خبرگزاری مهر ـ گروه فرهنگ و ادب: درباره شخصیت‌ها و فرماندهان جنگ، کتاب‌های زیادی منتشر شده و می‌شود که متاسفانه بسیاری از آن‌ها دیده نمی‌شوند؛ در حالی که حاوی روایت الگوهای رفتاری مناسب این چهره‌ها به خصوص با همسرانشان هستند. درباره فرمانده لشگر 27 محمد رسول‌الله هم کتاب‌هایی منتشر شده است که دو عنوانشان را می‌توان به عنوان آثار شاخص مورد بررسی قرار داد.
یکی از این کتاب‌ها «مرد» است که توسط داود امیریان به رشته تحریر درآمده است و در گروه کتاب‌های مفاخر ملی و مذهبی ایران که کارگاه قصه و رمان حوزه هنری، سال‌ها پیش چاپ می‌کرد، در سال 78 و در تیراژ 2 هزار و 200 نسخه منتشر شد. این کتاب سرگذشت‌نامه داستانی شخصیتی به نام رضا از همرزمان متوسلیان است که سرآغاز خوبی دارد و از گنگی و سردرگمی رضا بعد از وقوع کمین ضد انقلاب، شروع می‌شود که در میان نیروهای کمین‌خورده، تنها فرد نجات یافته است و «برادر احمد» را برای اولین بار این‌جا می‌بیند که برای کمک به کمین‌خورده‌ها آمده است.
وقایع و اتفاقات مستند به خوبی و با ترتیبی مناسب، پشت سر هم قرار گرفته‌اند و رفته رفته جذاب‌تر می‌شوند. شکل گرفتن علاقه رضا به برادر احمد هم به خوبی در بستر داستان روایت می‌شود و حضور شخصیت‌ها و فرماندهان معروف و محبوبی چون شهید همت، وزوایی، چراغی، قجه‌ای و ... در میان حوادث داستان، بر جذابیت کار افزوده است.
کتاب طرح جلد کاملا ساده‌ای دارد. حتی می‌توان گفت طرح جلد زیبایی ندارد و همه بار کتاب، بر شانه محتوای آن سنگینی می‌کند. نکته مهم این که «مرد» تا آن‌جا که ممکن است از کلیشه‌ها و جملات تصنعی به دور است و وجود برخی از جملات و کلیشه‌ها که در کتاب وجود دارند، متاسفانه به دلیل استفاده‌های نا به جا در دیگر کتاب‌ها و آثار هنری مربوط به دفاع مقدس، تبدیل به کلیشه شده‌اند. بخش‌های شعار دادن رزمنده‌ها، صحبت‌های شهید همت با قجه‌ای درباره اطاعت از فرماندهی یا گریه و شادی فرماندهان از فتح خرمشهر، نمونه‌ای از این جملات هستند.
این کتاب 184 صفحه دارد و چند صفحه پایانی‌اش، به معرفی مختصر اعلام و شخصیت‌های کتاب اختصاص یافته است. مقاطع پایانی شامل روایت چگونگی اسارت متوسلیان به دست نیروهای اسرائیلی است و بعد از آن با روایت زمان حال و تجمع اعتراض آمیز به اسارت متوسلیان، سید محسن موسوی، تقی رستگار مقدم و کاظم اخوان روبرو می‌شویم که در این بخش، جذابیت داستان پایین می‌آید که البته این قسمت کتاب، در واقع قسمت فرود آن است که به پایان‌بندی‌اش با مفهوم انتظار بازگشت احمد گره می‌خورد. ویراستاری این کتاب بر عهده محمد حمزه‌زاده بوده است.
کتاب دوم، «برای عملیات آمده‌ام» نام دارد و شامل خاطرات رزمنده‌ای به نام علی چرخکار است که او نیز مدتی همرزم متوسلیان بوده است. این کتاب نسبت به «مرد» چاپ بهتری دارد و چند صفحه پایانی‌اش به انتشار عکس‌ها و تصاویر چرخکار در سال‌های جنگ اختصاص یافته است. به علاوه اسنادی مانند احکام یا امریه‌های ماموریتی نیز در پایان این کتاب و قبل از قسمت تصاویر منتشر شده‌اند.
این کتاب، روایت کاملا خاطره‌گون دارد و مانند «مرد» لحن داستانی ندارد. بلکه راوی خاطرات یا همان علی چرخکار، خاطراتش را در یک مصاحبه با رضا پریزاد در میان گذاشته است که پریزاد تدوین و بازنویسی نثر کتاب را به عهده داشته است.
«برای عملیات آمده‌ام» نثر خوب و روانی دارد و خواندنش لذت‌بخش است. نوع توصیف و روایت صحنه‌های نبرد و عملیات در دو کتاب «مرد» و «برای عملیات آمده‌ام» شباهت زیادی به هم دارند. چرخکار در این کتاب از ابتدا، ورودش به سپاه و آشنایی‌اش با متوسلیان را بازگو می‌کند. چرخکار برخلاف شخصیت رضا، با برادر احمد به لبنان نمی‌رود تا شاهد اسارتش باشد و کتاب از این جهت پایانی همراه با حسرتی مضاعف دارد. رضا تا آخر با برادر احمد ماند ولی چرخکار در خاطراتش می‌آورد:
«خواستم همه‌چیز را برایش توضیح بدهم، اما گنگ و گیج در جایم وا رفتم. نمی‌خواستم گمان کند رفیق نیمه راهش هستم، ولی افسوس هیچ کلمه‌ای به کمکم نیامد. آن روز حاج احمد آمده بود خدمت امام. بعد هم از من خداحافظی کرد و دیگر هیچ وقت همدیگر را ندیدیم. حاجی رفت، شاید سرد و دلزده از دوستی مثل من.»
این کتاب، هفتمین کتاب از سری کتاب‌های خاطره ـ دفاع مقدس بود که در زمستان 77 با تیراژ 5000 نسخه، 184 صفحه و قیمت 650 تومان توسط بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس منتشر شد. ویراستاری کتاب هم بر عهده حسن یونسی بوده است.
------------------
صادق وفایی