حجت الاسلام یعقوب جعفری نیا مفسر و پژوهشگر قرآنی در گفتگو با خبرنگار مهر به جایگاه حج در آیات قرآن اشاره کرد و گفت: در قرآن در مورد فریضه حج و منافع و مناسک آن و نیز سرزمین مکه آیات متعددی وجود دارد ضمن اینکه سوره ای به نام "حج" در قرآن است که البته همه آیات آن درباره حج نیست و بخشی از این سوره در مورد مناسک و منافع حج است.
وی افزود: جنبه های مختلف حج در قرآن مورد توجه قرار گرفته است؛ ابتدا بر روی مناسک و آداب حج تأکید شده چون حج یکی از عبادات اسلامی است و اگر یکی از اعمال آن درست انجام نشود، حج باطل می شود.
جنبه عبادی حج بر دیگر ابعاد آن غلبه دارد
این مفسر و قرآن پژوه تأکید کرد: جنبه عبادی حج بر دیگر ابعاد آن غلبه دارد. شاید ما وقتی از حج صحبت می کنیم بیشتر بر جنبه سیاسی و اجتماعی آن تکیه می کنیم – که البته اینها همه است- اما عمده حج عبادی است مثل نماز و روزه.
وی افزود: در قرآن بیشتر تأکید شده که مردم حج را درست به جا آورند و به صورت کلی به منافع و مناسک حج اشاره شده است؛ مثل آیات 27 تا 29 سوره حج که می فرماید: و در میان مردم براى [اداى] حج بانگ برآور تا [زایران] پیاده و [سوار] بر هر شتر لاغرى که از هر راه دورى مىآیند به سوى تو روى آورند* تا شاهد منافع خویش باشند و نام خدا را در روزهاى معلومى بر دامهاى زبانبستهاى که روزى آنان کرده است ببرند پس از آنها بخورید و به درمانده مستمند بخورانید* سپس باید آلودگى خود را بزدایند و به نذرهاى خود وفا کنند و بر گرد آن خانه کهن [=کعبه] طواف به جاى آورند.
حجت الاسلام جعفری نیا تصریح کرد: در این آیه وقتی در مورد منافع حج سخن گفته می شود علما و مفسران به منافع مادی و معنوی حج تأکید دارند که منافع معنوی آن تقوا، نزدیک شدن به خدا و... است و منافع مادی آن اجتماع انبوهی از مسلمانان از کشورهای مختلف که همین اجتماع موجب ارتباط بیشتر می شود و از سویی منافع تجاری که دارد. اما اولویت حج بر منافع معنوی است.
ویژگیهای حج نسبت به دیگر عبادات اسلامی
وی به ویژگیهای حج نسبت به دیگر عبادات اسلامی اشاره کرد و گفت: حج برای همه واجب نیست بلکه برای کسانی که استطاعت مالی و بدنی دارند واجب است اما در نماز همه مسلمانان موظف به خواندن هستند و اگر کسی استطاعت بدنی هم نداشت و نتوانست نماز را ایستاده بخواند باید نشسته و اگر نشسته نتوانست، آن را خوابیده به جا آورد.
وی یادآور شد: از طرفی حج در عمر یک مسلمان یکبار واجب است و اگر بعدها دوبار یا چندبار برود مستحبی است اما عبادات دیگر مثل روزه و نماز همیشه مسلمان در اوقات خاص باید آن را به جا آورد.
جعفری نیا افزود: از نظر تأثیر روحی، حج جایگاه والایی دارد و اعمال حج به گونه ای است که انسان به طور کلی از مظاهر دنیا و شهرتها و خودخواهی ها، تعلقات و... گذر می کند و رها می شود و حتی لباس که ممکن است باعث تشخص انسان شود باید از آن نیز بگذرد و همه لباسها در حج چه وزیر چه شاه چه کارگر و... همه یک شکل و متحد می شود و همه تشخصها و قیودات فرو می ریزد.
این مفسر و قرآن پژوه بر حالات روحی مسلمان در حال احرام تأکید کرد و گفت: وقتی مسلمان در میقات احرام می بندد این احرام بستن و گفتن لبیک اللهم لبیک یعنی من از همه تعلقات گذشتم و در آن لحظات دیگر هیچ چیزی جز خدا در ذهن و زبان او نیست و انسان در هنگام احرام حال خاصی پیدا می کند که در هیچ وقت از اوقات عمرش آن حالت بریدگی از دنیا و انقطاع الی الله را نمی بیند و این شکوه خاصی به حج می دهد و انسان را بسیار به خدا نزدیک می کند.
وی تأکید کرد: البته در حج ویژگیهای دیگری چون سیاسی، اجتماعی و جهانی بودن و... هم مطرح می شود که در دیگرعبادات اسلامی نیست و یا کمتر است. در حالت احرام برخی کارها بر مسلمان حرام می شود که در مواقع معمولی حرام نیست مثل ارتباط جنسی با همسر، رفتن زیر سایه، سخن بیهوده گفتن و...