خبرگزاری مهر - گروه دین و اندیشه: پژوهشگران و صاحبنظران نادانی را عامل گرایش برخی به محافل انحرافی دانسته و با تأکید بر گرایش ذاتی انسان به معنویت، خلأ معنویت مطلوب اسلامی و عدم شناخت عرفان ناب را زمینه‌ساز ایجاد عرفانهای نوظهور دانستند.

حجت الاسلام مبلغی: ضعف خلأ معنوی در جامعه

حجت الاسلام احمد مبلغی رئیس پژوهشگاه مطالعات تقریبی در گفتگو با خبرنگار مهر، در مورد ریشه جنبشهای نوپدید دینی گفت: ایجاد خلأ معنوی در جامعه خدمتی برای حضور نحله های انحرافی معنویت گرا و عرفانهای نوظهور است.

وی در پاسخ به این سؤال که آیا ریشه نحله های معنویت گرای جدید در خارج است یا در داخل و آیا به باورهای خرافی جامعه باز می گردد، گفت: بر دو دسته هستند بخشی از آنها عرفانهای وارداتی است اما عده ای در پی گسترش آن در جامعه هستند و بخشی از آنها داخلی است که یا ریشه در خرافات دارد و یا ریشه در باز کردن دکانهای مریدپروری دارد.
 
حجت الاسلام مبلغی تأکید کرد: آنچه در ایران است چون به شکل خلق الساعه ای است ریشه در خرافه سازی و اوهام و فریبکاری و شیادی افراد دارد اما زمینه اصلی گرایش به این مسئله جهل، خرافه و معنویت خواهی انسانها است که انسان در مصادیق دچار اشتباه می شود و یا احیانا خلأهای معنوی است که موجب رشد این اوهام خرافات می شود.

حجت الاسلام موسوی هوایی: تشریح عنوان مغالطه‌آ‌‌میز جنبشهای‌ نوپدید دینی

حجت الاسلام سیدجواد موسوی هوایی معاون پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی نیز در گفتگو با مهر، با مغالطه آمیز خواندن عنوان "جنبشهای نوپدید دینی" تأکید کرد: جنبشهای نوپدید دینی نه به آن صورت جنبشی است که تحرک اجتماعی صحیح به سمت رشد انسانی باشد و نه نوپدید است چون در گذشته های تاریخ سابقه دارد و شیاطین همین حیله ها را به انسانها زده اند و در مقابل انبیا و دین الهی ایستاده اند و نه دینی است و این سه دروغ پشت سر هم آورده اند و متأسفانه در تحلیلهای عزیزانی که بحث می کنند این مباحث را به گونه ای قبول می کنند و بعد می خواهند نقض کنند در حالیکه ما در اصل این مسئله حرف داریم.

معاون پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی ریشه این جریانات را در اندیشه های شیطانی در طول تاریخ دانست و تأکید کرد: اگر بخواهیم نسخه واحدی برای تمام این جریانات بدهیم، باید بگوییم که چون بر مبنای معارف الهی و برگرفته از اخلاق دینی با نگاه اهل بیت(ع) و امام راحل و مقام معظم رهبری و بر مبنای فقه و شرع مقدس نیست، اینها باطل است.

وی تصریح کرد: این جریانات به ظاهر ضددینی نیستند بلکه به ظاهر غیردینی هستند و حتی ممکن است برخی از مطالب آنها مورد تأیید دین هم باشد اما به جهت اینکه اینها غیردینی است که ارتباط ما را از دین قطع می کند و اهمیت احکام شرع را کمرنگ می کند و با معارف و فقه شیعی تطبیق ندارد، قابل پذیرش نیستند.

موسوی هوایی در پاسخ به این سؤال که علت گرایش برخی افراد به این محافل چیست؟ گفت: دو منشأ دارد یکی تقاضا که زیاد است و یکی عرضه که کم است. وقتی جوانان به معنویت گرایش دارند و هنوز دو هفته مانده به ایام اعتکاف دانشگاههای مختلف و مساجد پر می شوند و دانشجویان در مواجهه با محدودیت جا حتی گریه می کنند، خب این نیاز و عطش وجود دارد. اما حالا ما چی عرضه می کنیم؟ ما عُرضه نداریم که عرضه کنیم.

وی با تأکید بر به کارگیری ابزارهای مختلف فرهنگی برای مقابله با جریانات منحرف معنویت گرا گفت: گسترش تولیدات فرهنگی و تربیت انسانهای فرهنیخته در حوزه و دانشگاه و رساندن این انسانها به مخاطبان بسیار مهم است ضمن اینکه نظام آموزش و پرورش ما باید از ابتدا جهت گیری معنوی و خدایی و اهل بیتی و قرآنی و انقلابی داشته باشد و غیر از آن باطل است.

دکتر حمیدیه: سرآغاز جریانات نوپدید در ایران/ گرایش برخی مذهبیون به محافل معنویت‌گرا

دکتر بهزاد حمیدیه کارشناس و پژوهشگر ادیان و عرفان تطبیقی در گفتگو با خبرنگار مهر، در مورد جنبشهای نوپدید دینی نیز گفت: در مورد جنبشهای نوپدید دینی تعاریف مختلفی از جامعه شناسان دین ارائه شده است؛ تنوع بسیار زیاد گروهها و جریانات معنویت گرا موجب شده محققین نتوانند یک تعریف  سره و کامل و گویا ارائه کنند.مواجهه و برخورد ما با اینها ناشی از تعریفی می شود که ارائه می دهیم. برخورد با مکتب و نحله با دین و عرفان متفاوت است.  ما در جامعه خودمان بدون اینکه بتوانیم تعریف دندانگیر و علمی و گویا از اینها ارائه دهیم سراغ مواجهه رفته ایم و این می تواند آسیب رسان باشد.

دکتر حمیدیه به ویژگیهای شاخص برخی جنبشهای معنویت گرا اشاره کرد و گفت: سازگاری بسیار زیاد با حال و هوای مدرنیته و ارزشهایی که برای انسان مدرن تعریف شده اند، گرایش فراوان به التقاط، بازاری شدن و تبدیل به کالایی مصرفی شدن، اومانیستی بودن یعنی معطوف به انسان بودن و همه چیز را در خدمت انسان گرفتن، انسان غایت و هدف نهایی همه چیز حتی دینداری و عرفان ورزی است که از جمله ویژگی های این جریانات است.
 
وی در پاسخ به این سؤال که آیا می توان همه این جنبشهای نوپدید معنوی را باطل خواند گفت: اگر حال و هوای کلی یک جریان معنویتگرا کمرنگ شدن تعبد و کمرنگ شدن یاد قیامت و مرگ و سختیهای پس از آن بود و یا کمرنگ شدن توبه و خجلت از کردارهای زشتمان در برابر رب الارباب بود و تنها پرداختن به قدرت انسانی پتانسیلهای انسانی آرزوهای دور و دراز داشتن به بهانه اینکه هر چه در ذهن تصویر کنید انرژی کیهانی برایتان می‌آفریند و امثال اینها می توان گفت اینها دور شدن از صراط مستقیم دینی است اینها حب دنیا ایجاد می کند نه بی رغبتی نسبت به آن.
 
دکتر حمیدیه با اشاره به راهکارهای حل این معضل در جامعه گفت: مقابله بد و نادرست چیزی جز خسران نمی افزاید. برای مواجهه اولا باید ماهیت اینها را شناخت ثانیا آسیبها و خصوصا تأثیرات نامطلوب اینها بر هویت ملی و دینی را شناخت ثالثا جوانان و مخاطبین خود را و تحولات فرهنگی آنها را خوب بشناسیم و زبان صحبت و ارتباط با آنها را که اعم است از رمان و  فیلم و ... بشناسیم و رابعا با برنامه ریزی مشترک و منسجم و همه جانبه وارد کار شویم.
 
کیانی: تشریح ماهیت فرقه‌های جدید/ نقش برخی سیاستمداران در فرقه سازی

محمدحسین کیانی مدیر گروه مطالعات جنبش‌های نوپدید معنوی پژوهشکده باقرالعلوم(ع) نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، در مورد وجه تسمیه جنبشهای نوپدید معنوی گفت: جنبشهای نوپدیدی معنوی به هر گروه و حرکت اجتماعی می گویند که بعد از سال 1800 میلادی مبتنی بر پاره ای از آموزه های معنوی داعیه ایده معنوی جدید و آسان به سعادت رساندن انسان معاصر را دارند.

وی تأکید کرد: فرقه گرایی یا جنبشهای نوپدید معنوی یک پدیده ملی یا منطقه ای نیست بلکه یک مسئله جهانی است. پدیده جهانی شدن باعث دامن زدن به پیدایش و گسترش جنبشهای نوپدید دینی شده است. مسئله جهانی شدن باعث شده است شرق، غربی و غرب، شرقی شود.
 
کیانی به نقد جنبشهای نوپدید دینی با رویکردهای مختلف در جهان اشاره کرد و گفت: برخی فکر می کنند این یک دغدغه و یک جنگ الهیاتی است به این معنا که برخی از افراد دین و موقعیت مذهبی خود را در خطر می بینند فلذا این جنبشها را نقد می کنند در حالیکه اینطور نیست. ما جامعه شناسان و روان شناسان و حتی فلاسفه ای می شناسیم که هیچ دغدغه دینی و معنوی ندارند اما چون برخی پدیده مخرب فرقه ای و یا مبانی نظری مخرب آنها را می بینند دست به نقد آنها می زنند.

وی در پایان به راهکارهای مناسب برای مقابله با آثار مخرب جنبشهای نوپدید دینی اشاره کرد و گفت: ما باید مبتنی بر روشهای منطقی این پدیده اجتماعی را نقد کنیم و راه صحیح نقد آنها در فعالیت سلبی و ایجابی ما رقم می خورد به این معنا که در فعالیتهای سلبی و در گام نخست جنبشهای نوپدید معنوی را معقولانه بررسی کنیم و سپس منصفانه نقد کنیم. ضمن اینکه در کنار فعالیتهای سلبی، در فعالیتهای ایجابی دو کار صورت گیرد یکی تولید و یا بازتولید عرفان اسلامی و دیگری احیای ادبیات عرفانی به زبان روز.
 
حجت الاسلام محمودی: دخالت عوامل خارجی درظهور جنبشهای نوپدید/ دین‌گریزی مهمترین هدف مروجان

حجت الاسلام سیداسدالله محمودی مدیر گروه ادیان و فرق پژوهشکده باقرالعلوم(ع) وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر، در مورد جنبشهای نوپدید دینی دین‌گریزی و دین‌ستیزی را یکی از اصلی‌ترین اهداف مروجان جریانان شبه دینی خواند و گفت: به دلیل عدم تبیین درست عرفان ناب اسلامی برخی به این سمت گرایش می‌یابند.
 
وی با اشاه به عوامل متعدد گرایش مردم به جریانات دروغین دینی تأکید کرد: اصلی ترین دلیل به عدم شناخت دین و ضعف بنیانهای اعتقادی برمی گردد اما عوامل دیگری از جمله اجتماعی، سیاسی، و...هم وجود دارد و این موجها و این جریانات باعث می شود برخی افراد با هر موجی سمت و سویشان را تغییر دهند. اما اگر کسی درد دین داشته باشد و در جستجوی حقیقت باشد می تواند آن را دریافت کند و عرفان ناب را از تقلبی تشخیص دهد.
 
عضو پژوهشکده باقرالعلوم(ع) دین ستیزی را یکی از اصلی ترین اهداف مروجان جریانان شبه دینی و یا عرفانهای کاذب دانست و گفت: امروز بیشتر دین ستیزی و دین گریزی مطرح است و افرادی هم در این میان به طرح شبهاتی در مبانی ما می پردازند و به دلیل عدم تبیین درست عرفان ناب اسلامی برخی به این سمت گرایش پیدا می کنند.
 
حجت الاسلام محمودی در پایان تأکید کرد: باید در مقابل دشمن یک تحلیل درست داشته باشیم، در ابتدا باید حرف این جریانات را بشنویم و افراد متخصص و کارآمد این جریانات را رصد کنند و تحلیل و نقد درستی ارائه دهند و با دادن پاسخهای مستدل و عقلانی، قضاوت را به وجدانهای آگاه مردم بسپاریم.
 
حجت الاسلام صادقی: اهداف اصلی مروجان جریانات شبه دینی

حجت الاسلام دکتر هادی صادقی رئیس دانشکده علوم حدیث تهران در گفتگو با خبرنگار مهر، در مورد جریانهای نوپدید دینی گفت: اینها جریانات شبه دینی هستند و سعی دارند پوسته ای از دین را در خود داشته باشند. اینها در عصر مدرن مسائل شرعی و آنچه در ادیان مثل شرایع و اعمال را تا حدودی کنار می گذارند و سعی می کنند به جوهره مشترک ادیان روی بیاورند تا از این طریق بتوانند از پیروان ادیان مختلف یار جمع کنند
 
سرپرست پژوهشکده "اخلاق و روانشناسی اسلامی" مؤسسه دارالحدیث، این جریانات را مختص ایران و زمان فعلی ندانست و گفت: اولا همه دنیا با چنین مسائلی مواجه هستند و ثانیا اختصاص به زمان ما ندارد و در طول تاریخ بشریت هر جا که دین وجود داشته شبه دین هم شکل گرفته است، نکته دیگر اینکه این مسئله ،هم ریشه در درون و هم بیرون از پیروان ادیان دارد و البته ریشه اصلی همه اینها شیطان است که می خواهد در برابر جریان هدایت انبیا بایستد و راه گمراهی را طی کند.
 
وی افزود: جریانات شبه دینی و جنبشهای معنویت گرا از درون دین به شکل اسلام و دین ظاهر می شود و بعد به شکلهای مختلفی خود را آشکار می کنند و گاه در قالبهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، دینی-مذهبی و فرقه ای آشکار می شوند و این فرقه های دینی و شبه دینی در زمانی که پذیرش وجود داشته باشد در درون یک دین به شکل فرقه های مذهبی و شرعی و مسلکی پدید می آیند.
 
حجت الاسلام صادقی نادانی را مهمترین علت گرایش برخی از مردم به جریانات شبه دینی دانست و ترویج "تساهل" در دنیای جدید ترویج، "آسان خواهی از دین"و غلبه احساسات بر عقل را از دیگر علل پرایش به این نحله ها برشمرد.
 
سرپرست پژوهشکده اخلاق و روانشناسی اسلامی مؤسسه دارالحدیث با اشاره به راهکارهای حل این معضل تأکید کرد: از آنجایی که جریانات شبه دینی یک امر فرهنگی است، راهکار اصلی مقابله با آن هم فرهنگی است. در راهکارهای فرهنگی از آنجایی که مهمترین علت گرایش، جهالت است پس باید با علت یعنی جهالت مبارزه کرد و بیش از هرچیزی از طریق دستگاه های فرهنگی- تبلیغی، رسانه های صوتی و تصویری، مطبوعات، کتب، منابر، مساجد و مراکز آموزشی آگاه سازی کرد و حتی در مدارس و دانشگاهها در قالب متون درسی درباره این مباحث روشنگری کرده وآشکارا این مسائل عنوان شود و از نوجوانی باید بچه های خود را در مقابل این مسائل واکسینه کنیم تا وقتی به سن جوانی رسیدند در مواجهه با این شعارها و سرابها منحرف نشوند.