به گزارش خبرنگار مهر، قیام و نهضت تاریخی 19 دی از نصب یک اعلامیه دست‌نوشته بسیار ساده و کوچک بر روی دیوار یکی از خیابان‌های قم آغاز شد. متن اعلامیه این بود: ارجعی الی ربک ـ با کمال تأسف فرزند برومند بزرگ مرجع عالیقدر حضرت آیت‌الله العظمی خمینی دام بقائه جناب حاج آقای مصطفی دعوت حق را لبیک گفت ـ شب مسجد اعظم. (19 دی به روایت اسناد ساواک)
پژواک شهادت حاج آقا مصطفی خمینی به سرعت بین مردم پخش شد. تقارن شهادت فرزند امام خمینی(ره) و درج مقاله‌ای با عنوان "ایران و استعمار سرخ و سیاه" در 17 دی ماه 1356 در روزنامه اطلاعات ـ با هدف هتک حرمت امام ـ سرِ جریانات و طوفان حوادث سرنوشت‌سازی را برای مردم ایران رقم زد. به گونه‌ای که بنیاد رژیم پهلوی را ویران ساخت و طومار رژیم 2500 ساله شاهنشاهی را در ایران درهم پیچید و یخ سرد طاغوت در مقابل آفتاب گرم انقلاب ذوب شد.
برگزاری مراسم گرامیداشت در قم
1/8/1356 مجلس ختمی که از طرف آیت‌الله العظمی گلپایگانی در مسجد اعظم قم منعقد شد و متجاوز از 6 هزار نفر شرکت کردند و در پایان این مراسم اعلامیه پلی کپی شده با عنوان "بپا خیزید که روشنفکران بپا خاستند" به امضای روحانیون قم و کنفدراسیون دانشجویان ایران در محوطه مسجد توزیع شد و مردم و طلاب شرکت‌کننده با شعار "درود بر خمینی" مسجد اعظم را ترک کردند. (همان، ص 2)
در این مراسم حضرات آیات عظام گلپایگانی، شریعتمداری، نجفی مرعشی و شیخ مرتضی حائری (پدر خانم حاج آقا مصطفی) شرکت داشتند.
1/8/1356 ـ مراسم ختمی در افغانستان ـ در شهر کابل ـ از طرف طلاب افغانی مقیم قم برگزار شد و از صدا و سیمای آن کشور منعکس شد. همچنین طلاب حوزه علمیه نجف با صدور اطلاعیه‌ای به سوگ نشستند.
2/8/1356 ـ مجلس ختم دیگری از طرف آیت‌الله العظمی گلپایگانی با سخنرانی حجتالاسلام آل طه، بعدازظهر همین روز مجلس ختم دیگری از طرف آیت‌الله شریعتمداری در مساجد اعظم با سخنرانی سید مرتضی برقعی و بعد از نماز مغرب و عشاء مجلس ختم دیگری از طرف آیت‌الله العظمی نجفی مرعشی در حسینیه معظم له برگزار شد.
تلگراف مراجع قم به امام
در همین روز تلگراف علما و مراجع قم به نجف از جمله آیت‌الله سید محمدصادق روحانی برای تسلیت به امام خمینی(ره) به مناسبت شهادت فرزندش حاج آقا مصطفی ارسال شد.
3/8/1356 ـ دروس حوزه‌های علمیه سراسر ایران و بازار برخی از شهرهای کشور به همین مناسبت تعطیل شد.
صبح همین روز مجلس ختمی از طرف آیت‌الله میرزا هاشم آملی لاریجانی در مسجد اعظم برگزار شد. سخنران این مجلس سید مرتضی برقعی بود. در بعدازظهر این روز از طرف آیت‌الله علامه حسینی اصفهانی مجلس ختمی در مسجد اعظم برپا شد.
همچنین مراسم ختم دیگری بعد از نماز مغرب و عشاء توسط آیت‌الله نجفی مرعشی در حسینیه آن مرحوم برگزار شد و سید مرتضی برقعی به سخنرانی پرداخت و در همین شب در مسجد اعظم مراسم ختم دیگری از طرف آیت‌الله وحیدی برگزار و شیخ محمد مظاهری‌فرد سخنرانی کرد.
طبق اسناد گزارش مأموران ساواک قم، پارچه بزرگی را که طلاب بالای مدرسه خان (آیت‌الله بروجردی) به مناسبت شهادت آقا مصطفی نصب کرده بودند چند بار تصمیم گرفتند تا این پلاکارد را بردارند ولی از ترس اعتراض مردم و طلاب موفق نشدند تا اینکه نیمه‌های شب، موفق به پوشاندن کلمه "شهادت" با پارچه سفیدی شدند.
اشعار یک جوان 17 ساله درباره امام
4/8/1356 ـ ساعت 17 این روز مراسم ختمی در مدرسه سید صادق واقع در خیابان چهارمردان تشکیل شد. در این مجلس یک جوان 17 ساله‌ای اشعاری را درباره امام خمینی(ره) سروده بود قرائت کرد و سید مرتضی برقعی منبر رفت و به روشنگری مردم پرداخت.
این مجالس و سخنرانی‌ها روز به روز به آگاهی درباره امام و انقلاب افزود و زمینه را برای پیروزی مهیا ساخت.
5/8/1356 ـ ساعت 9 صبح از طرف آیت‌الله سید ابوالفضل خوانساری مجلس ختمی در مسجد اعظم قم منعقد شد که حدود 2 هزار نفر از طلاب و مردم در این مراسم شرکت کرده بودند و سید مرتضی برقعی سخنرانی کرد که با نام بردن از امام خمینی(ره) مردم و حاضران صلوات می‌فرستادند.
در همان رو مجلس بزرگداشتی از طرف اصناف مسگرها در مسجد رباط کاشان به مناسبت درگذشت آیت‌الله سید مصطفی برپا شد. در این مراسم حجتالاسلام هادی مروی سخنرانی کرد.
همچنین در آن روز اطلاعیه حوزه علمیه قم مبنی بر برگزاری مجلس ختمی از طرف اساتید و مدرسین در روز جمعه 14 ذی القعده 6/8/56 در مسجد اعظم قم و دعوت از عموم طبقات خصوصاً روحانیون منتشر شد.
برپایی مراسم بزرگداشت از سوی آیت‌الله زاده قمی پیش‌نماز مسجد حاج ماشاءالله واقع در خیابان صفائیه قم از دیگر برنامه‌های این روز بود که با سخنرانی سید مرتضی برقعی برگزار شد و هزینه این مجلس ختم را ابوالقاسم مساعی‌منش پرداخت کرده بود.
6/8/56 - ساعت 3 بعدازظهر در مسجد جعفری بازار تهران به مناسبت شهادت آقا مصطفی جمعیت کثیری از طلاب و حضور پرشور مردم مجلس بزرگداشتی برپا شد که منبری معروف شیخ محمدتقی عبدوست، سخنران این مجلس بود.
برپایی مراسم گرامیداشت در نجف اشرف
همچنین در مسجد جامع نجف اشرف 3 روز متوالی چهارم، پنجم و ششم آبان ماه از طرف مراجع بزرگوار نجف، مجالس ختمی به همین مناسبت برگزار و عموم طبقات از شهرهای بغداد، کاظمین، سامرا، کربلا، دیوانیه، حلّه و کوفه شرکت کردند و حضور امام خمینی(ره) در این جلسات بر ابهت آن می‌افزود. سخنران این مجالس منبری معروف عراق سید جواد بشر بوده است.
ساعت 19 و 30 دقیقه این روز مراسم ختمی به همین مناسبت از سوی بیت امام در قم در مسجد اعظم منعقد شد که در این مجلس حدود 3 هزار نفر از روحانیون و طبقات مردم شرکت کردند. در این مراسم سید مرتضی برقعی سخنرانی کرد و در پایان شیخ عبدالمجید معادیخواه پای منبر ایستاد و در خصوص رهبری حضرت امام سخنرانی کرد.
7/8/56 - ساعت 9 صبح از طرف جامعه مدرسین حوزه علمیه قم مجلس ختمی در مسجد اعظم به همین منظور تشکیل شد. در این مراسم شیخ صادق خلخالی منبر رفت و سپس شیخ ابوالقاسم خزعلی و در پایان شیخ محمدمهدی ربانی سخنرانی کردند.
در هنگام سخنرانی شیخ محمدمهدی ربانی، بلندگوهای مسجد اعظم قطع شد و با اعتراض شرکت‌کنندگان، بلندگوها وصل شد و در پایان مجلس، شخصی تعدادی اعلامیه با عنوان "صدای کارگران مازنداران" پخش کرد که توسط عوامل ساواک دستگیر و روانه زندان شد.
10/8/56 - جمعی از اعضای حزب ملت ایران از جمله داریوش فروهر، مهندس بهرام نمازی، محمد خلیل‌نیا و... طبق قرار قبلی در مجلس ختم آقا مصطفی در مسجد اعظم قم شرکت کردند. در این مجلس شیخ ابوالقاسم خزغلی، شیخ عبدالرحیم ربانی شیرازی و شیخ محمدمهدی ربانی املشی سخنرانی کردند. سپس نامبردگان به منزل آیت‌الله پسندیده (برادر امام خمینی) و سپس به منزل آیت‌الله ربانی شیرازی مراجعت کردند.
تعطیلی بازار تهران و قم و برخی شهرستان‌ها
15/8/56 - در اکثر این روزها بازار تهران، قم و برخی شهرستان‌های دیگر به مناسبت شهادت حاج آقا مصطفی خمینی تعطیل و در بیشتر مساجد تهران مثل مسجد ارک، بازار، سرسبز نارمک، آیت‌الله کاشانی و مسجد شهرری مراسم سوگواری بر پا بود و این مراسم غالباً با شعار درود بر خمینی و مرگ بر شاه همراه بود و مردم معتقد بودند که حاج آقا مصطفی خمینی مانند دکتر شریعتی به وسیله رژیم پهلوی به شهادت رسیده است. شهادت حاج آقا مصطفی در بالابردن شأن وجهه امام بین عموم مردم بسیار مؤثر بوده است.
17/8/56 - در این روز تلگرامی از طرف جمعی از علمای قم از جمله شیخ حسین نوری همدانی، سید حسن طاهری، ناصر مکارم شیرازی، ربانی شیرازی، خلخالی، مشکینی، موسوی اردبیلی، ربانی املشی، مؤمن، حلیمی، بنی‌فضل، یوسف صانعی، فهیم کرمانی، توسلی، جنتی، آذری قمی، فیض، جواد تبریزی، محمد ابطحی، یزدی، یحیی انصاری شیرازی، فاضل لنکرانی، خزعلی، راستی کاشانی، گرامی، سید کاظم همدانی، جعفر سبحانی، ابوالحسن مصلحی، الهی قمی، ستوده، مرتضوی لنگرودی، صلواتی، خطیب، کلانتر و حجتی کرمانی به مقصد نجف اشرف، برای عرض تسلیت شهادت حاج آقا مصطفی برای امام ارسال شد.
2/9/56 – در این روز در حوزه علمیه قم شایع شد که مراسم چهلم شهادت حاج آقا مصطفی در قم بسیار باشکوه و مفصل برگزار خواهد شد و منبری زبردستی سخنرانی خواهد کرد. این مجلس از طرف شیخ مرتضی حائری و یا آیت‌الله سلطانی (پدر خانم حاج آقا احمد خمینی) اعلام می‌شود.
9/9/56 - ساعت 14 و 30 دقیقه آن روز در مدرسه امیرالمؤمنین مجلس تذکری به مناسبت چهلم شهادت حاج آقا مصطفی از طرف آیت‌الله مکارم شیرازی تشکیل شد که حدود 3 هزار نفر در آن شرکت داشتند.
پس از پایان مجلس در ساعت 17 و 30 دقیقه حدود 200 نفر از شرکت‌کنندگان که اکثراً طلاب علوم دینی و تعدادی دانشجو و طبقات مختلف بودند ضمن دادن شعار درود بر خمینی وارد خیابان ارم شده و به طرف مدرسه خان (آیت‌الله بروجردی) حرکت کردند. جلوی مدرسه خان نیز حدود 100 نفر از طلاب به تظاهرکنندگان پیوستند و شعار درود بر خمینی را تکرار کردند که با مداخله پلیس متفرق شدند.
در این تظاهرات 8 نفر به وسیله مأموران شهربانی قم دستگیر شدند. ضمناً چند اعلامیه و پلاکارد حاوی شعار و حمایت از امام خمینی از داخل مدرسه خان توسط مأموران شهربانی جمع‌آوری شد.
10/9/56 – در این روز جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و بیت حضرت امام در قم طی صدور اطلاعیه‌ای به آگاهی مردم رساندند که صبح و عصر فردا و عصر مورخه 11/9/56 مراسم چهلم حاج آقا مصطفی را در مسجد اعظم تشکیل خواهد شد.
در همان روز مجلس ختمی در مسجد میدان سنگ واقع در خیابان میرعماد شهر کاشان برگزار شد که شیخ عبدالله موحدی به مردم گفت: هشیار باشید که "راد" (شاه) ظاهراً مسلمان است و غلام و عبد آمریکاست.
پشتیبان فلسطین هستیم
11/9/56 – در این روز طبق اطلاع‌رسانی روز قبل، مراسم باشکوهی در مسجد اعظم قم برگزار شد و شیخ محمدمهدی ربانی املشی سخنرانی کرد و در فرازی از سخنانش در مورد تحویل دادن مدرسه فیضیه به طلاب و آزادی آیت‌الله طالقانی و منتظری از زندان شد و به رژیم اولتیماتوم داد.
ربانی املشی در این سخنرانی گفته بود که ما پشتیبان فلسطین هستیم که پس از آن، شیخ صادق خلخالی درباره حزب رستاخیز و علیه هوشنگ انصاری سخنرانی کرد و در پایان مراسم محمدجواد حجتی کرمانی قطعنامه 12 ماده‌ای را برای حاضران قرائت کرد و حاضران با کلمه "صحیح است"، "صحیح است"، مواد آن را تأیید کردند.
پیوند دانشجو و روحانی ناگسستنی است
در همان روز، در پایان سخنرانی‌ها، تظاهرات گسترده‌ای در خیابان ارم (آیت‌الله مرعشی) انجام دادند و شعارهایی به مضمون "درود بر خمینی"، "مرگ بر حکومت یزیدی"، "پیوند دانشجو و روحانی ناگسستنی است" داده و در مسیر خود شیشه‌های شعب بانک‌های سپه، ملی، صادرات، بازرگانی و عمران را شکستند که با دخالت مأموران انتظامی متفرق و تعداد 34 نفر از تظاهرکنندگان دستگیر شدند.
همچنین مجلس یادبود چهلم حاج آقا مصطفی در مسجد جامع قم تشکیل شد و شیخ محمدعلی گرامی در مورد انقلاب مشروطه صحبت کرد و به روشنگری مردم پرداخت و از سید عبدالحسین دستغیب و شیخ بهاءالدین محلاتی شیرازی حمایت کرد.
در گزارش ساواک به نصیری معدوم، مبنی بر دستگیر عده‌ای از مردم در تظاهرات 11/9/56، نوشته‌اند: 1ـ داریوش فروهر(رهبر حزب ملت ایران)، 2ـ عبدالرحیم ربانی شیرازی(روحانی) 3ـ مرتضی پسندیده برادر روح‌الله خمینی 4ـ محمد صادق صادقی خلخالی (واعظ) 5- عبدالمجید معادیخواه (واعظ) 6ـ محمدمهدی ربانی رانکوهی املشی (واعظ) 7ـ شیخ محمد جواد حجتی کرمانی (واعظ) بررسی شود تا روزهای عاشورا و تاسوعا بازداشت و سپس آزاد شوند. بهتر است یا آنکه کمیسیون امنیت اجتماعی تشکیل و تبعید شوند؟ فوری نتیجه گزارش شود. در گزارش دستخط نصیری هم آمده است: به عرض رسید فرمود نفرات 2 تا 7 تبعید شوند و به سازمان قم ابلاغ شود. فوری کمیسیون امنیت تشکیل و برای سه سال به شهرهای بد آب و هوا تبعید شوند.
شایعه عدم حضور آیات عظام در مراسم گرامیداشت آقا مصطفی
در همان روز شایعه شده بود که آیات عظام در مراسم چهلم شهادت حاج آقا مصطفی خمینی شرکت نخواهند کرد.
روز جمعه 11/9/56 که مصادف با عید غدیر بود. طلاب به مراجع عظام پیغام داده بودند که به سبب همدردی با امام خمینی برای شهادت فرزندش عید نگیرند و جلوس نداشته باشند. ضمناً در این روز صبح و عصر در مسجد اعظم قم مجلس ختم چهلم حاج آقا مصطفی منعقد شد که ـ طبق گزارش ساواک هیچ یک از آیات در آن شرکت نکردند. فقط سید صادق روحانی شرکت کرده بود و آیت‌الله نجفی مرعشی به سبب بیماری قلبی و عارضه سقوط فشار خون در منزل توسط دکتر نوربخش ـ که از تهران برای معالجه ایشان دعوت شده بود ـ مورد معاینه قرار گرفت و موفق به جلوس روز عید غدیر نشد.
ساواک علت عدم حضور آیات عظام در مراسم چهلم حاج آقا مصطفی را سخنرانی کسانی که در مجالس ترحیم، علنی بالای منابر اعلام می‌کردند که مرجع مسلم (امام) خمینی است، گزارش کرده بود.
البته باید به این نکته اشاره کرد که نظر ساواک در این مورد اشتباه منعکس شده بود چراکه اکثر خطبا، مرجعیت هیچ یک از آیات عظام مانند آیت‌الله العظمی گلپایگانی، نجفی مرعشی و دیگر صاحبان رساله عملیه را زیر سئوال نمی‌بردند، بلکه امام خمینی را به عنوان رهبر نهضت اعلام و بقیه علما را به عنوان مرجع یاد می‌کردند.
تبعید علمای معروف
15/9/56 - در این رو شیخ محمد صادق گیوی (معروف به خلخالی) به شهر رفسنجان به مدت 3 سال اقامت اجباری در آن شهر تبعید شد.
20/9/56 - همچنین کمیسیون حفظ امنیت اجتماعی قم برای تبعید 5 نفر از علمای قم به شهرهای بابک، سیرجان، رفسنجان، کاشمر و ایرانشهر تصویب کرد و دستور دستگیری سایر خطبا و سخنرانان و انقلابیون توسط ساواک صادر شد.
23/9/56 - خبر دستگیری محمدجواد حجتی کرمانی در شهر کرمان اعلام شد.
1/10/56 - اعلامیه 14 ماده‌ای از طرف شیخ محمد جواد حجتی کرمانی در روزنامه رستاخیز و انتقاد سردبیر روزنامه به یکی از بندهای آن ـ یعنی (آزادی انتخاب حجاب توسط دانشجویان دختر) ـ مبنی بر اینکه در صدر اسلام حجابی وجود نداشته است ـ منتشر شد که این مطلب روزنامه رستاخیز بهانه‌ای شد برای انقلابیون که به رژیم شاه حمله کنند که رژیم شاهنشاهی می‌‌خواهد اسلام را نابود کند و بیشتر تظاهرات در این روزها در شهر قم بر اثر مطالب این روزنامه بوده است.
عید نداریم
آیت‌الله مکارم شیرازی اعلام کرده بود که ما امسال نباید عید بگیریم بلکه به مناسبت شهادت حاج آقا مصطفی باید عزادار باشیم و آیت‌الله نوری همدانی جشن گرفته بود اما اعلام کرده بود که به مناسبت چهلم حاج آقای مصطفی از آوردن هر نوع شیرینی خودداری می‌شود و آیت‌الله میرزا هاشم لاریجانی نیز گفته بود که ما امسال عید نداریم.
2/10/56 – در این روز ساواک رژیم شاه طی صدور بخشنامه به شهرستان‌ها اعلام کرد که در نظر است در هر استان، مرکز جمع‌آوری آمار محکومان کمیسیون حفظ امنیت اجتماعی تشکیل شود تا در صورت تکمیل ظرفیت هر شهرستان برای نگهدای محکومان مربوطه به کمیسیون امنیت اجتماعی و دیگر مراجع ذی‌صلاح اعلام شود که تا اطلاع بعدی و رفع مشکلات اجرایی از اعزام محکومان و تبعیدی‌ها به آن شهرستان خودداری کنند.
4/10/56 - آیت‌الله شیخ عبدالرحیم ربانی شیرازی فرزند بمانعلی در این روز دستگیر و به شهر کاشمر تبعید شد.
17/10/56 - مطلبی با عنوان "ایران و استعمار سرخ و سیاه" نوشته احمد رشیدی مطلق در روزنامه اطلاعات منتشر شد.
اولین جرقه انفجار 19 دی
18/10/56 - اولین جرقه انفجار 19 دی از این روز زده شد. رژیم شاه از برگزاری مراسم چهلم در مسجد اعظم جلوگیری کرد. اما طلاب و مردم انقلابی قم ساعت 16 و 30 دقیقه در مسجد اعظم تجمع کردند و از آیت‌الله شیخ مرتضی حائری تقاضا کردند در خصوص اهانت روزنامه اطلاعات به ساحت مقدس امام خمینی سخنرانی کند که ایشان در کنار منبر ایستادند و خطاب به جمعیت چند هزار نفری اظهار داشت: ما از موضوع مندرجات روزنامه، متأثر و متأسفیم و در نظر است اقداماتی در این زمینه انجام دهیم. لکن چنانچه مطالبی در این محل گفته شود، بیم آن می‌رود که اینجا را نیز مانند مدرسه فیضیه تعطیل کنند. بعد از اتمام سخنرانی ایشان، تعدادی از جمعیت، از مسجد اعظم خارج و در مقابل مدرسه خان و خیابان موزه شعار مرگ بر شاه سر دادند و ضمن عبور از خیابان ارم شیشه یکی از شعبات بانک صادرات را شکستند که توسط نیروهای پلیس شهربانی متفرق شدند. اما مجدداً در خیابان امام (محمدرضا شاه سابق) ضمن اعلام شعار، مبادرت به شکستن شیشه‌های بانک صادرات، ملی و عمران کردند و در کوچه‌های فرعی متفرق شدند.
در ساعت 8 و 30 دقیقه همان روز در میدان آستانه و مقابل مدرسه خان تعدادی از مردم تجمع کرده و شروع به شعار و پرتاب سنگ به طرف مأموران انتظامی کردند که بر اثر اصابت سنگ سه نفر از مأموران شهربانی از ناحیه سر مجروح و در بیمارستان کامکار بستری و تحت مداوا قرار گرفتند.
در ساعت 11 و 40 دقیقه نیز تظاهرات کنندگان به منزل آیات شریعتمداری و سید صادق روحانی مراجعه و درخواست اعتراض به مندرجات دیروز روزنامه اطلاعات شدند.
اعتراض به درج مقاله
دروس حوزه علمیه قم نیز به عنوان اعتراض به درج مقاله در روزنامه اطلاعات و اهانت به ساحت مقدس امام خمینی تعطیل و جمع کثیری از طلاب در مدرسه خان تجمع کردند و با دادن شعار "درود بر خمینی"، "مرگ بر شاه" به طرف میدان آستانه حرکت کردند که با دخالت نیروهای شهربانی متفرق شدند که متعاقب آن، جمعیت مجدداً به هم پیوستند و به منزل آیت‌الله گلپایگانی رفتند تا مراتب انزجار خود از روزنامه اطلاعات را به ایشان برسانند.
19/10/56 – در این روز رژیم شاهنشاهی طی صدور تلگرافی به ریاست اداره اطلاعات شهربانی کشور شاهنشاهی اعلام می‌کند که شیخ محمدمهدی ربانی املشی در تهران دستگیر شده است.
به دنبال تظاهرات روز 18/10/56 روز 19/10/56 در مدرسه خان تعدادی از طلاب گرد هم جمع شده و شخصی به نام سید حسن شجاعی مازندرانی درباره اتحاد سخنرانی کرد و در پایان سخنان او تظاهرات شروع و تعدادی از آنها به مسجد اعظم که آیت‌الله شریعتمداری برای درس گفتن آمده بود رفته و از وی خواستند به دنبال تعطیلی حوزه‌ها درسش را تعطیل کند که ایشان از منبر پائین آمده و درس را تعطیل کرد. سپس تظاهرکنندگان به منزل شیخ هاشم آملی و علامه طباطبایی و وحید خراسانی و سپس ساعت 10 و 30 دقیقه در مسجد امیرالمؤمنین حضور به هم رساندند و آیت‌الله مکارم شیرازی برای جمعیت انقلابی سخنرانی کرد.
اگر بمیریم با هم بمیریم و اگر زنده باشیم همه با هم زنده باشیم
آیت‌الله مکارم شیرازی در فرازی از سخنانش گفت: شماها با هم همدست و هم‌زبان باشید، قیام کنید. اگر بمیریم با هم بمیریم و اگر زنده باشیم همه با هم زنده باشیم تا دست این حکومت یزیدی را کوتاه کنیم. جوانان مسلمان! ما هم با شماه هستیم و از شما جدا نیستیم.
ما می‌میریم ولی از خمینی جدا نیستیم
تظاهرات کنندگان ساعت 3 بعدازظهر به منزل آیت‌الله شیخ حسین نوری همدانی رفتند و او نیز در فرازی از سخنانش گفت: این مزدور نادان بود که مطالبی پوچ در روزنامه نوشت. انسانی که خودش نادان و تحصیل نکرده باشد نمی‌تواند ملت را نگه دارد. این مزدور مثل خفاش است. ما می‌میریم ولی از خمینی جدا نیستیم.
در پایان سخنرانی روشنگر و انقلابی آیت‌الله نوری همدانی جمعیت به سوی چهارراه بیمارستان (شهدا) حرکت و به سمت پل حجتیه ادامه مسیر دادند که با مأموران مسلح رژیم شاه مواجهه شدند.
اولین شهید 19 دی
گارد شاهنشاهی به صورت مستقیم به سوی جمعیت تیراندازی کردند. در این درگیری محمدرضا انصاری اهل تویسرکان همدان (طلبه مدرسه رضویه قم) در تعقیب و گریز مأموران گارد رژیم شاهنشاهی گلوله به سرش اصابت و به شهادت رسید، پیکر بی‌جان او را با یک ژیان به بیمارستان آیت‌الله گلپایگانی رساندند اما دیگر فایده‌ای نداشت. ایشان اولین شهید 19 دی بود.
وحید رضایی فرزند همت علی (محصل) اهل قم و غلامرضا همراهی فرزند مسیب از دیگر شهدای این روز تاریخی بودند.
در همان درگیری 14 نفر به نام‌های محمدجواد ملا صادقی فرزند غلامرضا، علی کاظمی فرزند نوروز، محمدمهدی اکبرزاده فرزند محمود، سید هادی بهشتی فرزند محمود، محمدعلی سعادتمند، اسماعیل عزیزی فرزند فیض الله، محمد فعله‌گر فرزند عزت الله، محمدرضا یخچالی، علی اوسط مجد مؤیدی، علی شیخان فرزند باب الله، منصوره فیض فرزند حسین، رضا صفری فرزند اسدالله، محمد علی سلطان احمدی فرزند جمال الدین و ابراهیم رباط جزی فرزند محمد علی نیز مجروح شدند.
اخبار 19 دی در قم و دیگر شهرهای ایران به سراسر دنیا مخابره و توسط رسانه‌های جمعی جهان منعکس شد و بازتاب گسترده‌ای داشت و بعد از آن بود که مردم دیگر شهرهای کشور با استواری و پایداری بیشتری خروشیدند و بساط رژیم 2500 ساله پهلوی را بر هم زدند تا اینکه حکومت دینی و جمهوری اسلامی مستقر شد.