به گزارش خبرنگار مهر، بازار کرمان به عنوان یکی از قدیمی ترین بازارهای سنتی ایران قریب هزار سال پیش بنا نهاده شد و درنهایت 420 سال قبل به صورت کنونی توسط استاد سلطان محمد معمار و در زمان حکم رانی گنجعلیخان حاکم دادگستر کرمان بهسازی شد و به صورت کنونی در آمد.
این بازار که یکی از بزرگترین بازارهای سرپوشیده جهان محسوب می شود شامل 11 هزار متر مربع مساحت است که ده ها کاروانسرا، میدان، انبار، حمام، ضرابخانه، مسجد و چهار سو در این مجموعه قرار گرفته اند.
این بنا در زمان حمله آقا محمد خان قاجار به کرمان صدمات جبران ناپذیری دید اما بار دیگر توانست با همت مردم کرمان خود را احیا کند و بدون شک امروز این مجموعه روزگار بدی را سپری می کند.
بازار قلعه محمود از رونق افتاده، آب انبارها مملو از آب فاضلاب شده، کاروانسراها به مخروبه تبدیل شده اند و از کاروانسرای جر پس از آتش سوزی سال گذشته به جز چند حجره نیمه سوز چیزی بجا نمانده است و بسیاری از ابنیه بازار در حال فرو ریختن و یا در وضعیت نامطلوب قرار گرفته است.
در مجموعه بازار سنتی شهر کرمان میدان گنجعلیخان نقش محوری را به عهده دارد و قسمتهای مختلف شهر و بازار را به یکدیگر مرتبط می سازد، در سه سمت این بازار تاریخی بازارهای گنجعلیخان قرار گرفته است که بازار مسگرهای کرمان یکی از مهمترین این راسته بازارها است.
گنجعلیخان میدان خاطره های مردم کرمان
این میدان تاریخی طولی معادل 101 متر طول و عرضی معادل 50 متر دارد که در اذهان کرمانیان مملو از خاطره و صدای پتک مسگران و عطر زیره است.
اما طی هفته گذشته این میدان تاریخی شهر کرمان شاهد حضور چندین لودر بود که کل کف این مجموعه را زیر رو کردند و هم اکنون میدان گنجعلیخان کرمان به تلی از خاک تبدیل شده است.
خاکبرداری میدان تاریخی همزمان با آغاز فصل جذب گردشگر
دلیل این امر بهسازی کفپوش میدان عنوان شده است اما با نگاهی کوتاه می توان دید که کف میدان در برخی جاها تا نیم متر خاک برداری شده است و درست در زمان جذب توریست و شروع ایام تعطیلات تابستانی مهمترین مقصد گردشگری شهر کرمان مملو از خاک شده است.
هر چند کار خاکبرداری از این میدان تاریخی در طول شب انجام می شود اما کسبه بازار تاریخی کرمان به خصوص در راسته مسگران و ضلع جنوبی هم اکنون با مشکلات فراوانی دست و پنجه نرم می کنند.
لرزشهای ماشین آلات سنگین ابنیه تاریخی را تهدید می کند
رفت و آمد ماشینهای سنگین در بازار شهر کرمان نیز موجب بروز مشکلاتی برای مردم و کسبه و همچنین موجب ترک خوردگی سقف چار سوق بازار بر اثر لرزشهای زمین شده است.
یکی از بازاریان شهر کرمان در خصوص عملیات عمرانی که در میدان گنجعلیخان درحال انجام است گفت: بسیاری از ابنیه تاریخی کرمان در حال تخریب هستند که می توان به عمارت مشرف بر همین میدان اشاره کرد که تمام سردر عمارت در حال ریزش است.
محمد صلاحی گفت: درون این عمارت نیز وضعیت بسیار نامطلوبی دارد و به نظر می رسد مسئولان میراث فرهنگی اول باید برای این بناها که درحال تخریب هستند چاره بکنند بعد به فکر کف بازار باشند.
وی تصریح کرد: عبور و مرور ماشینهای سنگین و خاکبرداری از این بناهای تاریخی خود می تواند مشکلاتی برای این بازار ایجاد کند.
آب انبارها مملو از فاضلاب شهری است
یکی دیگر از بازاریان در بازار مسگران به خبرنگار مهر گفت: هم اکنون در آب انبار این مجموعه شاهد تجمع حجم بالایی از آب فاضلاب شهری کرمان هستیم در حالیکه زمانی این مکان شربتخانه کرمان بود.
احمد صدیق افزود: یک روز خوابیدم و شب بیدار شدیم دیدیم صحن میدان خاکبرداری شده است.
مرمت میدان گنجعلیخان بر جذب گردشگر در تابستان تاثیر منفی می گذارد
وی ادامه داد: چرا درست در فصل تابستان و ایام جذب گردشگر آن هم در مرکز گردشگری کرمان این کار انجام شده است باید از مسئولان این سوال را پرسید آیا زمان بهتری برای این طرح سراغ نداشتند.
وی گفت: فعالیت لودر ها سازه هایی را در کف میدان تخریب کرده است که قبلا زیر خاک بودند و به نظر می رسد سیستم آب قدیمی میدان بودند.
زمان پایان پروژه به همکاری سایر دستگاهها بستگی دارد
یکی از مهندسان ناظر این طرح در گفتگو با مهر اظهارداشت: کار خاکبرداری از مجموعه میدان از یک هفته پیش آغاز شده است و با توجه به حجم کار تاکنون زمان مشخصی برای پایان طرح مشخص نشده است.
این کارشناس افزود: طرح در طول شب دنبال می شود و سعی می کنیم کمترین مشکل را برای کسبه فراهم کنیم.
وی اضافه کرد: تاکنون گزارشی در خصوص تخریب سازه های آبی بجای مانده از دوره های قبل نداشته ایم و سعی می کنیم هیچ مشکلی در این راستا ایجاد نشود.
وی در خصوص ترک خوردن چهار سوق میدان که محل عبور و مرور ماشینهای سنگین است گفت: نمی توان این مسئله را تنها به دلیل عبور ماشین آلات دانست و حتما عوامل مختلفی در این خصوص مطرح هستند.
این کارشناس گفت: اعتبار لازم به این طرح اختصاص یافت و به همین دلیل نیز ما به سرعت کار را شروع کردیم اما اینکه چه زمانی تمام شود بستگی به همکاری سایر دستگاهها نیز دارد.
وی گفت: دستگاههای مرتبط با زیر ساختها باید هم اکنون نسبت به انجام امور خود اقدام کنند به همین دلیل امکان دارد طرح طولانی شود.
وی در خصوص خاک برداری صورت گرفته در مجموعه گفت: سعی می کنیم از همین خاک موجود جهت کف سازی استفاده شود و کمترین میزان تردد ماشینهای سنگین از بازار انجام شود.
برای اینکه اعتبار شامل مرور زمان نشود کار را در فصل تابستان شروع کردیم
معاون فنی میراث فرهنگی نیز در خصوص عملیات مرمت این میدان گفت: در جریان خاکبرداری بقایای قنوات گذشته این میدان نمایان شده است و چیزی که به عنوان سازه های آبی نام برده می شود در واقع همین قنوات هستند.
محسن موحدی افزود: این مجموعه شامل ضراب خانه، مسجد، حمام و آب انبار است که هر کدام یک ساختار درونی دارند اما میدان نمای تمام این اجزا است.
وی افزود: بارها این میدان بازسازی شده است اما به دلیل وجود قنوات شاهد فرو کش زمین در این میدان بودیم به همین دلیل اقدامات اخیر انجام شده است.
خطری ستونهای بازار را تهدید نمی کند
این مسئول اضافه کرد: در واقع اعتبار برخی از طرحها دیر اختصاص می یابد و دیر هم انجام می شود و اعتبار برخی طرحها نیز زودتر اختصاص می یابد و زود اجرا می شوند، اعتبار پروژه میدان گنجعلیخان نیز در فصل تابستان اختصاص یافت به همین دلیل بلافاصله کار انجام شد که این اعتبار شامل مرور زمان نشود.
وی گفت: استحکام سازی ستونها و همچنین بازار اصلی و بازار مس گران انجام شده است و هیچ خطری در خصوص ریزش ستونها وجود ندارد.
درختان نمای میدان را تحت تاثیر گذاشته اند
وی در خصوص فضای سبز میدان نیز گفت: این نما و درختان موجب مشکلاتی در نمای میدان شده است که درصدد اصلاح آن هستیم.
وی ادامه داد: امیدواریم با همکاری سایر دستگاهها و کسبه هر چه زودتر این طرح پایان یابد.
سینه پیر سپید موی کرمان مملو از خاطره های کهن
محمدعلی گلاب زاده، مدیر موسسه فرهنگی و انتشاراتی کرمان شناسی، درباره پیشینه تاریخی این میدان می گوید: میدان گنجعلیخان از جمله مواریث فرهنگی ارزشمندی است که در طول400 سال قدمت خود همچون نگینی بر تارک شهر کرمان می درخشد.
وی می افزاید: این میدان، مجموعه های مختلف احداث شده به وسیله "گنجعلیخان زیک" حاکم عصر شاه عباس بزرگ از قبیل حمام، بازار، کاروانسرا، مسجد، ضرابخانه و حمام را در بر گرفته است.
گلاب زاده با بیان اینکه میدان گنجعلیخان شهر کرمان یادآور روزهای تلخ و شیرین بسیاری در تاریخ کرمان است، ادامه می دهد: از آن روز که لطفعلی خان زند دستور داد تا سُربهای کف آب انبار گنجعلیخان را بیرون آورند و به مصرف ساخت گلوله برای مقابله با سربازان آقا محمد خان برسانند تا آن روز که سربازان خان قجر در این میدان اجتماع کردند و قصد ورود به مدرسه گنجعلیخان "کاروانسرای کنونی" را داشتند حوادث بسیاری سینه این پیر سپید موی دیار ما را از خاطره های مختلف سرشار کرده است.
مولف کتاب "کرمان در گذر تاریخ" به کاربری های مختلف این میدان در طول تاریخ اشاره و اظهار می کند: زمانی این منطقه محل ورود و خروج پیله وران و تاجرانی بود که کالاهای مختلف را به شهری می آوردند و در این میدان عرضه کرده و متقابلا کالاهایی را خریداری کرده و با خود می بردند.
گلاب زاده می گوید: علاوه بر این، میدان در گذشته، میعادگاه نمایش دهندگان دوره گردی بود که بساط خود را در آن پهن می کردند و با اجرای نمایشهای مختلف و معرکه گیری مردم بیکار آن زمان را سرگرم و منافعی را کسب می کردند.
مدیر موسسه فرهنگی و انتشاراتی کرمان شناسی، ادامه می دهد: مرحوم عبدالحسین صنعتی زاده درکتاب "روزگاری که گذشت" خاطرات شیرینی را از این میدان منتقل می کند.
گلاب زاده می افزاید: این میدان روزگاری محل تنبیه بزهکاران و اجرای احکام حکومتی از قبیل شلاق و غیره بوده است.
این پ‍ژوهشگر و محقق تاریخ می گوید: در زمان پهلوی دوم مدتی محدوده میدان گنجعلیخان به تصرف بازاریان در آمد که با مصالح ابتدایی مانند شیروانی و حلبی تمامی آن را زیر پوشش مغازه های مختلف قرار دادند که البته پس از مدتی این اشتباه فاحش برملا و نسبت به جمع آوری مغازه ها اقدام شد.