در حال حاضر سالانه 4 ميليون نفر در دنيا در اثر بيماريهاي ناشي از استعمال دخانيات مي ميرند و اين رقم تا سال 2030 ميليون نفر در سال خواهد رسيد كه 70 درصد اين مرگها در كشورهاي در حال توسعه رخ مي دهد .
چنانچه الگوي مصرف سيگار تغيير نيابد در قرن بيست و يكم 1 ميليارد نفر بر اثر استعمال دخانيات جان خود را از دست خواهند داد كه اين ميزان ده برابر ميزان تلفات ناشي از مصرف سيگار در قرن بيستم است و اگر افراد سيگاري فعلي شروع به ترك سيگار كنند مي توان از افزايش اين آمار جلوگيري كرد ولي متاسفانه آمار افرادي كه مبادرت به ترك سيگار مي كنند در كشورهاي در حال توسعه بسيار پايين است .
مطالعات نشان مي دهد كه از هر 10 نفر سيگاري ، هشت نفر از آنها در كشورهاي در حال توسعه زندگي مي كند در دو دهه گذشته مصرف سيگار در كشورهاي پردرآمد كاهش يافته و به همان ميزان در كشورهاي كم درآمد افزايش يافته است . بيشتر معتادين به سيگار در سنين جواني شروع به مصرف آن مي كنند و امروزه 25/1 ميليارد نفر از جمعيت جهان سيگاري هستند و حدود صد هزار نفر هر روز به صورت حرفه اي كشيدن سيگار را شروع مي كنند .
تحقيقات نشان مي دهد روزانه 80 تا 100 هزار نفر از جوانان در جهان سيگار كشيدن را شروع مي كنند كه شيوع استعمال دخانيات در گروه سني 15 تا 25 سال رو به افزايش است و دو سوم افراد سيگاري اولين سيگار كشيدن خود را در سنين 15 تا 24 سالگي تجربه كرده و به سرعت به جمع معتادين به سيگار مي پيوندند .
تحقيقات نشان مي دهد كه در كشورهاي توسعه يافته آگاهي كافي در زمينه آثار زيانبار مصرف دخانيات وجود دارد ولي در كشورهاي در حال توسعه و يا كشورهاي فقير ميزان اين آگاهي بسيار كمتر است . در بسياري از موارد با وجود آگاهي هاي لازم افراد معتاد به سيگار را نسبت به ساير بيماريها دست كم مي گيرند و يا اينكه حداقل در مورد شخص خودشان از اين آگاهي ها استفاده نمي كنند .
دلايل مصرف مواد مخدر و دخانيات به وسيله نوجوانان بسيار متونع است و نوجوانان در مصرف اين مواد به يك ميزان جدي نيستند . ميان نوجوانان كنجكاوي كه گهگاه در جمع دوستانشان حشيش مي كشند و نوجوان تنها و نااميدي كه در محله هاي پايين شهر به هروئين روي مي آورد از مين تا آسمان تفاوت وجود دارد، يكي از دلايل روي آوردن به مواد مخدر و دخانيات در دسترس بودن آنها است .
در آمريكا 75 تا 98 درصد نوجوانان مصرف كننده اكثر مواد مخدر اظهار كرده اند كه مي توانند به سهولت به اين مواد دست پيدا كنند . نوجوانان طبعا نسبت به دنياي رو به گسترشي كه در آن زندگي مي كنند كنجكاوترند و بيش از بزرگسالان خطر مي كنند . احتمالا دليل آناه از روي آوردن به چنين كارهايي اكثر به اثبات رساندن شجاعت و حس ماجراجويي آنهاست تا اندازه هاي هم دليل تهور آنها اين است كه دست كم در آغاز كار تصور هم نمي كنند كه به چنين بدبختي گرفتار آيند .
| قيمت سيگار بايد افزايش يابد |
با تصويب لايحه جامع كنترل دخانيات در كشور ماليات بر سيگار 15 درصد افزايش مي يابد و اگر چه مصرف دخانيات در كشور كم مي شود اما با اين كار درآمد كشور افزايش پيدا مي كند.
دكتر اصغر فرشاد با بيان اينكه در چين با افزايش 5 درصدي قيمت سيگار، دولت اين كشور توانست به وسيله افزايش درآمد خود خدمات بهداشتي را براي 100 ميليون فقير فراهم كند ، مي گويد : در دهه 90 در آفريقا نيز ماليات سيگار 12 درصد افزايش يافت و فروش سيگار 20 درصد كاهش يافت و درآمد دولت در اين كشور دو برابر شد.
دكتر فرشاد اظهار مي دارد : بيش از چهار سال سازمان جهاني بهداشت ، كنترل دخانيات را به عنوان ضروري ترين امر به آن توجه كرده است و 200 كشور در اين مدت توانستند كنوانسيون كنترل دخانيات را بنويسند و با توجه به اينكه بيشترين و ثروتمند ترين كمپاني ها در آمريكا وجود دارد ، بنابراين در اين جلسات سازمان جهاني بهداشت آمريكا 50 نيروي متخصص در بخش هاي مختلفي نظير صنعتي و كشاورزي دارد كه به اين امر مي پردازند.
وي مي گويد : بر اساس اين كنوانسيون مواردي نظير هر نوع تبليغ و تشويق مستقيم و غير مستقيم و يا تحريك افراد به مصرف سيگار فروش، عرضه و استعمال دخانيات در امكان عمومي، محل كار و سايل نقليه عمومي به هر شكل ممنوع است، كاركنان و متصديان اماكن مجاز فروش سيگار موظف به نصب تابلو براي زيان هاي مصرف سيگار هستند، فروش مواد دخاني به افراد زير 18 سال و توسط آنها ممنوع است و توليدكنندگان داخلي و واردكنندگان سيگار موظف هستند كه 30 درصد مساحت سطح پوشش بسته بندي سيگار به پيام هاي بهداشتي و زيان هاي مصرف سيگار اختصاص يابد و اين پيام ها بايد هر چند وقت يكبار توسط وزارت بهداشت تغيير يابد.
دكتر فرشاد معتقد است : همچنين بر اساس اين كنوانسيون فروش نخي و بسته هاي باز شده سيگار ممنوع است و حداقل تعداد سيگار در داخل بسته بايد 20 عدد باشد و نيز فروش و توزيع سيگار در مكان هاي مخصوص داراي مجوز فروش كه معمولا 2 تا 3 كيليومتر از مدارس فاصله دارند امكان پذير است و متخلفان در صورت عدم رعايت قوانين براي بار سوم محكوم به بسته شدن مكان مجاز مي شوند و به ازاي هر تخلف تا 50 هزار تومان جريمه نقدي مي شوند.
وي با تاكيد بر اينكه براي جلوگيري از قاچاق سيگار در كشور به سازمان جهاني بهداشت پيشنهاد داديم كه تمامي سيگار هايي كه وارد كشور مي شود برچسب گذاري شود و توضيحات را با زبان فارسي بر روي بسته بندي ها حك كنند و مهر مالياتي داشته باشد، مي گويد : كمپاني هاي توليد دخانيات حداقل 100 ميليارد دلار صرف تبليغات دخانيات مي كنند بنابراين هيچ كشوري توانايي مقابله با آنها را ندارد و سازمان جهاني بهداشت هم به اين نتيجه رسيده است كه هيچ كشوري به تنهايي نمي تواند ا زعهده كمپاني هاي ثروتمند برآيد مگر اينكه همت جهاني صورت گيرد.
وي با بيان اينكه بر اساس آخرين آمارها در كشور 12 درصد جمعيت كشور دخانيات مصرف مي كنند، مي افزايد : مطالعات بر روي علل گرايش جوانان به سمت دخانيات در سال 82 نشان مي دهد كه نيمي از دختران و پسران مورد مطالعه احتمالا افرادي بودند كه دوستان زيادي داشته اند.
دكتر فرشاد مي افزايد : بر اساس اين تحقيق 70 درصد پسران و 100 درصددختران 13 تا 15 سال وقتي براي خريد سيگار براي خود يا والدينشان به مغازه مراجعه كردند هيچ كس از آنها سوالي نكرده كه چرا براي خريد سيگار مراجعه كرده اند .
وي با بيان اينكه بيش از 50 درصد دختران و پسران سيگاري، والدين آنها سيگاري بوده اند، معتقد است : 12 درصد دختران و پسران غير سيگاري در اين مطالعه تمايل خود به سيگار را به گونه اي نشان داده اند كه احتمالا تا سال آينده سيگاري مي شوند.
دكتر فرشاد با بيان اينكه 90 درصد دختران و پسران مورد مطالعه خواستار ممنوعيت مصرف سيگار در اماكن عمومي بوده اند اظهار مي دارد : 50 درصد جوانان سيگاري در سال گذشته سعي بر ترك سيگار داشته اند اما موفق نبوده اند.
وي با بيان اينكه در دسترس بودن، وجود جاذبه هاي اجتماعي به وسيله الگوهاي موجود به ويژه مصرف آن در خانواده، عدم ممنوعيت و ارزان بودن سيگار از جمله عوامل مهم افزايش مصرف سيگار در ميان جوانان جامعه است، معتقد است : به تازگي در ايران نيز با استناد بر كنوانسيون كنترل دخانيات، لايحه اي تدوين شده است كه در كميسيون فرهنگي دولت به تصويب رسيده كه اميدواريم در جلسه اصلي هيئت دولت تصويب شود.
وي مي گويد : در بنگلادش 15 تا 45 درصد هزينه روزانه خانواده ها صرف دخانيات مي شود و بيش از 80 درصد سيگاري هاي دنيا افراد فقير جوامع هستند ، همچنين اگر در ايران يك سيگاري در روز دو پاكت سيگار مصرف كند بايد 30 درصد حقوق 90 هزار توماني خود را صرف خريد سيگار كند ، بنابراين وضعيت ما هم در اين زمينه بهتر از بنگلادش نيست.
دكتر فرشاد با بيان اينكه هزينه دخانيات والدين فقير 10 برابر هزينه تحصيلي كودكان اين والدين سيگاري است، مي افزايد : هزينه پزشكي افراد سيگاري 1600 دلار بيشتر از غير سيگاري ها است چون سالانه 15 ميليارد دلار هزينه پزشكي افراد سيگاري مي شود بنابراين در انگلستان حق بيمه افراد سيگاري 75 درصد بيشتر از افراد غير سيگاري است.
وي معتقد است : اگر فقط يك درصد سيگاري ها درايران كم شود يعني از جمعيت 12 درصدي سيگاري به 11 درصد برسد يعني 700 هزار سيگاري كم مي شوند و به ازاء صرفه جويي از آن 18 هزار شغل جديد در كشور مي توان ايجاد كرد.
سيگاري ها سالانه 54 ميليارد نخ سيگار مي كشند
عضو كميته دخانيات معاونت پيشگيري سازمان بهزيستي بابيان اينكه12 ميليون سيگاري در كشور سالانه 54 ميليارد نخ سيگار دود مي كنند، مي گويد : هر فرد سيگاري در كشور روزانه بين 13 تا 15 و ماهانه معادل 450 نخ سيگار مصرف مي كند و اين در حالي است كه سالانه 3 تا 4 هزار ميليارد تومان نيز صرف خريد و هزينه هاي درماني ناشي از سيگار مي شود .
آرين رستمي با بيان اينكه 1 هزار ميليارد تومان از مبلغ صرف خريد تقريبا دو برابر آن صرف هزينه درمان بيماريهاي ناشي از مصرف سيگار مي شود ، معتقد است : با روشن كردن هر سيگار بر اثر واكنش هاي شيميايي 50 نوع ماده سرطان زا توليد مي شود ، سيگار عامل 80 درصد سرطان ريه ، 75 درصد بيماريهاي ريوي و 50 درصد بيماريهاي قلبي است درحاليكه سالانه 50 هزار نفردر كشور به دليل ابتلا به بيماريهاي ناشي از مصرف سيگار فوت مي كنند .
رستمي تاكيد مي كند : 90 درصد معتادان كشور سيگاري هستند و سيگار اگر چه به تنهايي نمي تواند عامل گرايش به مصرف مواد مخدر محسوب شود اما در افراد مستعد كه دچار شرايط خاص و مشكلات پررنگ در زندگي هستند مصرف سيگار مي تواند در طولاني مدت زمينه گرايش به مصرف مواد مخدر را نيز فراهم آورد به طوريكه كارشناسان سيگار را دروازه ورود به دنياي اعتياد مي دانند .
رئيس انجمن بيماري هاي دهان با بيان اينكه احتمال ابتلا به بيماري هاي دهان و دندان در افراد سيگاري دو برابر بيشتر از سايرين است ، اظهار مي دارد : سيگار و فراورده ها و تركيبات آن سبب كاهش فاكتورهاي ايمني در بزاق دهان مي شود و اين امر موجب كاهش مقاومت سيستم ايمني دهان در برابر بيماري هاي عفوني دهاني مي شود.
دكتر مهناز صاحب جمعي با بيان اينكه در دهان فاكتوري با عنوان فاكتور رشد اپتليوم يا پوشش مخاط وجود دارد كه هنگام ايجاد زخم در دهان اين فاكتور نقش ترميمي زخم دهاني را به عهده مي گيرد، اظهار داشت: در افراد سيگاري اين فاكتورها كاهش مي يابد و بنابراين ترميم زخم هاي دهاني كه به علت هاي متفاوتي نظير وارد آمدن ضربه به وسيله مسواك در حين مسواك زدن، كشيدن دندان ايجاد مي شود را طولاني مدت مي كند.
اين استاد دانشگاه تهران مي گويد : اگر ميانگين مدت زماني ترميم زخم معمولي در دهان افراد غير سيگاري دو تا چهار روز طول بكشد اين مدت ممكن است براي افراد سيگاري به دو برابر افزايش يابد.
وي مي افزايد : با مصرف سيگار و گذشت زمان ضخامت پرزهاي زبان در افراد سيگاري افزايش مي يابد و اين باعث مي شود كه محلي براي تجمع و رشد ميكروب ها فراهم آمده وبه دنبال آن سبب بوي بد دهان شود.
سيگاري ها 10 سال زودتر مي ميرند
بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهاني بالغ بر دو سوم افرادي كه سيگار مي كشند سر انجام قرباني اين عادت خود مي شوند ولي آنهايي كه پيش از30 سالگي كشيدن سيگار را رها كنند ار خطر به دور مي مانند .
اين گزارش تصريح مي كند : در حالي كه اميد به زندگي در افرادي كه سيگار مصرف نمي كنند از سال 1900 رو به افزايش است اما اميد به زندگي در بين افراد سيگاري به نحو قابل توجهي كاهش نشان مي دهد .
بنا بر اين گزارش بررسي ها نشان مي دهد كه دست كشيدن از سيگار در سنين 60 ، 50 ، 40 و يا 30 سال به ترتيب 3، 6 ، 9 و يا 10 سال به اميد زندگي اضافه مي كند .
تخمين زده مي شود در حال حاضريك ميليارد و 300 ميليون نفر در دنيا سيگار بكشند كه از اين تعداد 85 درصدشان در كشورهاي در حال رشد زندگي مي كنند .
در كشورهاي توسعه يافته مصرف زياد دخانيات ، به معناي متحمل شدن خسارتهايي در زمينه هاي سلامتي و اقتصادي است و نشانه اي از سطح پايين فكري تلقي مي شود .
سازمان جهاني بهداشت در ادامه، به تحقيق به عمل آمده در 3 استان ويتنام اشاره كرده و افزوده است : افراد سيگاري در اين استانها 6/3 مرتبه بيشتر از آموزش و پرورش ، در آمد خود را صرف خريد سيگار مي كنند . 5/2 مرتبه بيشتر به جاي خريد لباس ، هزينه آن را به خريدن سيگار اختصاص مي دهند و 9/1 مرتبه نيزهزينه بيشتري را خرج سلامتي خود مي كنند .
بر اساس اين گزارش ، خانواده هاي فقير روستايي در جنوب غربي چين ، بيش از 11 درصد از درآمد خود را به دخانيات اختصاص مي دهند ولي اين ميزان در بين گروههاي كم درآمد اندونزي بالغ بر 15 درصد است .رين رستمي در گفتگو با خبرنگار اجتماعي خبرگزاري مهر با بيان اين مطلب گفت : در تمام كشورهاي جهان بر اساس تحقيقات و بررسي هاي صورت گرفته سيگار دروازه ورود به دنياي مواد مخدر و اعتياد شناخته شده است ، به طوريكه در حال حاضر به راحتي مي توان ادعا كرد كه بيش از 80 درصد معتادان امروز كساني هستند كه ورود به دنياي مواد مخدر را از راه تجربه اولين سيگاردر دوران نوجواني و جواني آغاز كرده اند .
چندي پيش دبير كل جمعيت مبارزه با استعمال دخانيات درهنگام ارايه گزارش در جلسه شوراي شهر تهران گفت : 5 كمپاني اصلي كه سه كمپاني از آنها آمريكايي است ، كار هدايت توليد و توزيع سيگار در جهان را به عهده دارند.
مسجدي اظهار داشت: 85 درصد صنعت و سود سيگار كه بيش از 300 ميليارد دلار سود ساليانه به همراه دارد، متعلق به آمريكا مي باشد.
وي با بيان اينكه اين سه كمپاني سالانه 6 هزار ميليارد نخ سيگار توليد مي كنند كه فقط 3 درصد آن در داخل كشور آمريكا بوده و 97 درصد مابقي در ساير نقاط جهان صورت مي گيرد، اظهار داشت : بر اساس تحقيقي كه در سال 71 صورت گرفت حدود 6/28 درصد مردان سيگار و 5/3 درصد زنان به استعمال سيگار مشغول بوده اند.
وي ادامه داد: در سال 78 اين آمار حدود 3 درصد كاهش يافت و از 20 درصد به 17 درصد جمعيت سيگاري رسيد.
مسجدي در عين حال تاكيد كرد: البته جمعيت 10 درصدي نوجواناني كه در سال 71 سيگار مصرف مي كردند به 16 درصد در سال 78افزايش يافت.
دبير كل جمعيت مبارزه با استعمال دخانيات با اشاره به تحقيق ديگري كه در سال 81 تهيه شده است ، گفت: بر اساس اين تحقيق كه در بين دانش آموزان تهراني صورت گرفته نشان مي دهد 6/30 درصد دانش آموزان دختر و پسر تهراني گفته اند هر از گاهي سيگار مصرف مي كنند.
وي افزود: در عين حال 4 درصد دختران و پسران نيز گفته اند كه هر روز سيگار مصرف مي كنند.
80 درصد معتادان سيگاري هستند
كارشناسان معتقدند 80 درصد معتادان كشور سيگاري هستند كه اين امر به اين معني است كه بيش از 80 درصد معتادان كشور از راه كشيدن سيگار به مصرف مواد مخدر روي آورده و معتاد شده اند .
تعداد معتاداني كه علاوه بر اعتياد، سيگاري نيز هستند مشخص است اما هنوزكارشناسان و محققان نتوانسته اند تعداد سيگاري هاي معتاد در كشور را شناسايي كنند ، بر اساس يك تحقيق در حال حاضر 20 سالگي ميانگين سن شروع مصرف سيگار دركشور است كه اين امر بيانگر اين واقعيت است كه حدود 50 درصد سيگاري ها قبل از 20 سالگي و 50 درصد ديگر نيز در20 سالگي و يا بالاتر به كشيدن سيگار روي مي آورند .
همچنين براساس يك مطالعه ديگر 18 درصد از زنان و 5/35 درصد مردان در طيف سني 40 تا 69 سال 3/37 درصد زنان و 5/45 درصد مردان در طيف سني 25 تا 39 سال 3 در سنين زير 20 سال شروع به كشيدن سيگار مي كنند .
به هر حال بايد توجه داشت كه اگرچه بر اساس مطالعات ميانه سني شروع مصرف سيگار در ايران حدود 20 سال است اما مداخله و پيشگيري در گروه سني قبل از 20 سال از اهميت خاصي برخوردار است ، چراكه سيگاري شدن در اين سن به دليل تجمع مصرف سيگار در طول زمان ضمن تاثير بيماريزايي بيشتر زمينه ساز گرايش به سيگار را در ميان ساير دوستان نيز فراهم آورده و از آنجا كه اعتياد به سيگار در اين سنين زمينه ساز بيشتري براي اعتياد به مواد مخدراست ، لذا برنامه ريزي و اقدامات پيشگيرانه در اين زمينه از سوي كارشناسان و مسوولين ضرورتي انكار ناپذير است .
هشدار ! افزايش مصرف سيگار در ميان دانشجويان
اما در اين روند خاموش جريان ديگري در حال شكل گيري است و آن هم گرايش قشر تحصيلكرده كشور به مصرف سيگار است ، عضو كميته كشوري كنترل دخانيات ضمن هشدار نسبت به شيوع مصرف سيگار در ميان دانشجويان دانشگاهها به تحقيق صورت گرفته در اين زمينه اشاره كرده و مي گويد : بر اساس پژوهش صورت گرفته در سال 78 بر روي دانشجويان دانشگاه تهران شيوع مصرف سيگار در ميان دانشجويان رشته پزشكي و غير پزشكي از سال نخست دانشجويي تا سال آخر دانشگاه روندي صعودي پيدا مي كند .
وي اظهار مي دارد : اگر چه ميزان شيوع استعمال دخانيات در جامعه عمومي و جمعيت پزشكان كشورهنوز نسبت به آمار منطقه و بسياري از كشورهاي ديگر در سطح پاييني قرار دارد و شايع نيست ، اما دغدغه ما اين است كه با افزايش ناگهاني و مهار گسيخته مصرف كنندگان در كشور روبرو شويم.
عضو كميته كشوري كنترل دخانيات تصريح مي كند : بررسي هاي انجام شده در دنيا و همچنين در ايران نشان مي دهد كه پزشكان سيگاري مصرف سيگار را در سنيني آغاز كرده اند كه هنوز پزشك نشده بودند ، بنابراين شروع استعمال دخانيات در پزشكان به گونه اي نبوده كه پس از فارغ التحصيل شدن در رشته پزشكي و آگاهي نسبت به مضرات و خطرات ناشي از سيگار به استعمال آن روي آورند.
وي ادامه مي دهد : از آنجا كه پزشكان سيگاري در دوران نوجواني و جواني به مصرف سيگار همانند بقيه مواد دخاني عادت كرده اند بنابراين ترك اعتياد به سيگار و نيكوتين پس از سال ها مصرف براي آنها بسيار دشوار است.
دكتر آذري پور تاكيد مي كند : براي حفظ جامعه از پديده استعمال دخانيات، جوانان بايد در سنين نوجواني يعني در مدارس تا پيش از ورود به دانشگاه و همچنين سال هاي نخستين ورود به دانشگاه، آموزش هاي لازم را فراگيرند، چون در صورت سيگاري شدن افراد در دوران نوجواني و جواني، احتمال ترك حتي براي افرادي هم كه از مضرات آن آگاهي پيدا كرده اند بسيار مشكل است.
به هر حال بر اساس اظهارات كارشناسان و صاحبنظران استعمال دخانيات در محدوده سني 13 تا زير 30 سال كه دوران نوجواني و جواني محسوب مي شود در حال افزايش است و مي توان گفت كه اين افزايش در تمامي دنيا در حال رخ دادن است و اين در حالي است كه بر اساس تحقيقات بانك جهاني و با توجه به ميزان مصرفي سيگار در كشور بايد بين دو تا سه ميليارد تومان در سال را براي درمان سرطان هاي ناشي از استعمال اين ماده دخاني صرف كرد .
براي جلوگيري از افزايش تعداد مصرف كنندگان سيگار و ديگر مواد دخاني، سازمان ها و مراكزي نظير مراكز دانشگاهي و سازمان آموزش و پرورش كه با جوانان و نوجوانان ارتباط بيشتري دارند بايد آموزش هاي لازم را در زمينه مضرات و زيان هاي ناشي از استعمال دخانيات بدهند ، همچنين راهكارهايي قانوني ديگر نظير ممنوعيت تبليغ مواد دخاني كمك زيادي به كنترل استعمال دخانيات در كشور مي كند و بايد اين نكته مهم را همواره مد نظر قرار داد كه سيگار كشيدن حركت آرام و خاموش ويرانگي زندگي و دروازه ورود به اعتياد است و در صورتيكه راهكارهاي پيشگيرانه از شيوع آن در ميان نوجوانان و جوانان در نظر گرفته نشود ، همواره بايد نگران عواقب به مراتب بدتري از اين بلاي خانمانسوز در ميان نسل فرداي جامعه باشيم .