطح شهر نمود عینی پیدا می‌کند و به دنبال آن منظر شهری قم متحول خواهد شد.
شهرداری و متولیان شهری هم می‌توانند در راستای واگذاری امور به مردم از ظرفیت‌های مردمی برای زیبانمودن شهر استفاده کند، چه بسا برای حضور در تمامی بخش‌های شهری نیاز به لشکری از انسان‌هاست که امکان تامین آن بدون حضور خود مردم امکان پذیر نخواهد بود.
سازمان زیباسازی شهرداری قم دو سال در کما
بی‌درنگ می‌توان گفت که توجه به مقوله منظر و مبلمان شهری از ماموریت‌های ذاتی شورای اسلامی شهر و شهرداری است ولی سازمانی که باید این ماموریت مهم را جامه عمل بپوشاند، پیش از تولد، به کما رفته است.
سازمان زیباسازی شهرداری که در اصل باید متولی‌گری زیباسازی و مبلمان شهری کلانشهر قم را برعهده داشته باشد، بیش از دو سال در انتظار رأی نمایندگان مردم است تا به چرخه حیات برگردد، اما اعضای شورای شهر بیم آن دارند که این سازمان همانند سایر سازمان‌های وابسته به شهرداری در کش و قوس‌های مالیاتی فلج شود، یا حکم ممنوع الخروج بودن مدیرعامل این سازمان صادر شود.
به گفته سخنگوی شورای اسلامی شهر قم، اساسنامه سازمان زیباسازی شهری قم بیش از دو سال پیش به تصویب رسید اما تاکنون اقدامی برای تشکیل این سازمان صورت نگرفته است.
حسن بختیاری گفت: به دلیل آنکه سازمان‌های وابسته به شهرداری مشمول مالیات‌های سنگین می‌شوند، شورای اسلامی شهر فعلا موضوع شکل‌گیری سازمان زیباسازی را از دستور کار خارج کرد.
وی در عین حال که تشکیل این سازمان در کلانشهر قم را ضروری دانست، افزود: تشکیل سازمان زیباسازی در شرایط کنونی، یک مشکل دیگر به مشکلات قبلی شهرداری در خصوص پرداخت مالیات اضافه می‌کند، بنابراین دیدگاه شورای شهر این است که تا زمانی که مشکل اخذ مالیات از سازمان‌های وابسته به شهرداری مرتفع نشود، این سازمان تشکیل نخواهد شد.
بختیاری اضافه کرد: متاسفانه تعدادی از سازمان‌های وابسته به شهرداری قم میلیون‌ها تومان مالیات بدهکارند و مجموعه مالیاتی استان قم در زمینه اخذ مالیات از این سازمان‌ها نسبت به سایر استان‌های کشور پیشروتر است، در حالی که در استان‌های دیگر به واسطه تعاملی که بین مسئولان وجود دارد، عملا قانون دریافت مالیات از سازمان‌های وابسته به شهرداری اجرا نمی‌شود.
سخنگوی شورای اسلامی شهر قم ادامه داد: سازمان‌های وابسته به شهرداری قم جزو سازمان‌های درآمدزا محسوب نمی‌شوند و صرفا با توجه به کمک‌های شهرداری اداره می‌شوند.
وی گفت: شورای اسلامی شهر قم هیچ مخالفتی با تشکیل سازمان زیباسازی ندارد، مشروط بر اینکه در خصوص اخذ مالیات از سازمان‌های وابسته به شهرداری چاره‌اندیشی اساسی صورت گیرد.
تناقض در اظهارات
اظهارات سخنگوی شورای اسلامی شهر قم در مورد عدم انتخاب مدیرعامل برای سازمان زیباسازی قم و عدم فعالیت چنین سازمانی در شهرداری قم در حالی است که مهدی متقیان مدیرکل دفتر امور شهری و شوراهای استانداری قم از شکل گیری این سازمان خبر می‌دهد.
متقیان که وقتی با سئوال خبرنگار مهر در مورد عدم شکل گیری سازمان زیباسازی شهری مواجه شد، خبرنگار مهر را به بی‌اطلاعی نسبت به این موضوع متهم کرد و افزود: با توجه به دستور استاندار قم و تاکید وی، این سازمان شکل گرفته و استانداری و شهرداری از این سازمان حمایت مالی می‌کنند.
به گفته وی اساسنامه این سازمان از سوی وزارت کشور تصویب و به شهرداری ابلاغ شد.
متقیان با اطمینان خاطر از اظهارات خود گفت: تشکیل سازمان‌های وابسته به شهرداری از طریق وزارت کشور صورت می‌گیرد و اگر پیگیری استانداری نباشد، این سازمان‌ها ذیل شهرداری شکل نخواهند گرفت.
وی افزود: با توجه به ترکیب این سازمان که از مسئولان هستند، تا پایان امسال حرکت‌های جدید و خوبی در شهر قم انجام خواهد شد.
متقیان در مورد مسئله مالیات این سازمان اظهار داشت: سازمان زیباسازی با توجه به آئین نامه‌ای که دارد و برنامه‌هایی که برای این سازمان در نظر گرفته شد، از طریق تابلوها و بیلبوردهایی که در سطح شهر نصب می‌شود درآمد کسب می‌کند و این درآمدها برای مردم هزینه می‌شود، ضمن اینکه استانداری و شهرداری به این سازمان کمک مالی خواهد کرد.
البته متقیان ارتقای فرهنگ عمومی جامعه را از وظایف ذاتی رسانه‌ها عنوان کرد و گفت: رسانه‌ها باید به این وظیفه ذاتی خود توجه داشته باشند تا بالابردن کیفیت فضای شهری به عنوان خواست عمومی مردم تلقی شود و مسئولان هم به خواست مردم پاسخ مثبت می‌دهند تا شهری زیبا و آراسته در حد قابل قبول و در شأن قم داشته باشیم.
اتمام حجت استاندار و تشکیل کمیته زیباسازی
البته طرح این گونه اظهارات تناقض‌آمیز و حتی گاهی اوقات گله مندانه در زمینه زیباسازی شهری در قم از قبل هم سابقه داشته است، کما اینکه استاندار قم به عنوان مقام ارشد استان، در سال گذشته در نشست خبری با خبرنگاران به شدت از مطلوب‌نبودن وضعیت زیباسازی شهری در قم انتقاد کرده بود.
حجت‌الاسلام محمدحسین موسی‌پور با مدیران شهری اتمام حجت کرد که اگر در این زمینه اقدامی نشود مجبور است سازوکار مستقلی تعریف کند تا منظر شهری قم بهبود یابد.
وی با صراحت گفت: بنده از اقداماتی که در خصوص منظر و زیباسازی شهری صورت می‌گیرد راضی نیستم.
موسی پور با اشاره به اینکه با صرف هزینه‌های کم می‌توان فضای شهری را باطراوت‌تر کرد، یادآور شد: مردم با دیدن برخی صحنه‌ها دل چرکین می‌شوند و کدورت پیدا می‌کنند. من در مورد برخی از ناهنجاری‌های ساختمانی و عدم هارمونی در برخی ساخت و سازها به صورت مکرر تذکر دادم.
استاندار قم ادامه داد: البته متولی مدیران شهری گزارش‌هایی ارائه کردند که در این زمینه برخی اقداماتی انجام دادند، به ویژه در عید نوروز فعالیت‌های خوبی صورت گرفت ولی سازمان زیباسازی باید فعال شود تا ویترین شهری متناسب با این استان شکل گیرد و نارسایی‌هایی که در سطح شهر می‌بینیم برطرف شود.
پیرو همین انتقاد و اتمام حجت استاندار قم بود که کمیته ساماندهی ورودی‌های شهر قم به ریاست وی تشکیل شد و نمود بارز فعالیت این کمیته در روز 13 اسفندماه سال گذشته جلوه‌گری کرد و مسئولان به همراه استاندار آستین‌ها را بالا زدند و در پاکسازی ورودی‌های شهر قم شرکت کردند.
البته استاندار قم به این نکته هم اشاره کرده بود که زیباسازی و پاکسازی ورودی‌های شهر قم باید به صورت مستمر در طول سال انجام شود و فرهنگ پاکیزه نگه داشتن محیط پیرامون به ویژه حاشیه شهرها در جامعه نهادینه شود.
لزوم رعایت ضوابط معماری اسلامی در اجرای پروژه‌ها
در همین حال، مدیرکل دفتر امور شهری و شوراهای استانداری قم نیز در گفتگو با خبرنگار مهر نوید روشنی از سیما و منظر شهری قم می‌دهد و افزود: در جلسه کمیته ساماندهی ورودی‌های شهر مصوب شد که پاکسازی این ورودی‌های شهر هر سه ما یک بار با حضور مردم و مسئولان و استفاده از امکانات مختلف انجام شود.
مهدی متقیان گفت: بسیاری از موارد جزئی که در سطح شهر وجود دارد و برای ما عادی شده و هر روز از کنار آنها عبور می کنیم، مورد توجه قرار می‌گیرد.
وی رنگ آمیزی صندوق‌های پست و باجه‌های تلفن را از جمله فعالیت‌هایی دانست که در کیفیت نماهای شهری تاثیر دارد و افزود: یکی از دغدغه‌های مسئولان، کیفیت برخی از کاربری‌ها در ورودی‌های شهر مثل سنگ بری‌ها است که ساماندهی این کاربری‌ها در دستور کار قرار گرفت و در جلساتی که با بخش خصوصی و اتحادیه‌ها برگزار شد، مقرر گردید سنگ بری‌هایی که در حریم راه فعالیت می‌کنند با رعایت ضوابط حریم راه به صورت نمای واحد بدنه سازی را انجام دهند.
وی گفت: مهمترین کار ما در سال 90 بالابردن سیما و منظر شهری است و در این زمینه نامه‌ای به ادارات قم ارسال کردیم که ما را در این زمینه کمک کنند تا در قالب طرح‌هایی به مشکلاتی که در سطح شهر وجود دارد رسیدگی کنیم.
متقیان تاکید کرد: بسیاری از ناهنجاری‌ها برای ما عادی شده و شاید این مسائل را به عنوان ایراد تلقی نکنیم، در صورتی که این ناهنجاری‌ها باید رفع شود و مردم قم باید این خواسته را در کنار سایر خواسته‌های خود جای دهند که این مشکلات برطرف شود و باید توقع داشته باشند که وقتی در سطح شهر حرکت می‌کنند، محیط‌‌شان جذاب و مناسب باشد.
مدیرکل دفتر امور شهری و شوراهای استانداری قم در پاسخ به سئوال خبرنگار مهر که از او در مورد فعالیت‌های انجام شده پیرامون رفع دغدغه‌های مقام معظم رهبری در مورد توجه به معماری اسلامی در طراحی پروژه‌های شهری پرسیده بود، اظهار داشت: بعد از سفر مقام معظم رهبری به قم، به تمام دستگاه‌های استان ابلاغ شده که در طراحی و اجرای پروژه‌ها به مولفه‌ها و شاخصه‌های اسلامی توجه جدی داشته باشند.
وی ادامه داد: وزارت مسکن هم در حال تدوین ضوابط معماری اسلامی است و ما به دنبال آن هستیم که در سه ماهه اول امسال پیشنهادهای اولیه و مطالعات آن را ارائه کنیم تا به حداقل خواسته‌های دستگاه‌ها جوابگو باشیم.
زیباترین شهر جهان اسلامی؛ قم، نجف، مکه ...
در حالی که نازیبایی بر قامت مبلمان شهری قم چیره شده، مدیران و مسئولان شهری و استانی از بهترین واژه‌ها برای ترسیم نقشه آینده این شهر استفاده می‌کنند. این روزها پسوند بیشتر واژه‌های قشنگ، «ترین» جا خوش کرده و آخرین اظهارنظرها حاکی از آن است که قم به زیبا«ترین» شهر جهان اسلام تبدیل می‌شود.
به گفته شهردار قم، با اجرای سریع و به موقع پروژه‌های عمرانی و ترافیکی، این شهر در دهه آینده به زیباترین شهر جهان اسلام تبدیل خواهد شد.
محسن عابدینی پور افزود: امروز قم با حمایت‌های بی‌دریغ مقام معظم رهبری، دولت خدمتگذار و ریاست محترم مجلس شورای اسلامی به سمتی می‌رود که در آینده نزدیک به عنوان یک پایلوت، در جهان تشیع و اسلام تبدیل می‌شود.
باید دید که این وعده شهردار در شهری که حدوداً هر یک سال و نیم، شهردار تازه نفسی به خود می‌بیند، با چه منظور و هدفی مطرح شده و آیا این اظهارات پشتوانه کارشناسی یا طرح و چشم اندازی هم دارد؟ یا اینکه مدیران شهری و مسئولان استانی با طرح این مسائل به دنبال فضاسازی تبلیغاتی برای جذب سرمایه‌گذار داخلی و خارجی هستند.
البته نباید نسبت به این موضوع بدبین بود، چراکه ممکن است طرح‌هایی با درنظرگرفتن معماری اسلامی در طول یک دهه آینده، قم را به این جایگاه برساند، اما مهم این است که در طول سال‌های گذشته از شهرهای نجف و مکه هم چنین خبرهایی منتشر شد.
در سال 87 منابع خبری از طرحی خبر داده بودند که شهر نجف اشرف، شهر مقدس شیعیان طی برنامه‌ای، شهری مدرن و یکی از زیباترین شهرهای جهان اسلام تبدیل خواهد شد.
در طراحی این شهر مقدس که مدفن بسیاری از پیامبران و اولیای الهی است، قرار است نجف اشرف با ساختمان‌های جدید و فضای سبز جذاب و همچنین مراکز سیاحتی و توریستی دیدنی و مدرن تزیین شود.
ناگفته نماند که برخلاف شهر قم که مدت زمانی برای زیباسازی آن معین شده است، برای پروژه مدرن سازی شهر نجف اشرف که بدون تغییردر اماکن تاریخی و بخش‌های سنتی آن صورت خواهد گرفت، مدت زمان مشخصی برای اتمام آن در نظرگرفته نشده است.
یک سال پس از انتشار این خبر، امیر مکه قول‌های بزرگ‌تری را مطرح کرد و گفته بود که مکه به زیباترین و مدرن‌ترین شهر جهان تبدیل می‌شود.
خالد الفیصل با اشاره به جایگاه برجسته مکه در میان مسلمانان، گفت: با توجه به قدمت تاریخی و اسلامی شهر مقدس مکه طی پروژه‌ای، این شهر به زیباترین و مدرن ترین شهر جهان تبدیل خواهد شد.
وی در نشست کارشناسان سازمان ملل متحد که به منظور بررسی تحقیقات ویژه طرح‌ها و پروژه‌های مکه در جده حضور داشتند، با اشاره به اینکه مشکلاتی در این شهر وجود دارد که تلاش می‌کنیم آنها را از بین ببریم، اجرای پروژه‌های عمرانی و آبادانی مکه را مورد توجه قرار داد.
امیر مکه تصریح کرد: طی این پروژه‌ها قرار است شهر مقدس مکه به یکی از زیباترین و مدرن‌ترین شهرهای جهان تبدیل شود، آنچنان که شایسته قدمت تاریخی و اسلامی آن باشد و مسلمانان به آن افتخار کنند.
خالد الفیصل افزود: بیش 50 نفر کارشناس و متخصص داخلی و خارجی در پروژه شهرسازی مشارکت می‌کنند و از جدیدترین تکنولوژی و مهندسی معماری اسلامی جهت حفظ روحیه اسلامی و ویژگی تمدنی و فرهنگی اسلامی این شهر بهره مند می‌شوند.
حال باید ببینیم که مدیران شهری و مسئولان استانی قم در این کورس رقابتی می‌توانند از رقبای قدر خود جلو بزنند یا به مدت زمان مدیریتی خودشان نگاه کردند که ممکن است تا 10 سال آینده در این شهر خدمت نکنند و هر وعده و وعیدی که دلشان می‌خواهد روا بدارند.
روزی که شهرم زیبا شود
بر کسی پوشیده نیست که منظر شهری مطلوب و نظام یافته باعث ایجاد احساسی خوشایند از زندگی در محیط شهری شده و یکی از عوامل اصلی در ارتباط بین شهر و شهروند است. هنگامی که منظر شهری دستخوش آشفتگی، سردرگمی و بی‌هویتی است، این احساس به شهروندان نیز منتقل شده و به صورت رفتارهای ناهنجار شهری در محیط شهرها نمود می‌یابد و از سوی دیگر ارتباط منطقی میان آنان با شهر را از بین می‌برد.
در حقیقت فراهم آوردن امکان بهرهوری رفاهی و زیبایی شناختی از محیط زیست، به معنای ارج نهادن به زندگی و ارزش‌های تمدن است.
یعنی می‌شود روزی مردم قم زندگی روزمره شهری خود را در این کلانشهر با دستاوردهای مدرن هنری عجین شده ببینند تا آرامش پیدا کنند؟
---------------------------------------
گزارش از روح‌الله کریمی