به گزارش خبرنگار مهر، نبود متولی برای حفاظت از بافت تاریخی اهواز و غفلت شهرداری برای ساماندهی خانه های تاریخی باعث شده تا بناهای قدیمی با معماری منحصر به فرد، یا توسط مالکان خود به ویرانه تبدیل شوند و یا در اثر فرسایش وضعیت نگران کننده ای پیدا کنند.
در حالیکه شهرهای شیراز، اصفهان ، یزد، کاشان و... از بافت تاریخی خود بیشترین بهره را می برند، مسئولان شهری در خوزستان برای مالکان خانه های قدیمی، امکانات و انگیزه های لازم را فراهم می کنند تا نسبت به اخذ مجوز بهسازی ملک خود اقدام کنند.
در آخرین آمار ارائه شده از میان محوطه و بناهای ثبت شده در شهر اهواز دو محوطه، یک ساباط، سه پل، 13 بنای دولتی، یک میدان، سه مسجد، یک سقاخانه، یک کارخانه و 10 بنای غیر دولتی باقی مانده که البته همه آنها بناهای تاریخی و با ارزش اهواز نیستند اما از معماری زیبایی برخوردارند. فهرست بخش عمده ای از این آثار در اختیار شهرداری اهواز و معاونت حفظ و احیا اداره کل میراث فرهنگی خوزستان نیز قرار گرفته است.
خانه های تاریخی اهواز
35 محوطه و بنا از سال 1310 تا کنون در شهر اهواز به ثبت رسیده اند اما در پنج سال گذشته کارخانه بزرگ ریسندگی و بافندگی اهواز و بالکن مهدیان از سوی مالکانشان تخریب شده اند. همچنین به جز پلها، سقاخانه، میدان و یک بنا که از آنها به عنوان کتابخانه و کارگاه صنایع دستی استفاده می شود دیگر هیچ بنایی در اهواز وجود ندارد که گردشگر بتواند به صورت آزاد و یا با تهیه بلیت به بازدید از آن بپردازد.
اکنون شاخص ترین خانه و بناهای اهواز مانند دادرس، سرای عجم، هتل قو و خانه نفیسی که در فهرست آثار ملی ثبت شده اند به همراه دهها بنای دیگر که هیچ سهمی در ثبت، مرمت، تجهیز و بهره برداری ندارند در وضعیت نابه سامانی به سر می برند همچنین از ساباط های اهواز نیز کمتر نشانی باقی مانده است.
شهر اهواز با توجه به قدمتی که در طول تاریخ داشته و حکمرانی سلسله هایی همچون عیلامیان، اشکانیان، ساسانیان، هخامنشیان، عباسیان، امویان، مغولان و تیموریان را تجربه کرده از اهمیت فوق العاده در تاریخ منطقه برخوردار است.
منازل تاریخی باشگاه راهن آهن که تخریب شدند
این شهر با وجودی که حیات در این سلسله ها را تجربه کرده به علتهای متعدد آثار و بناهای قدیمی این دوران را از دست داده که می توان به حملات فراوان از ناحیه های حکومتهای دیگر مثل صفاریان و دیلمیان به اهواز، درگیری و نا امنی و چپاولهای صورت گرفته در این شهر در طول تاریخ به علت همین حملات، شکسته شدن سد شادروان و به زیر آب رفتن بخشی از شهر و شایع شدن بیماری های واگیردار و کشنده مثل وبا، طاعون و سل اشاره کرد.
در مقطعی از تاریخ مرکزیت استان خوزستان به مدت 800 سال از اهواز به شوشتر منتقل می شود و اهواز شکوه خود را از دست می دهد ولی دوره شکوفایی شهر اهواز از سلسله قاجار آغاز می شود.
پس از آن راه آهن احداث می شود و باعث می شود تجار فراوانی برای کسب و کار به این شهر مهاجرت کنند که یکی از آنها حاج معین بوشهری است که شرکت کشتیرانی تاسیس می کند و تقریبا تمام فعالیتهای حمل و نقل را در اختیار خود قرار می دهد. این فرد بنای فعلی معین التجار را در ساحل کارون می سازد و باغ معین التجار در مساحتی طولانی در حاشیه کارون امتداد می یابد، همین فرد یک مسجد که به مسجد سرسچه معروف می شود و اکنون به مسجد شفیعی معروف است، یک حمام احداث می کند که تا قبل از جنگ تحمیلی در پارک شاهد، جنب پل سفید فعال بود و یک بازار در کنار معین التجار بنا می کند.
خانه های تاریخی اهواز
به غیر از این، خانه هایی در اهواز ساخته می شود که اکنون با گذشت سالهای سال، ارزش و اعتبار بالایی دارند که به گفته سخنگوی انجمن دوستداران میراث فرهنگی خوزستان توجه خاصی به این خانه ها صورت نمی گیرد.
دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی تاریانا خوزستان در گفتگو با خبرنگار مهر در اهواز می گوید: با وجود برخورداری از بافت تاریخی در شهر اهواز، هنوز بافت تاریخی این شهر بررسی و شناسایی نشده و در فهرست بافتهای قدیمی به ثبت نرسیده است. با وجود این در اهواز تعداد اندکی از خانه های قدیمی در آثار ملی به ثبت رسیده اند که از جمله آنها می توان به بنای معین التجار، هشت بنگله راه آهن، منازل مسکونی راه آهن، منزل نفیسی، منزل ماپار، سرای عجم، منزل دادرس، منزل منشی زاده، منزل قزلباش، سرای مهدیان، سرای فتحی و خانه های بانک ملی اشاره کرد.
مجتبی گهستونی افزود: اهواز از خانه های قدیمی فراوانی برخوردار است که امیدواریم میراث فرهنگی استان خوزستان هرچه سریعتر رسیدگی و شناسایی این میراث گرانبها را آغاز و به پایان برسد.
گهستونی عنوان کرد: با وجود اینکه برخی خانه های قدیمی اهواز به ثبت آثار ملی رسیده اند ولی برخی از آنها از وضعیت مناسبی برخوردار نیستند. به طور مثال اخیرا مالک سرای عجم که بیست و چهارمین اثر ثبت شده اهواز است موفق شد با استفاده از یک تعطیلی سه روزه این بالکن را برای همیشه از صحنه تاریخی اهواز محو و تخریب کند. جالب اینکه توجیه مالک برای تخریب این بنا این بوده که سازمان میراث فرهنگی قوانین مربوط به ثبت خانه های قدیمی را در خصوص این اثر رعایت نکرده است.
خانه های تاریخی در اهواز
وی تاکید کرد: اگر صحبت مالک این اثر صحیح باشد باید به حال این سازمان تاسف خورد که با یک اشتباه به ظاهر ساده اینچنین باعث نابودی یک اثر تاریخی شده است، با این وجود انتظار داریم میراث فرهنگی در ثبت آثار تاریخی در فهرست ملی قوانین را به صورت دقیق اجرا کند.
گهستونی عنوان کرد: در هفته قبل تنها در دو روز پنج خانه تاریخی در اهواز تخریب شدند که نشان می دهد متولی مسئولان امر برای احیای این خانه ها از خود همتی نشان نمی دهند.
تخریب پنج خانه ارزشمند تاریخی در منطقه یک اهواز بدون آنکه در فهرست آثار ملی جای گیرد بار دیگر کابوس مرگ این دسته از خانه ها را در اهواز تکرار کرد. در یکسال گذشته 200 خانه ارزشمند تاریخی توسط انجمنهای میراث فرهنگی در این منطقه شناسایی و همراه با مستندنگاری به سازمان میراث فرهنگی و شهرداری اهواز ارسال شده اما نه‌تنها ثبت و حفاظتی صورت نگرفته بلکه ظرف دو روز، پنج خانه تاریخی با خاک یکسان شد.
منطقه یک اهواز که درواقع منطقه اداری و جزو بافت تاریخی به شمار می رود روند تخریب خانه های تاریخی به قدری سریع و محسوس است که به دلیل عدم حفاظت از آثار تاریخی و نبود اداره کل میراث فرهنگی در اهواز در یک دهه اخیر این روند سرعت بیشتری گرفته است.
خانه های تاریخی اهواز
انجمن دوستداران میراث فرهنگی تاریانا در یک سال گذشته بیش از 200 خانه ارزشمند را در منطقه یک اهواز شناسایی کرده و با مستندنگاریهای به عمل آمده آنها را به شهرداری و میراث فرهنگی خوزستان معرفی کرده است اما هفته گذشته کارشناسان این انجمن به منظور بررسی نهایی خانه ها برای درج در نقشه بناهای تاریخی اهواز به چهار خیابان اهواز در منطقه یک مراجعه کرده اند که با تخریب پنج خانه تاریخی مواجه شده اند.
گهستونی با اشاره به وظیفه سازمان میراث فرهنگی برای نجات بخشی این آثار اظهار کرد: سازمان میراث فرهنگی خوزستان وظیفه دارد که با ثبت خانه های تاریخی با معماری خاص آنها را به ثبت برساند و با اختصاص ردیف بودجه ای نسبت به مرمت، حفظ و احیای آنها اقدام کند.
نائب رئیس انجمن دوستداران میراث فرهنگی خوزستان با اشاره به بی توجهیهای انجام شده به محوطه ها و بناهای تاریخی اهواز بیان داشت: اهواز با برخورداری از 35 اثر ثبت شده در فهرست آثار ملی و ده ها اثر تاریخی و چندین جاذبه گردشگری فاقد اداره میراث فرهنگی شهرستانی است.
مسئول کمیته میراث فرهنگی مجمع فعالان حقوق بشر ایران گفت: اولین اثری که سال 1310 در اهواز در فهرست آثار ملی به ثبت رسید مربوط به بقایای شهر تاریخی هرمز اردشیر است.