به گزارش خبرنگار مهر، کلانشهر تهران با بیش از 12 میلیون جمعیت در روز و بیش از 8 میلیون جمعیت ساکن، حضور بخش اعظم صنایع و نمایندگی‌های صنعتی و تمرکز سرمایه در گردش کشور در این شهر، به عنوان قلب سیاسی و اقتصادی کشور مطرح است؛ اما باید توجه داشت که یک کلانشهر فقط با ساختمان‌های بلند و مردمان بسیار تعریف نمی‌شود، بلکه باید امکانات و تاسیسات شهری و خدماتی متناسب با این جمعیت عظیم را نیز در خود داشته باشد.
رشد لجام‌گسیخته و بی‌سامان این شهر، پیامدهای ناگوار و ناهنجاری همچون تخریب محیط زیست و افزایش روز افزون انواع آلودگی‌ها را به دنبال داشته است؛ از جمله مهمترین آلودگی‌ها که سلامت عمومی شهر را تهدید می‌کند، آلودگی منابع آب سطحی و زیرزمینی است؛ چراکه فاضلاب تولید شده در منازل مسکونی و مراکز صنعتی به سرعت در رودخانه‌ها، مسیل‌ها و منابع آب جذب شده و این پاکترین نعمت الهی را به یک سیل آلوده تبدیل می‌کند.
داستان طرح فاضلاب تهران نیز از همین جا آغاز می‌شود، برخلاف ظاهر شلوغ و پر جنب و جوش تهران، در زیر پوست شهر آب تیره و آلوده به آرامی در اعماق خاک نفوذ می‌کند تا خود را به سفره‌های آب حیات بخش برساند و این منابع پاک و بی آلایش را در کام زشتی و ناپاکی خود درکشد.
سالانه بیش از یک میلیارد متر مکعب آب در شهر تهران مصرف می‌شود؛ اما آب مصرف شده در چرخه معیوب و ناقص شهری باقی می‌ماند و راه به جایی نمی‌برد و بدین ترتیب آب که در یک مرحله قبل به عنوان مایع زندگی بخش ایفای نقش کرده بود، پس از مصرف به یک خطر جدی و بالقوه برای بهداشت عمومی و محیط زیست مطرح می‌شود.
این چرخه با ایجاد تاسیسات جمعآوری و تصفیه فاضلاب کامل می‌شود. در این صورت علاوه بر بازپالایش فاضلاب شهری و حذف خطرات مورد اشاره، حقابه کشاورزی که در شبکه توزیع شهری مصرف می‌شود، دوباره احیا شده و دشت‌های کشاورزی رو به موت پائین‌دست تهران جان دوباره می‌گیرند.
اجرای طرح فاضلاب تهران
طرح فاضلاب تهران از سال 1374 در گستره ای به مساحب 70 هزار هکتار در مناطق 22 گانه تهران و برای پوشش 11 میلیون نفر از جمعیت این شهر آغاز به کار کرد. این طرح بر اساس اولویت های کارشناسی شده تهران همچون وضعیت بستر زمین‌شناسی یا وضعیت توپوگرافی مناطق، به 5 فاز عملیاتی در یک دوره زمانی 20 تا 25 سال پیش‌بینی شده است و طبق برنامه، بیش از 9 هزار کیلومتر احداث شبکه جمعآوری، خط اصلی و تونل فاضلاب‌رو در پروژه اجرا خواهد شد.
این طرح با اعتباری بالغ بر 4900 میلیارد تومان در دست اجرا است و پیش‌بینی می‌شود با اتمام آن حدود 900 هزار انشعاب به مشترکین واگذار شود.
در این میان برای این طرح اهداف کیفی تعریف شده که بسیار مهم و حیاتی است و از جمله آن می‌توان به حفاظت از محیط‌زیست، ارتقای سطح بهداشت عمومی، جلوگیری از آلودگی منابع آب زیرزمینی به عنوان بخشی از منابع تامین آب، تبدیل هزینه‌های سنگین درمان به هزینه‌های اندک پیشگیری، توسعه فضای سبز و تلطیف هوای شهر، جلوگیری از مصرف خام فاضلاب جهت آبیاری مزارع سبزی و صیفی‌جات، تبدیل آب از چرخه یکبار مصرف و مخرب به چند بار مصرف و سازنده و تزریق پسآب به آبخوان‌های اطراف تهران برای تغذیه سفره آبهای زیرزمینی اشاره کرد.
در این میان، با توجه به وضعیت محیط زیستی، شرایط دفع فاضلاب و پیشرفت پروژه تا آن مقطع، اولویت اول نیمه شرقی و اولویت دوم نیز نیمه غربی طرح در نظر گرفته شده است، بنابراین تقسیم بندی، 49 درصد جمعیت تهران در نیمه شرقی و 51 درصد در نیمه غربی قرار گرفته اند و در حال حاضر نیز این طرح با برنامه ر یزی های انجام شده در مناطق اولویت اول در حال پیگیری و اجرا است.
در اجرای این طرح، علاوه بر شبکه‌های فرعی جمعآوری، پیش‌بینی احداث 76 کیلومتر خطوط جمع‌کننده و انتقال اصلی در غرب و شرق تهران پیش‌بینی شده است. در حال حاضر خط انتقال غرب به طول 40 کیلومتر و تونل فاضلابروی شرق تهران به طول 25.6 کیلومتر برای انتقال فاضلاب‌های خانگی جمعآوری شده بوسیله انشعاب فرعی را برای تصفیه‌خانه‌های جنوب و جنوب غربی تهران انجام می دهند. مطالعات و طراحی دومین تونل فاضلابروی شهر تهران نیز به طول حدود 10 کیلومتر در غرب تهران آغاز شده است.
تونل فاضلابروی شرق به عنوان شاهرگ سلامتی تهران مطرح است. این تونل عظیم در مجموع در 6 قطعه مختلف تعریف شده است. این تونل فاضلاب های خانگی حود سه میلیون نفر از ساکنان شمال شرق ، شرق و جنوب شرق تهران را تحت پوشش قرار می دهد و حداکثر فاضلاب خروجی از این تونل 20.5 متر مکعب در ثانیه محاسبه شده است.
این تونل از جنوبی ترین نقطه کلان شهر تهران یعنی تصفیه خانه جنوب آغاز می شود و از مسیر خیابان شهید غیوری، پارک توسکا، بزرگراه آزادگان و بعثت، هاشم آباد، نبرد ، پیروزی، سی متری نیروی هوایی و دماوند نهایتا به خیابان سه راه ضرابخانه منتهی می شود.
خط اصلی فاضلابروی غرب تهران نیز به طول 40 کیلومتر یکی از عمده ترین محورهای جمع کننده فاضلاب مناطق شمال، غرب و مرکز تهران بوده که از چهارراه پارک وی- تقاطع ولیعصر شروع و پس از عبور از خیابان های ولیعصر، فاطمی، حجاب، ابوریحان ، جمهوری، کارگر، مدرس، شوش و شهید رجایی به تصفیه خانه جنوب تهران متصل می‌شود.
با بهره‌برداری از این خط، بیش از 9 هکتار از مناطق شمال و غرب تهران تحت پوشش شبکه فاضلاب قرار می‌گیرند. علاوه بر این، تصفیه خانه ها را می توان همانند کبد در بدن تصور کرد حجم بزرگی از آلودگی و بیماری وارد تصفیه خانه و خروجی آن، آب بازیافت شده و قابل استفاده است که به دشت های کشاورزی هدایت می شود.
تصفیه‌خانه فاضلاب جنوب تهران در مجموع برای 8 واحد و هر واحد با ظرفیت 525 هزار نفر طراحی شده که در حال حاضر 6 واحد آن در حال احداث است. این تصفیه خانه جزو بزرگترین و پیشرفته ترین تصفیه خانه های در حال ساخت منطقه است که 4 واحد آن با وام دریافتی از بانک جهانی ساخته می شود، با افتتاح 4 واحد در فاز اول جمعیتی معادل 2 میلیون و 100 هزار نفر را تحت پوشش قرار خواهد داد؛ همچنین 2 واحد نیز طبق برنامه باید با بودجه های عمرانی ملی و درآمدهای داخلی شرکت احداث شود.
با راه اندازی کامل 8 واحد این تصفیه خانه، جمعیتی معادل 4 میلیون و 200 هزار نفر تحت پوشش قرار می گیرند و فاضلاب جمع آوری شده پس از رسیدن به استاندارد مورد نیاز کشاورزی، وارد تاسیسات آبیاری زهکشی دشت ورامین و ری می شود؛ پسآب تصفیه شده 8 واحد قادر به آبیاری حدود 80 هزار هکتار از زمین های کشاورزی دشت های پایین‌دست خواهد بود.
به گزارش مهر، برابر آخرین آمار ارائه شده از سوی واحد کنترل پروژه شرکت، متوسط پیشرفت طرح فاضلاب تهران تا پایان سال 89 حدود 38 درصد بوده و جمعیتی معادل 3 میلیون نفر تحت پوشش خدمات فاضلاب قرار گرفته اند.
احداث تونل فاضلابروی شرق تهران اتمام رسیده و این تونل با 1400 کیلومتر شبکه تحت پوشش آماده بهره برداری است. از مجموع 40 کیلومتر خط غرب، 30 کیلومتر در سالهای گذشته بهره برداری شده بود و در چند روز آینده 10 کیلومتر باقیمانده با 362 کیلومتر شبکه تحت پوشش با هزینه 1600 میلیارد ریال به بهره برداری می‌رسد.
احداث 4 مدول از تصفیه خانه های فاضلاب جنوب تهران که تحت وام بانک جهانی در حال احداث است، به پایان رسیده و در حال حاضر آماده بهره برداری هستند و طبق برنامه در هفته های آینده با حضور مقامات ارشد کشوری به بهره برداری خواهند رسید. همچنین 2 واحد از مجموع 6 واحد در حال اجرای این تصفیه خانه نیز با اعتبارات عمرانی داخلی در حال اجرا است.
در نهایت، از مجموع 9 هزار کیلومتر شبکه پیش بینی شده برای طرح فاضلاب تهران، در حال حاضر 3 هزار و 433 کیلومتر از شبکه اجرا شده که از این میزان حدود 350 کیلومتر از ابتدای سال جاری عملیاتی شده است. همچنین از مجموع 900 هزار انشعاب قابل واگذاری و نصب در پایان طرح فاضلاب تهران نیز تاکنون حدود 267 هزار انشعاب نصب شده که حدود 60 هزار انشعاب در سال 89 انجام شده است.