میرحامد حسین موسوی نیشابوری دانشمند مسلمان علوم اسلامی در سده سیزدهم هجری قمری از مهاجران "موسویان نیشابوری" ایران به هنوستان بوده است. وی، از خاندانهای اصیل سادات موسوی است و با27 واسطه، نسبتش به امام هفتم امام موسی کاظم(ع) می رسد. نیاکان او در طول قرون گذشته، همه از سادات اهل علم و زهد و فضیلت بوده اند. این خاندان در اصل ایرانی بودند و در نیشابور زندگی می کردند و در قرن هفتم، "سید اوحد الدین "- جد پانزدهم میرحامد حسین - در پی حمله مغول، به هندوستان هجرت کرد و در شهر "کنتور" رحل اقامت افکند.
وی به سال1246 ه.ق در میرتهه هند متولد شد. نام اصلی وی مهدی است.سبب شهرت به میرحامد حسین هندی آن است که پدرش مدعی شد "پیش از آنکه خبر تولد فرزندش را بشنود، در خواب ، جد خود "سید حامد حسین" را دیده بود." و از این جهت نام او را بر فرزندش گذاشت.
سید محمد حسین (متوفی 1288ق)، پدربزرگ میرحامد حسین، فقیهی ارجمند و در زهد و عبادت سرآمد روزگار بود. گفته اند: از زمانی که به سن بلوغ رسید، هرگز نمازهای مستحبی اش ترک نشد. کراماتی را هم به وی نسبت داده اند. در هنر خوشنویسی هم دستی داشت، نسخه ای از قرآن، و سه کتاب "حق الیقین " علامه مجلسی، "تحفة الزائر" علامه مجلسی و "جامع عباسی " شیخ بهایی، به خط زیبای وی در کتابخانه ناصریه لکهنو هند، موجود است.
علامه سید محمد قلی (متوفی 1260ق) پدر میرحامد حسین، از علمای بزرگ قرن سیزدهم هجری و از صاحب نظران در علم کلام بود. مدتی نیز در شهر "میرتهه " بر کرسی قضاوت و فتوا نشست. رساله ای هم به نام "عدالت علویه " در موضوع احکام قضاوت و افتاء و شرائط قاضی و مفتی نوشته است.
میر حامد حسین در هفت سالگی آموزش را در مکتب آغاز کرد. پس از مقدمات دروس ابتدائی، مقامات حریری و دیوان متنبی را نزد سید برکت علی صاحب، نهج البلاغه را در محضر نزد سید عباس شوشتری آموخت. سپس به فراگیری علوم عقلی نزد سید مرتضی خلاصة العلماء، علوم شرعی نزد سید محمد سلطان العلماء و برادر او "سید حسین سید العلماء" پرداخت.
وی از علمای عظام شیعه در هندوستان محسوب میشود که صاحب کتاب شریف" عبقات الانوار" است . خدمات زیادی با تألیف این کتاب وکتب متعدد در آثارکلامی و استدلالی کرد و جواب به شبهات وارده علیه مکتب تشیع اثنی عشری داد. کتاب "عبقات الانوار فی مناقب الائمة الاطهار" که به اختصار عبقات الانوار نامیده میشود را، در موضوع "مناقب ائمهٔ اطهار علیهم‌السلام" و در اصل رد کتابِ ضاله "تحفه اثنا عشریه"نوشتهٔ عبدالعزیز دهلوی نوشته است او کتابهای زیادی از خود به یادگار گذاشت.
کشف المعضلات فی حل المشکلات، استقصاء الافحام، اسفار الانوار: که به "سفر نامه حج و کربلا" مشهور است.افحام اهل المین، الدرر السنیه فی المکاتیب و المنشات العربیه.العضب البتار فی مبحث آیه الغار.شوارق النصوص از جمله آثار و کتابهای اوست.
درأسفار الانوار که به عربی نگاشته شده است از سفری گزارش کرده که در سال 1282 هجری قمری به همراهی برادرش ، سید اعجاز حسین هندی انجام داده است . آن دو ، سفر خود را از وطنشان شهر لکهنو در هندوستان آغاز نموده ، پس از رسیدن به شهر بمبئی ، از راه دریا و بوسیله کشتی رهسپار جده می شوند و پس از انجام عمره مفرده ، مکه مکرمه را به قصد زیارت مدینه منوّره ترک می کنند ، سپس جهت انجام فریضه حج از مسجد شجره به احرام عمره تمتع مُحرم می شوند . وی سرانجام سفرنامه را با گزارش سفر به عراق و زیارت عتبات عالیات به پایان می رساند.
نسخه خطی این سفرنامه دارای 387 صفحه به قطع جیبی است که قسمتی از آن به خط میر حامد حسین بوده و تا کنون چاپ نشده است. ظاهراً قسمتهایی از نسخه مخطوط ، مورد هجوم موریانه قرار گرفته است . کپی این کتاب از کتابخانه ناصریه شهر لکهنوی هندوستان تهیه و در اختیار مرکز تحقیقات حج قم قرار گرفت . در جای جای این سفرنامه پراکندگی مطالب ، به حاشیه رفتن های فراوان ، ملاقات دوستان و آشنایان و گزارش مفصل این ملاقاتها و . . . به چشم می خورد و شاید همین نکات سبب شد تا بعضی از محققان و نویسندگان پس از ملاحظه و مطالعه سفرنامه ، از کار کردن بر روی آن سرباز زنند.
علامه میرحامد حسین، کتاب عبقات را به سادگی و آسانی و رفاه و خدمه و گروه تحقیق ننوشت. او در راه تالیف چنین کتاب عظیمی، خود به تنهایی سخت ترین سفرها و پرزحمت ترین کارها را عاشقانه پذیرفت. زیرا همه اسناد و منابع تتبع و تحقیق را در اختیار نداشت، بویژه کتابها و منابع اهل سنت را.
گاهی به عنوان خادم و کارگر در یکی از روستاهای دورافتاده شهر مکه به خانه عالمی سنی وارد شد تا در کتابخانه او به کتابی که دنبالش می گشت، دست یابد و موفق هم شد. وقتی هم فرزند جوانش از دنیا رفت، مراسم کفن و دفن و تشییع و مجلس سوگواری را به دیگران واگذارد تا یک ساعت هم که شده وقتش را جز در تالیف عبقات الانوار صرف نکند و یک وقت هم، به مصر رفت و کتابی را که می خواست پیدا کرد و با کشتی برگشت، در کشتی مشغول مطالعه کتاب بود که باد تندی کتاب را از دستش گرفت و به دریا افکند و سید به دنبال کتاب خود را به دریا زد و کتاب را گرفت!... وقتی همسفران او را گرفتند و در کشتی نشاندند و سؤال کردندکه چرا خودت را به دریا پرت کردی؟ کتاب را نشان داد و جواب داد: به خاطر کتاب! این کتاب هنوز هم در کتابخانه ناصری نگهداری می شود.
"... هر کس بخواهد اطلاع از چگونگی حدیث غدیر پیدا کند، باید رجوع کند به کتاب عبقات الانوار سید بزرگوار میرحامد حسین ، که چهار جلد بزرگ در حدیث غدیر تصنیف کرده و چنین کتابی تاکنون نوشته نشده و عبقات الانوار در امامت از قراری که شنیده شده، سی جلد است و آنچه که ما دیدیم، هفت - هشت جلد است و در ایران شاید تا پانزده جلد آن پیدا شود و عده ای در صدد جمع آن کتاب و تضییع آن هستند و ما ملت شیعه در خواب هستیم تا آن وقت که یک چنین گنج پر قیمت و گوهر گرانبهایی از دست برود! اکنون قریب دو سال است [دو سال قبل از1363ق] که به ملت شیعه تجدید طبع این کتاب پیشنهاد شده و به خونسردی تلقی شده است. با این وصف با خواست خدا جلد غدیر در تحت طبع است. لکن بر علماء شیعه بالخصوص و دیگر طبقات لازم است که این کتاب بزرگ را که بزرگترین حجت مذهب است نگذارند از بین برود و به طبع آن اقدام کنند."
سرانجام، فرزانه بزرگ شیعه و مدافع مجاهد اهل بیت پیامبر(ص) سید بزرگوار میرحامد حسین موسوی هندی، در چنین روزی در هجدهم صفر سال 1306هجری قمری، در لکهنو چشم از جهان فرو بست در حسینیه خود دفن شد.