به گزارش خبرنگار مهر، پروژه زاگرس مرکزی که با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست جمهوری اسلامی ایران و سازمانهای بین‌المللی چون برنامه عمران سازمان ملل متحد (UNDP) و تسهیلات محیط زیست جهانی (GEF) شکل گرفت، سعی در ایجاد رویکردهای جدیدی در مدیریت منابع دارد که ضمن توجه به جوامع محلی، به توسعه اجتماعی و اقتصادی کمک کرده و منجر به احیاء و حفاظت موثر تنوع زیستی می‌شود.
اجرای پروژه زاگرس مرکزی در چهار استان
در پروژه حفاظت از تنوع زیستی زاگرس مرکزی، از طریق هم سو کردن حفاظت از تنوع زیستی و بهره برداری پایدار با فعالیتهای بخشهای کشاورزی، جنگلداری، مراتع، آب و گردشگری از سیمای حفاظتی زاگرس مرکزی در محدوده ای به وسعت ۲۵۰۰۰۰۰ هکتار حفاظت می شود.
این محدوده تقریباً تمامی استان چهارمحال‌و‌بختیاری، مناطق وسیعی از استان کهگیلویه و بویراحمد، قسمت اعظم اقلید و مرودشت در استان فارس و سمیرم در استان اصفهان را در بر می‌گیرد.
این پروژه، ضمن تقویت مناطق حفاظت شده، حفاظت از تنوع زیستی را در هشت روستای پایلوت در منطقه به نمایش گذاشته و ساز و کارهایی در راستای تسهیل اشاعه آموزه‌های کسب شده و رویکردهای روستایی موفق در دیگر مناطق ایجاد می کند.
فواید و مزایای پروژه حفاظت از تنوع زیستی زاگرس مرکزی
همچنین از طریق ارتقاء ظرفیت لازم در سطوح فردی، سازمانی و سیستمی سازمانهای داخلی، پروژه از تلاشهای مداوم در راستای بهبود معیشت مردم و در نهایت توسعه اقتصادی منطقه حمایت می کند.
از سوی دیگر در این پروژه بدون ایجاد تغییر در اکوسیستم کوهستان، از تنوع زیستی در محدوده وسیعی حفاظت شده و زیستگاههایی در کل منطقه حفاظت شده برای تعداد کثیری از گونه ها ایجاد می شود.
این امر می تواند سلامت و جمعیت گونه های مختلف گیاهی و جانوری را تضمین کرده و یا روند مذکور را در سیری صعودی قرار دهد. همچنین در زمان اجرای پروژه، زیستگاههای پایدار برای پستانداران کوچک، بی مهرگان و گیاهان مورد بهره برداری قرار می گیرد. روستائیان و دولت به صورت مادی و غیر مادی موجبات افزایش ارزش تنوع زیستی را فراهم می آورند.
پروژه حفاظت از تنوع زیستی زاگرس مرکزی با هدف افزایش ارتباط در بخشهای اصلی، روشهای مختلف بهره برداری از زمین مورد توجه قرار گرفته و قابلیت انعطاف پذیری مدیریت تنوع زیستی در سیمای حفاظتی افزایش می یابد.
از این رو در صورت تغییر آب و هوای منطقه، گونه ها و اکوسیستم ها قابلیت تطابق بیشتری داشته و می توانند در این شبکه ارتباطی به مناطق آب و هوایی جدید و یا مناطق مرتفع مهاجرت کنند. در نتیجه اجرای این پروژه، آموزه های جدیدی در زمینه چگونگی سازگاری تنوع زیستی در شرایط آب و هوایی مختلف کسب خواهد شد.
پروژه فواید متعدد دیگری را در بخشهای مدیریت منابع طبیعی، حمایت از محیط زیست و همچنین توسعه اجتماعی- اقتصادی کشور به همراه خواهد داشت. از این رو با اعمال ساز و کارها، عملکردها و تکنیکهایی جدید حاصل از اجرای پروژه، توانایی کشور در مدیریت منابع طبیعی در سطح استان و همچنین روستا افزایش خواهد یافت.
همچنین این پروژه توانایی سازمانهای استانی به ویژه سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت جهاد کشاورزی را در برنامه ریزی فعالیتها، هماهنگی و ارتباط با ذینفعان در سطوح محلی و ملی افزایش داده و موجب ارتقاء مدیریت محیط زیست و افزایش حمایت دولت از توسعه روستایی درچهار استان خواهد شد.
بی توجهی به قلب زاگرس در پروژه زاگرس مرکزی
همه این مطالب نشان می دهد که اجرای این پروژه چه نقشی می تواند در احیا زیستگاههای منحصر به فرد زاگرس داشته باشد. با این حال استان لرستان به عنوان قلب زاگرس علی رغم اینکه در ابتدا قرار بود در این پروژه مورد توجه قرار گیرد ولی متاسفانه از پروژه حذف شد تا نوبت این استان در سالهای پایانی عمر پروژه زاگرس مرکزی برسد.
مطابق طراحی اولیه پروژه حفاظت از تنوع زیستی زاگرس مرکزی منطقه حفاظت شده اشترانکوه در میان مناطق بالقوه برای اجرای پروژه انتخاب شده بود که متاسفانه در طول اجرای کار از پروژه حذف و یا به نوعی مورد غفلت قرار گرفت.
حال در سالهای پایانی این پروژه و به لطف تمدید دو ساله آن نوبت به زیستگاههای استان لرستان رسیده است تا بخشی از غفلت صورت گرفته در مورد قلب زاگرس جبران شود.
این در حالیست که در سالهای اخیر زیستگاههای منحصر به فرد زاگرس در استان لرستان مورد بی مهری های زیادی قرار گرفته است به طوریکه آتش سوزی، تغییر کاربری، تجاوز به مراتع و عرصه های جنگلی و در کنار این عوامل خشکسالی و ریزگردهای عربی قلب زاگرس را نحیف و بیمار کرده است به طوریکه به نظر می رسد باید هر چه سریعتر برنامه ها برای احیا این منطقه از زاگرس آغاز شود.
جنگلهای لرستان در جایگاه دوم جنگلها زاگرس
استان لرستان به عنوان بام طبیعت ایران میزبان یکی از غنی ترین رویشگاه های اصلی گونه منحصر به فرد بلوط در غرب کشور است که از لحاظ وسعت جنگل بعد از استان های فارس و خراسان جنوبی در رده سوم کشور قرار گرفته است.
همچنین جنگلهای استان لرستان در بین استانهای زاگرس نشین بعد از استان فارس در رده دوم قرار دارد.
این در حالیست که در سالهای اخیر جنگلهای زاگرس تهدیدات بسیاری را تجربه کرده و در این بین بخش عظیمی از وسعت این جنگلهای ارزشمند از دست رفته اند. استان لرستان نیز از گزند آسیبها در امان نمانده و متاسفانه تخریبهای خرد و کلان بسیاری را تجربه کرده است.
جنگلهای بلوط استان لرستان در قلب منطقه زاگرس قرار گرفته اند و به اعتقاد کارشناسان به خطر افتادن آنها می تواند تاثیرات بسیار پیچیده ای بر روی کل اکوسیستم ناحیه زاگرس در پی داشته باشد.
لرستان بالاخره به پروژه زاگرس برگشت
مدیر کل محیط زیست استان لرستان در این رابطه به خبرنگار مهر گفت: پروژه زاگرس مرکزی یک طرح حفاظتی بین المللی است که با همکاری سازمان های جهانی طرفدار محیط زیست و به منظور حراست از تنوع زیستی زیستگاههای زاگرس تعریف شده است.
محمد حسین بازگیر با اشاره به قرارگیری این طرح در سالهای پایانی آن، بیان داشت: متاسفانه در این مدت لرستان جزء پروژه قرار نگرفته است.
وی با اشاره به حضور چهار استان فارس، اصفهان، چهارمحال و بختیاری و کهکیلویه و بویر احمد در این پروژه، عنوان کرد: با پیگیری های انجام شده در یکی دو سال اخیر استان لرستان نیز به پروژه زاگرس مرکزی اضافه شد.
مدیر کل محیط زیست استان لرستان با یادآوری اینکه منطقه حفاظت شده اشترانکوه در ابتدا جزء این پروژه بوده و در طول سالهای گذشته در روند اجرا مورد توجه قرار نگرفته است، تصریح کرد: رویکرد اصلی این پروژه توانمند سازی افراد بومی حاشیه زیستگاههای زاگرس به منظور حفاظت از این مناطق است.
بازگیر ادامه داد: دو سال از پروژه حفاظت از تنوع زیستی زاگرس مرکزی باقی مانده است که امید می رود در این دو سال فعالیت های مطلوبی نیز در لرستان صورت گیرد.
حذف مرکز زاگرس از پروژه زاگرس مرکزی!
وی با تاکید بر اینکه مهم ترین چیزی که می تواند به حفظ طبیعت کمک کند تغییر در نگرش و رویکرد افراد به محیط زیست و منابع طبیعی است، تصریح کرد: باید این موضوع را در جامعه جاری و ساری کنیم که مردم متوجه شوند باید از طبیعت به عنوان سرمایه خودشان حفاظت کنند.
مدیر کل محیط زیست استان لرستان با اشاره به غفلت از لرستان در طول مدت اجرای این پروژه از سال 2007، عنوان کرد: با وجود اینکه لرستان به هر جهتی در مرکز زاگرس قرار دارد ولی متاسفانه در روند اجرای پروژه حفاظت از تنوع زیستی زاگرس مرکزی زیستگاههای این استان مورد غفلت قرار گرفته است.
بازگیر ادامه داد: این در حالیست که در ابتدای طراحی پروژه نیز منطقه اشترانکوه لرستان پیشنهاد شده ولی متاسفانه در مسیر کار حذف شده است.
اضافه شدن مناطق حفاظت شده لرستان به پروژه زاگرس مرکزی
وی با اشاره به پیگیری های صورت گرفته برای اضافه شدن لرستان به پروژه حفاظت از تنوع زیستی زاگرس مرکزی، عنوان کرد: در این راستا مناطق حفاظت شده استان لرستان از جمله سفیدکوه، اشترانکوه، قالیکوه، هشتاد پهلو و ...پیشنهاد شده است.
مدیر کل محیط زیست استان لرستان به مخاطرات و تهدیدات زیستگاههای زاگرس در لرستان اشاره کرد و گفت: نوع نگرش مردم و مسئولان به محیط زیست مهم ترین موضوعی است که باید در این زمینه تغییر کند.
بازگیر وقوع آتش سوزی ها، تجاوز به عرصه های جنگلی و مرتعی، خشکسالی، ریزگردهای عربی و ... را از دیگر مواردی دانست که موجب تخریب زیستگاههای زاگرس در استان لرستان شده است.
به هر روی با وجود بازگشت دیرهنگام قلب زاگرس به پروژه حفاظت از تنوع زیستی زاگرس مرکزی امید می رود با فراهم شدن زمینه اجرای این پروژه در مناطق حفاظت شده استان لرستان بخشی از مشکلات موجود در زیستگاههای زاگرس در لرستان رفع شود.