حجت الاسلام مهدی رستم نژاد عضو هیئت علمی جامعةالمصفی و پژوهشگر دینی در گفتگو با خبرنگار مهر در رابطه با روزه در قرآن اظهار داشت: قرآن درباره روزه تعبیر صریحی دارد و آن آیه 183 سوره بقره است که می فرماید: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِن قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ (اى کسانى که ایمان آوردهاید روزه بر شما مقرر شده است همان گونه که بر کسانى که پیش از شما [بودند] مقرر شده بود باشد که پرهیزگارى کنید)
وی افزود: نکته برجسته ای که در این آیه آمده عبارت "لعلکم تتقون" است که علت واجب شده روزه را رسیدن انسانها به تقوا عنوان کرده است. در واقع محصول روزه باید تقوا باشد.
رستم نژاد با اشاره به اینکه ماهیت روزه نیز دربرگیرنده نوعی امساک است گفت: این امساک به معنای خویشتنداری از برخی تمایلاتی است که در انسان وجود دارد امساک انسان را به خدا نزدیک می کند. در عالم مجردات این امساک و سلب تعلقات وجود دارد اگر چنین وضعیتی برای افراد تحقق یابد، فرد به عالم مجردات یعنی خدای خود که بی نیاز از همه اینها است نزدیک می شود.
این محقق و پژوهشگر قرآنی با اشاره به اینکه در ابتدای این آیه خداوند عبارت " یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ" را آورده است یادآور شد: غیر مؤمنین در روز قیامت همانطور که در اصول دین مؤاخذه می شوند در فروع دین هم مؤاخذه می شوند، این تکالیف برای بشر است نه تنها اهل ایمان، اما اینکه خداوند برای روزه فقط اهل ایمان را خطاب قرار داده متضمن این نکته است که تنها اهل ایمان هستند که از روزه استفاده می کنند سایرین از این سفره بهره مند نمی شوند، مکلف به روزه هستند اما از آن محروم هستند.
وی اضافه کرد: پس این امر نکته بعدی مسئله ذکر عبارت " أَیَّامًا مَّعْدُودَاتٍ " است که با هدف ساده سازی مسئله روزه برای انسان بیان شده است و پس از آن استثنائات آن را بیان می کند و در آیه 184 می فرماید: أَیَّامًا مَّعْدُودَاتٍ فَمَن کَانَ مِنکُم مَّرِیضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَیَّامٍ أُخَرَ وَعَلَى الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ فِدْیَةٌ طَعَامُ مِسْکِینٍ فَمَن تَطَوَّعَ خَیْرًا فَهُوَ خَیْرٌ لَّهُ وَأَن تَصُومُواْ خَیْرٌ لَّکُمْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُونَ (روزه در] روزهاى معدودى [بر شما مقرر شده است] [ولى] هر کس از شما بیمار یا در سفر باشد [به همان شماره] تعدادى از روزهاى دیگر [را روزه بدارد] و بر کسانى که [روزه] طاقتفرساست کفارهاى است که خوراک دادن به بینوایى است و هر کس به میل خود بیشتر نیکى کند پس آن براى او بهتر است و اگر بدانید روزه گرفتن براى شما بهتر است )
حجت الاسلام رستم نژاد گفت: ذکر مسئله وَأَن تَصُومُواْ خَیْرٌ لَّکُمْ در این آیه از اهمیت بسیاری برخوردار است. این خیریت تعبیر قرآن درباره روزه است. پس از آن می گوید إِن کُنتُمْ تَعْلَمُونَ و مشخص است که انسان به خودی خود از خیریت روزه برای خود مطلع نیست بنابراین خداوند می فرماید اگر بدانید، روزه خیر شما است.
وی با تأکید بر اینکه امساک برای بخل نیست و خداوند این سفره پهناور را برای انسان آفریده و تمام آنچه که در گیتی هست را برای انسان قرار داده است گفت: وقتی به روزه می رسید می گوید که نخورید، امساک کنید که این امر خیر شما است. این امر نشان می دهد که این خیریت مخفی و پنهانی است و باتوجه و تدبر می توان به آن رسید. پس از اینکه انسان در این مسیر قرار گرفت می تواند به این خیریت پی ببرد، در روایات نیز آمده که روزه هم خیریت جسمی و هم خیریت روحی دارد.
عضو هیئت علمی جامعةالمصطفی تصریح کرد: در قرآن اشاره مستقیم به تأثیرات جسمی روزه نشده اما در روایات این مسئله مورد اشاره قرار گرفته است. در قرآن تأثیرات اجتماعی قرآن با اینکه محور بیان شده که " فِدْیَةٌ طَعَامُ مِسْکِینٍ " بر کسانی که روزه برای آنها طاقت فرسا است کفاره ای است که خوراک دادن به بینوایی است. فدیه طعام مسکین یا انفاق کردن جایگزین روزه می شود که اشاره ای به بعد اجتماعی روزه در قرآن است.
حجت الاسلام مهدی رستم نژاد گفت: مسئله بعدی پیوند روزه و ماه رمضان در آیه 185 با قرآن بیان شده است خداوند در ابتدای این آیه فرموده است: شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِیَ أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ (ماه رمضان [همان ماه] است که در آن قرآن فرو فرستاده شده است) تعریفی که قرآن از ماه رمضان ارائه می دهد با عبارت ماه رمضانی است که در آن قرآن نازل شده است. انتخاب ماه رمضان تدبیر الهی است در غیر این صورت روزه می توانست در سایر ماه های سال واجب شود، اما ماه رمضان به عنوان ماه نزول قرآن برای این امر درنظر گرفته شده است، این امر حکمت پشت پرده الهی بوده است.
وی با تأکید بر نکته جالبی که در آیه 185 سوره بقره آمده این است که خداوند می فرماید: یُرِیدُ اللّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَلاَ یُرِیدُ بِکُمُ الْعُسْرَ اظهار داشت: این آیه به این معنا است که خداوند برای شما آسانی را اراده کرده نه سختی و عسر را. نکته اول این که خدا می خواهد خیریت را به هر سببی که شده به انسان برساند. بنابراین می گوید که روزه بگیرید به این خیریت می رسید اما بیماربوده و یا درسفر هستید می توانید زمان دیگری روزه بگیرد: وَمَن کَانَ مَرِیضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَیَّامٍ أُخَرَ یُرِیدُ (کسى که بیمار یا در سفر است [باید به شماره آن] تعدادى از روزهاى دیگر [را روزه بدارد])
وی یادآور شد: در پایان این آیه خداوند مسئله بزرگ شماردن خداوند، تشکر و سپاسگذاری را مطرح می کند و می فرماید: و خدا را به پاس آنکه رهنمونیتان کرده است به بزرگى بستایید و باشد که شکرگزارى کنید.
رستم نژاد گفت: درحالی که هنوز بحث روزه به پایان نرسیده و آیات مرتبط با روزه ادامه دارد خداوند بحث دعا را مطرح می کند. خداوند روزه را به مسئله دعا و نیایش پیوند می زند. خداوند در آیه 186 می فرماید: هرگاه بندگان من از تو در باره من بپرسند [بگو] من نزدیکم و دعاى دعاکننده را به هنگامى که مرا بخواند اجابت مىکنم پس [آنان] باید فرمان مرا گردن نهند و به من ایمان آورند باشد که راه یابند.
این پژوهشگر قرآنی اظهار داشت: خداوند در پایان آیه 187 به عنوان آخرین آیه این سوره که به روزه مرتبط است می فرماید اینها حدود احکام الهی است. آیه 187 آخرین آیه مربوط به روزه می فرماید که همه اینها حد خدا است. پس [زنهار به قصد گناه] بدان نزدیک نشوید این گونه خداوند آیات خود را براى مردم بیان مىکند باشد که تقوا پیشه کنند. از این رو مسئله بار دیگر به تقوا ختم می شود مشخص می شود که از ابتدا تا انتها در روزه تقوا مراد بوده است.