به گزارش خبرنگار مهر، نمد ساده ترین نوع کفپوش بوده که ساخت آن احتیاج به دستگاه ندارد و تنها ماده اولیه مصرفی در صنعت نمد مالی یا اوماق الیاف پشم است و پشم گوسفند بدون دنبه بهترین نوع ماده اولیه آن محسوب می شود.
قبل از عملیات چیدن پشم، ترکمن ها بدین منوال عمل می کنند که گوسفندان را کنار رودخانه برده و از عرض رودخانه عبور می دهند و پشم گوسفند خیس شده گوسفند خود را تکان می دهند تا خشک شود و به وسیله ابزاری به نام قرخلق (gerkheled) که دارای دو تیغه آهنی است، پشم گوسفند را می چینند.
این کار بیشتر توسط مردان ترکمن انجام شده و پشم گوسفند طایفه تکه بنام " خارچین " (kharchine) بهترین نمونه محسوب می شود.
در صنعت نمد مالی از الیاف پشمی با مرغوبیت پایین تر نسبت به قالی بافی و پلاس استفاه می شود و این امر یکی از مزایای این صنعت است.
حلاجی الیاف پشم: الیاف پشم بعد از چیده و شسته شدن باید حلاجی شوند که این امر به دو صورت سنتی و صنعتی (ماشینی )صورت می گیرد، ابزار کار حلاجی دستی، " کمان حلاجی " است که شامل میله ای بنام شفته است که با آن الیاف را می کوبند.
رنگرزی الیاف: بعد از عملیات حلاجی نوبت به رنگرزی الیاف می رسد، در نمد مالی از پشم های سیاه، قهوه ای، ورنگی به صورت خام و رنگ طبیعی استفاده می شود و تنها الیاف با رنگ سفید و روشن ، رنگ می شوند.
مراحل کار نمد مالی، آماده کردن فتیله رنگی پشمی برای طراحی، از جمله مراحل کار نمد مالی است.
نمدمالان، حاشیه نقش را معمولا در یک مستطیل و یا دایره مصور می کنند، تراکمه کناره های سیاه یا قهوه ای رنگ در چهارچوب نمد که ساده و بدون طرح و نقش است را قر قره می نامند.
پرکردن طرح و مالیدن پشم ها از دیگر مراحل نمد مالی است.
در مرحله نمدمالی، بعد از ریختن الیاف قالب، نوبت به مالیدن قالب می رسد که مقدار اندکی آب و کف صابون روی الیاف می ریزند تا کمی نمدار شوند و کار انسجام الیاف آسان تر شود.
در بیشتر موارد تنها از آب ولرم برای نمدار کردن الیاف استفاده می شود، زیرا وجود کف صابون در این مرحله موجب کف کردن و به اصطلاح کثیف شدن الیاف می شود، آنگاه قالب نمد را از یک طرف همراه الیاف ریخته شده لوله می کنند.
نمدمالان، یک چوب مدور و دراز دارند که کار لوله کردن قالب را تسهیل می کند، در دو سر قالب نمد مالی، طناب و یا بندهایی وجود دارد که در این هنگام آنرا به دور قالب می بندند، این امر برای محکم شدن قالب بوده و الیاف از درون قالب بیرون نمی آیند.
نمدمالان حساس ترین و مشکل ترین مرحله نمد مالی را برداشتن نمد و برگرداندن آن در مرحله اول مالش می دانند.
در مرحله آخر که نمد آماده شد، احتمال دارد گوشه های نمد به اصطلاح ریش ریش شده باشد، برای از بین بردن این ریش ها آن را به طرف زیر نمد برگردانده و با دست فشار می دهند و دوباره نمد را درون قالب لوله کرده و می مالند که موجب از بین رفتن نقص کار را فراهم می کند.
چین خوردگیها و چروکهای موجود در نمد را در این مرحله به علت خیس و نمدار بودن می توان با حرکات کششی و مالشی دست از میان برد که به این مرحله اصطلاحا " کش دادن نمد " گویند.
نمد مالانی که از قالبها غیر حصیری (پارچه ای ، کرباس و نایلونی ) استفاده می کنند، مزایایی را برای این نوع قالبها بیان می کنند که حمل و نقل آسان این نوع قالبها نسبت به حصیر از جمله مزایاست.
طرح و نقوش در نمد مالی، در میان اقوام ترکمن وبیشتر در طایفه یموت از طرح های قوچق ( شاخ قوش )، ساری چیان ( به معنای عقرب زرد و سنبلی از رفع بلا و شر)، اوزین بورق، قاپاقا بولوم ( قسمتی از ردیف دنده چهار پایان )، قوش بوقه ( یک جفت شاخ ) کش تاداق ( دیس کج ) ، جندیق بولوم ( طرح در چوبی صندوقهای قدیمی ) و ... کاربرد دارد.
......................
محسن خسروی