به گزارش خبرنگار مهر، هشتم بهمن ماه به عنوان روز مبارزه با بیماری "جذام" نامگذاری شده که منشأ آن را می توان با پیدایش انسانهای اولیه همزمان دانست؛ چینیها از 500 سال قبل از میلاد مسیح این بیماری را می‌شناختند و به طور کل به دشواری می توان مبدأ بیماری جذام را مشخص کرد.
جذام از قدیمی ترین بیماریهای عفونی شناخته شده جهان
بیماری جذام یکی از قدیمی ترین بیماریهای عفونی شناخته شده جهان است، به طوری که حتی در کتاب انجیل به این بیماری اشاره شده است. 54 سال پیش "فولیرا" فیلسوف فرانسوی، آخرین یکشنبه ماه ژانویه هر سال را روز جهانی جذام نامید. در آن زمان در سراسر جهان، تقریباً 15 میلیون نفر به این بیماری مبتلا بودند، در حالی که امروزه این رقم کاهش یافته است.
براساس اعلام مرکز بین المللی جذام در سال 2004، 460 هزار مورد بیمار جذامی در دنیا تشخیص داده شده که نسبت به سال 2003 با 515 هزار مورد تشخیص، کاهش قابل ملاحظه ای را نشان می دهد.
در این آمار همچنین آمده است که 43 درصد این بیماران با عصا حرکت می کنند، 12 درصد آنها کودک اند و سه درصد نیز دچار نقص عضو شده اند.
بررسیهای انجام شده نشان می دهد که این بیماری بیشتر در کشورهای هند، ماداگاسکار موزامبیک، نپال و تانزانیا که دارای آب و هوای گرم و مرطوب و از نظر اقتصادی ضعیف هستند به چشم می خورد.
اولین نمونه های جذام در هند و مصر دیده شد
اولین نمونه های جذام، در مناطقی از جمله هند و مصر دیده شد و تا مدتها تصور می شد که این بیماری ارثی و عذابی از جانب خداوند است، اما در سال 1873، یک پزشک نروژی به نام "گرهارد هانریخ آرمورهانسن" کشف کرد که عامل واقعی جذام، باسیلی به نام "میکو باکتریوم لپرا" است.
هم اکنون نیز جذام، یکی از بزرگترین مشکلات سلامتی، در بسیاری ازکشورهای در حال توسعه، محسوب می شود.
در آغاز سال 1998، بیش از 800 هزار بیمار مبتلا به جذام به ثبت رسید. در حالی که تا یک سال پیش از آن، تقریباً هفتصد هزار نمونه جدید، دیده شده بود. در مجموع به نظر می رسد بیش از یک میلیون نفر به این بیماری مبتلا هستند که بیشتر آنها در آسیای جنوب شرقی، آفریقا و آمریکای لاتین پراکنده شده اند و تنها درهشت کشور هند، ماداگاسکار، بنگلادش، میانمار، نپال و نیجریه می توان حدود 91 درصد از کل مبتلایان به این بیماری را شناسایی کرد.
پوست و اعصاب مهمترین هدف "باسیلها"
جذام یک بیماری مزمن مسری است که به وسیله "باسیل"های مقاومی به نام "میکوباکتریوم لپرا" به وجود می آید. پوست و اعصاب، مهمترین مناطقی هستند که هدف این باسیلها قرار می گیرند. هر چند که سایر اندامهای بدن نیز چندان از حمله این بیمـاری، مصـون نیستنـد؛ به خصوص دست، پا، صورت و چشمها ممکن است دچاراین ضایعه شوند. چون عصب این اعضا از بین می رود، بیمار آسیب دیدگی و سوختگی حاصل از بیماری را احساس نمی کند و ضایعات حاصله ممکن است تبدیل به زخم شوند.
به علاوه این بیماری ممکن است خود را به صورت ضعف ماهیچه ها و فلج نیز نشان دهد و در نتیجه معلولیت های جدی از قبیل از شکل افتادگی عضو یا حتی کوری و از بین رفتن انگشتان دست و پا به وجود خواهد آمد. تظاهر علائم مختلف بستگی به سن، جنس، مهاجرت و ایمنی بدن میزبان دارد. مخزن بیماری، انسان است و بندرت در برخی از انواع حیوانات وجود دارد.
انواع جذام
جـذام بـه دو گونـه اسـت، جـذام "لپـروماتـو" کـه ایـن بیماران دچار یکسری تظاهرات پوستی به صورت پلاکهای پوستی و ضخیم شدن پوسـت می شونـد. ابروهـا، مژه هـا و موهـای بـدن از بین می رود.
در این نوع بیماری بتدریج غضروف بینی از بین می رود و بی حسی عصبی به شکل قرینه در سطح بدن به وجود می آید که بیشتر در انگشتان دست و پا شایع است.
نوع دیگر جذام "توبرکولوئیدی" است که در این نوع، بیمار دارای ضایعات پوستی رنگ پریده ای است که حس ندارد، درگیری عصبی در دست می تواند موجب جمع شدن انگشتان چهارم و پنجم یا افتادگی دست شود، البته افتادگی پا هم دیده می شود.
جذام نسبت به سایر بیماریهای عفونی، بیماری ساده ای است و سرایت آن به فردی است که به لحاظ ژنتیکی و ایمونولوژی دارای احتمال ابتلا به این بیماری باشد. ابتلای حدود پنج درصد افراد در صورت تماسهای مکرر و مستمر با بیمار جذامی درمان نشده، طی ماهها و سالها امکان پذیر است.
لکهای روشن؛ نشانه واضح بیماری
اگـر درمـان بـه موقـع شـروع نشـود تخریـب عصـب یکـی دو سـال طـول مـی کشد. از علائمی که باعث مشکوک شدن به ابتلا به این بیماری می شود وجود لکهای روشن تر از پوست است؛ این لکها حس ندارد.
در جـذام خشـک "کـم باسیـل" ضایعـات پوستـی بـدون خـارش، درد، سوزش و حس روی پوست دیده می شود، در جذام تر "پر باسیل" لک دانه هایی بدون حس با تعداد زیاد روی پوست دیده می شود.
تشخیص به موقع جذام از بروز عوارض و معلولیت جلوگیری می کند
احتمال سرایت بیماری از بیماران مبتلا به جذام با گرفتن اولین دوز دارو از بین می رود. جذام به طور عمده پوست و اعصاب محیطـی را گرفتـار می کند. عصب محیطی اگر به موقع درمان نشود، تخریب می شود و این تنها بافتی است که دوباره ترمیم نمی شود. بنابراین اگر جذام به موقع تشخیص داده شود و درمان آن آغاز شود، از بروز عوارض و معلولیت در فرد جلوگیری می شود.
راههای درمان جذام/ جذام یک بیماری قابل درمان است
از آنجا که تمامی میکوباکتریومهای فعال قابل کشته شدن هستند، جذام یک بیماری قابل درمان است. چند دارو درمانی (MDT)، مؤثرترین درمان پیشنهادی سازمان بهداشت جهانی برای بیماری جذام است. البته بیماران برای معالجه کامل، باید به صورت مرتب داروهای خود را طی دوره های نسبتاً طولانی مصرف نمایند. یک دوره شش ماهه برای بیماران پسی– باسیلاری و یک دوره 24-12 ماهه برای بیماران جذامی مالتی– باسیلاری کافی خواهد بود.
جذام بیشتر از هر چیز، یک بیماری معلولیت آور است از این رو، هدف از کنترل برنامه ها، علاوه بر قطع انتقال باکتری و درمان بیماران، کاهش ناتوانی و معلولیت آنها نیز هست. آنچه که در این بیماری اهمیت دارد، آغاز سریع درمان است. یعنی پیش از آن که اولین علایم معلولیتها ظاهر شوند.
جذام هنوز یکی از معضلات جدی سلامت عمومی است. از هنگامی که راه درمان مؤثر برای آن پیدا شد، امکان پیشگیری از شکل افتادگی اندامها و معلولیت وسرعت در بهبود، فراهم شد. البته به یاد داشته باشید که این فقط در صورتی امکان پذیر است که درمان تا حد امکان، سریع آغاز شود.
بیماری جذام؛ بیماری فقر
اغلب افراد مبتلا به این بیماری انسانهای فقیر هستند، به همین علت بیماری جذام به بیماری فقرا مشهور شده است، زیرا فقر اقتصادی سبب فقر آموزش به ویژه آموزشهای بهداشتی می شود. این در حالی است که فقر اقتصادی سبب سوء تغذیه شده که بر اثر آن مقاومت بدن در مقابل میکروبها کاهش می یابد.
رعایت نکردن بهداشت فردی و مشترک بدون وسایل بهداشتی شخصی موجب انتقال این بیماری می شود که این مشکل اغلب در بین خانواده های فقیر وجود دارد.
درمان جذام توسط سازمان جهانی بهداشت در سراسر دنیا رایگان است
هم اکنون درمان جذام توسط سازمان جهانی بهداشت در سراسر دنیا رایگان صورت می گیرد، بسته های دارویی این بیماری توسط سازمان جهانی بهداشت به سراسر دنیا اهدا و در سیستم بهداشتی کشور و در مراکز بهداشتی درمانی توزیع می شود و بیمار در صورت نیاز می تواند این داروها را به صورت رایگان دریافت کند.
جذام را به دام بیاندازیم نه جذامی را
از جمله راههای حذف بیماری جذام در کشور، شناسایی زودرس بیماری و درمان دارویی به موقع و قبل از انتقال میکروب به اطرافیان و ایجاد معلولیت در بیماران است.
در دهه های گذشته در ایران، بیماران صدمه دیده بر اثر جذام در جذامخانه نگهداری می شدند و این آسایشگاهها به خانه ابدی آنها تبدیل می شد. امروزه با وجود داروهای پیشرفته کنونی، لزوم این کار احساس نمی شود، زیرا افراد مبتلا به جذام، با دوره اول مصرف دارو طی حداکثر 18 ماه، از نظر انتقال بیماری به اطرافیان، بی خطر محسوب می شوند.
ضرورت اصلاح نگاه به جذامیان
بنابراین باید نگاه جامعه به افرادی که بر اثر جذام به معلولیت دچار شده اند، تغییر کند تا آنان بتوانند مانند هر فرد دیگری در جامعه به زندگی خود ادامه دهند. ما از کسانی که مبتلا به جذام بوده اند، درمان شده اند و انتقال دهنده بیماری نیستند، اما دچار عوارض و معلولیتهای ناشی از آن هستند کناره می گیریم، در حالی که آنان مانند سایر معلولان هستند؛ نوع رفتار ما با آنان سبب می شود کسی که زمانی دچار بیماری بوده، از مردم دوری کند و این باعث افزایش مشکلات روحی و جسمی آنان می شود.
هدف از برگزاری روز جهانی مبارزه با جذام نیز، افزایش آگاهیهای مردم با هدف کاهش باورهای غلط در مورد این بیماری و نگاه علمی به جذام است.
گفتنی است جذام هنوز یکی از معضلات جدی سلامت عمومی است . با وجود این، برای کنترل آن هیچ کار جدی صورت نگرفته است.
از هنگامی که راه درمان مؤثر برای آن پیدا شد، امکان پیشگیری از شکل افتادگی اندامها و معلولیت و سرعت در بهبود، فراهم شد؛ البته به یاد داشته باشید که این فقط در صورتی امکان پذیر است که درمان تا حد امکان، سریع آغاز شود.
.............................................
خدیجه سیاسرنژاد