به گزارش خبرگزاری مهر، مکاتب اقتصادی دنیا برخی از امور را به عنوان عوامل رشد اقتصادی ذکر کرده اند که در این میان سرمایه، حاکمیت کار و تلاش، انضباط و وجدان کاری نقش اساسی در رشد اقتصادی دارد.
سرمایه منابع مادی، پول، ثروت، سهولت در دسترسی به تسهیلات بانکی و اعتبار از دیگر عوامل رشد اقتصادی است. داشتن آب مناسب و کافی، زمین خوب و مرغوب نقش مهمی در تولید و بهره وری بیشتر دارند.
سرمایه علم و دانش نیز یکی دیگر از این عوامل است. امروز دانش به عنوان اصلی ترین سرمایه در اقتصاد تلقی می شود، رشد اقتصادی رشد دانش دارد و دانش منشأ فن آوری، نوآوری و کارآفرینی است، در نتیجه اقتصاد مبتنی بر دانایی سبب تولید و بهره وری بیشتر می شود.
امنیت و آرامش از دیگر عوامل رشد اقتصادی است که تأثیر امنیت و آرامش در توسعه و رشد اقتصادی بر کسی پوشیده نیست چرا که بدون امنیت نیروی کار هرگز به تلاش بر نمی خیزد و سرمایه گذارهم سرمایه خود را در جایی سرمایه گذاری نمی کند که دارای امنیت کافی نیست.
اما در اقتصاد اسلامی، ضمن اینکه به همه این عوامل در رشد اقتصادی توجه شده است اما عامل دیگری در کنار این ها در نظر گرفته که نقش تعیین کننده دارد و آن عامل معنویت است.
در نگرش اسلامی اقتصاد ارتباط تنگاتنگ و استواری با معنویت دارد، از این رو اقتصاد اسلامی دارای هویت خاصی است و تفاوت محسوسی با شیوه ها و روش های مکاتب اقتصادی دیگر دارد، در اقتصاد اسلامی عوامل مادی رشد اقتصادی با عوامل معنوی در هم آمیخته شده است.
خداوند در قرآن آب را مایه حیات همه موجودات "وجعلنا من الماء کل شی" و از عوامل مهم دست یابی به رشد و شکوفایی اقتصادی می داند، در کنار این عوامل مادی مسئله توبه و استغفار و بازگشت به خدا را زمینه ساز افزایش بارندگی و دستیابی به آب کافی و مناسب می داند.
حضرت نوح به قوم خود گفت: اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ إِنَّهُ کَانَ غَفَّارًا، یُرْسِلِ السَّمَاءَ عَلَیْکُمْ مِدْرَارًا؛ از پروردگار خویش آمرزش بطلبید که او بسیار آمرزنده است تا باران های پربرکت آسمان را پی در پی بر شما بفرستد.
از این آیات و آیات دیگر قرآن به روشنی فهمیده می شود که میان استغفار و افزایش بارندگی و فراوانی آب و شکوفایی و رشد اقتصادی رابطه خاصی وجود دارد، البته امروزه تحلیل رابطه این دو آسان است برای اینکه رابطه سبب و مسببی میان آب فراوان و رشد اقتصادی با استغفار به خوبی نمایان است.
نمونه دیگر اینکه قرآن داشتن زمین مناسب و مرغوب را عامل مهم رشد اقتصادی می داند در سوره سبأ آیه 15 ضمن اشاره به رشد اقتصادی قوم سبأ، زمین را عامل اصلی شکوفایی اقتصادی آنان می داند و در کنار این عامل معنوی "شکر" اشاره می کند. شکر گزاری و قدردانی از نعمت های الهی سبب شد که آنان از زمین مناسب بر خوردار شوند در نتیجه شاهد رشد و شکوفائی اقتصاد باشند.
قرآن کریم عوامل معنوی متعدد دیگری را در حوزه رشد اقتصادی و شکوفایی آن سخن به میان آورده که یکی از آنها عامل معنوی ایمان و تقوا است، خدای متعال می فرماید: وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُوا وَاتَّقَوا لَفَتَحْنَا عَلَیْهِمْ بَرَکَاتٍ مِنَ السَّماءِ وَالْأَرْضِ وَلکِن کَذَّبُوا فَأَخَذْنَاهُمْ بِمَا کَانُوا یَکْسِبُونَ اگر اهل شهر ها و آبادی ها ایمان می آوردند و تقوا پیشه می کردند برکات آسمان و زمین را بر آنها می گشودیم ولی آنها حق را تکذیب کردند و ما هم آنان را به کیفر اعمالشان مجازات کردیم.
در این آیه شریفه ایمان و تقوا را کلید برکات آسمانی و عامل مهم برای رشد اقتصادی می داند؛ بدیهی است اگر جامعه ای به خدا ایمان بیاورد و تقوا پیشه کند و به قوانین و تعالیم وحیانی عمل کند حتما به رشد و شکوفایی اقتصادی دست می یابد.
تقوا در همه حوزه ها تأثیرگذار است، در سوره طلاق آیه 3 خداوند تقوا را عامل مهم برای رهایی از بحران های اقتصادی و سبب جلب روزی می داند: وَمَن یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَل لَهُ مَخْرَجاً ، وَیَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لاَ یَحْتَسِبُ.
این آیه شریفه از امید بخش ترین آیات قرآن است که پرده های یأس و نا امیدی را می درد و شعاع حیات بخش امید را در قلبها می تاباند و به تمام افراد پرهیزکار وعده نجات و حل مشکلات را می دهد.
در حدیثی پیامبر اکرم (ص) فرمود: من آیه را می شناسم که اگر تمام انسان ها دست به دامن آن زنند برای حل مشکلات آنها کافی است، سپس این آیه را تلاوت کرد.
با این تفاسیر طبیعی است تقوا و ایمان توأم با تلاش سبب رشد و شکوفائی اقتصادی می شود.
............................................
حجت الاسلام سید احمد میرعمادی - نماینده ولی فقیه در استان لرستان