به گزارش خبرنگار مهر، راز ماندگاری یک کشور در حفظ میراث و سنتهای نیکوی نیاکان خود است و ایرانیان باستان و نیز دین مبین اسلام تاکید زیادی بر حفظ سنت ها و میراث نیکوی نیاکان دارد و به آن سفارش زیادی کرده است به گونه ای که یکی از روش های بهره مندی از ثواب نیکو بعد از مرگ بر جای گذاشتن سنت و میراث نیکو در میان مردم است.
ایرانیان از روزگاران گذشته یعنی دوران باستان تا به امروز همواره در طول تاریخ سعی کرده اند که میراث نیکوی گذشتگان خود را حفظ کنند که یکی از میراث های گرانبها بافت تاریخی شهر خوسف است که از قرن هشتم هجری به جا مانده و این بافت علاوه بر نشان دادن کهن بوم بودن تمدن مردمان سرزمین جنوب خراسان یکی از اولین روستاهای ایران است، جایی که انسانها برای نخستین بار یک جانشینی و زندگی متمدن خود را آغاز کردند.
این بافت قدمتی به بلندای عمر بزرگانی همچون ابن حسام دارد واگر ما اندکی به سیره و روش زندگی نیاکامان اهمیت دهیم باید به این واسطه اینکه روزی، بزرگی از دین در این بافت نفس کشیده، پرورش یافته و قد برافراشته این بافت را که پل ارتباط ما با گذشتگان است را حفظ کنیم.
درحال حاضر این بافت به دلیل مشکلات آب هوایی در آستانه تخریب است و بعضی از قسمت های این بافت به دلیل فرسودگی بیش از حد و عدم توجه فروریخته است که اگر مسئولان مربوطه توجه جدی به این بافت نداشته باشند این بافت تاریخی می رود تا مانند بسیاری از آثار تاریخی خراسان جنوبی در ورطه نابودی قرار گیرد و شاید فرداهایی بیش نمانده باشد تا آه و افسوس هایی برای از بین رفتن یادگاری دیگر از گذشتگان را از دل برآریم که این میراث چند صد ساله نیز وجود ندارد که مایه مباهات و افتخار ما باشد.
بافت تاریخی خوسف متولی ندارد
در همین زمینه محمد علی محمدی شهردار خوسف در گفتگو با خبرنگار مهر اظهارداشت: با توجه به قدمت زیاد بافت تاریخی شهر خوسف هیچ مسئولی برای نگهداری و احیای این بافت وجود ندارد و میراث فرهنگی نیز تنها به خانه هایی که ثبت کرده آن هم به صورت محدود رسیدگی می کند و نه تنها به این اماکن توجهی ندارد بلکه موجب شده که مردم نتوانند خانه های ویران شده را مرمت کنند و موجب اختلاف شده است.
وی افزود: بافت تاریخی در حاشیه خیابان مطهری شهر خوسف و بخشهای دیگر دچار فروریختگی شده و این بافت در صورت عدم توجه به زودی به صورت کامل فرو خواهد ریخت.
شهردار خوسف با بیان این که هیچ متولی برای بافت تاریخی خوسف وجود ندارد، گفت: این میراث کهن مردمان جنوب خراسان است که در جلوی چشم همگان از بین می رود.
محمدی یاداورشد: اگر بی توجهی به بافت تاریخی واماکن به همین صورت ادامه یابد این بافت از بین می رود و دیگر آیندگان ما میراثی ندارند و از گذشتگان چیز نخواهند دید بنابراین بحران هویت در انتظار آیندگان است.
بافت تاریخی خوسف که تا کنون در برابر جریانات شهرنشینی مقاومت و هویت تاریخی خود را حفظ کرده، دیگر تاب هجوم ساخت و سازهای جدید را نیاورده و در حال نابودی تدریجی است.
بافت تاریخی خوسف متأثر از شرایط اقلیمی و جغرافیایی محیط است، خانه‌های گلی، پوشش گنبدی، حیاط مرکزی، بادگیرها، اطاق‌های دور تا دور حیاط، هشتی‌ها و دهلیزها، دیوارهای قطور، حوض و باغچه وسط حیاط به صورت هماهنگ و یکنواخت از ویژگی‌های معماری خانه های بوده که مطابق با اقلیم منطقه به وجود آمده است.
تراکم خانه ها و کوچه های پرپیچ و خم و همچنین بادگیرها از شاخص‌های عمده بافت تاریخی خوسف بوده که جهت مقابله با اوضاع اقلیمی منطقه به وجود آمده است، در بافت خوسف بناهایی همچون قلعه، آب انبار، مسجد، حسینیه، حمام و خانه های قدیمی وجود دارد که اکثرا متعلق به دوره صفویه است.
بافت تاریخی خوسف به دلیل استفاده از سازه‌هایی هماهنگ با محیط اقلیم نقش بسیار مهمی در صیانت از معماری سنتی ایرانی دارند که همین امر ضرورت حفاظت از آن را بیشتر و بیشتر می کند.
به گفته بسیاری از کارشناسان و مسئولان امر نخستین قدم برای حمایت از این بافت ارزشمند تاریخی ثبت آن در فهرست آثار ملی است و اجرای ضوابط و قوانینی که این بافت را دوباره زنده کند.
لزوم ثبت ملی بافت تاریخی خوسف
معاون حفظ، احیاء و ثبت آثار تاریخی اداره کل میراث فرهنگی خراسان جنوبی نیز در گفتگو با مهر، با اشاره به اینکه از نظر تاریخی خوسف یکی از کهن ترین و قدیمی ترین شهرهای جنوب خراسان محسوب می شود، اظهارکرد: وجود بافت قدیمی با آثار تاریخی ارزشمند از ویژگی‌های شاخص این شهر محسوب می شود.
حمید حلاج مقدم با بیان اینکه بافت تاریخی خوسف از جمله بافت های قدیمی و بارزش در کشور است، ادامه داد: متاسفانه این بافت تاریخی هنوز در فهرست آثار ملی کشور به ثبت نرسیده است تا اعتبارات و ضوابط خاص قانونی را برای حفظ و احیا داشته باشد.
وی با تاکید بر اینکه بافت تاریخی خوسف تمامی شرایط برای ثبت ملی را دارد، بیان کرد: روند ثبت آثار تاریخی طولانی است و هنوز این اثر ماندگار استان در فهرست آثار تاریخی کشور قرار نگرفته است و میراث فرهنگی پیگیری های لازم را برای ثبت این میراث کهن کویر را دارد.
این مسئول با بیان اینکه با ثبت این بافت اعتبارات ویژه برای آن در نظر گرفته می شود، بیان داشت: بافت تاریخی خوسف به دلیل این انکه هنوز متروکه نشده و زندگی در آن جاری است نیازمند توجه ویژه است.
وی با بیان اینکه طرح راهبری بافت تاریخی خوسف از سال 85 آغاز شده و در دست اجرا است، تصریح کرد: در سال 89 و بر اساس قانون چهارم برنامه توسعه، سازمان میراث فرهنگی محدوده تاریخی شهر خوسف را مشخص و به وزارت کشور ابلاغ کرده است.
وی عنوان کرد: بر اساس این قانون وزارت کشور موظف است تشکیلات ویژه ای را در شهرداری ها تحت عنوان شهرداری ویژه بافت تاریخی مشخص کند که تا کنون عملیاتی نشده است.
وی اظهار امیدواری کرد: این اقدام در سالهای اولیه قانون برنامه پنجم توسعه محقق شود تا روند رسیدگی برای حفظ و احیاء این گونه بافت ها سرعت بیشتری پیدا کند.
اعتبارات بافت تاریخی خوسف ابلاغ نشده است
حلاج مقدم با بیان اینکه تا کنون نیز میراث فرهنگی حسب وظیفه اقدامات مرمتی را در بسیاری از بناهای تاریخی شهر خوسف انجام داده است، افزود: در بافت تاریخی خوسف 12 اثر ثبت شده ملی وجود دارد که مرمت و احیاء آنها در دستور کار میراث فرهنگی قرار دارد.
معاون حفظ، احیاء و ثبت آثار تاریخی اداره کل میراث فرهنگی خراسان جنوبی گفت: مرمت مسجد جامع خوسف، آرمگاه ابن حسام خوسفی و تعدادی از خانه های تاریخی این شهر که در بافت تاریخی قرار داشته اند تا کنون انجام شده است.
وی از اختصاص 70 میلیون تومان از اعتبارات ملی سازمان میراث فرهنگی برای بهسازی بافت تاریخی خوسف در سال جاری خبر داد و گفت: این اعتبار تا کنون به میراث فرهنگی ابلاغ نشده است.
وی با بیان اینکه طرح جامع و تفضیلی شهر خوسف هم اکنون در دست تهیه است، ادامه داد: طرح راهبری بافت تاریخی خوسف نیز در این طرح گنجانده خواهد شد تا از موازی کاری ها جلوگیری و برای توسعه و احیاء بافت با ارزش خوسف اقدامات موثری با کمک مسئولان محلی صورت گیرد.
اگر چه تا کنون ثبت آثار تاریخی دردی را برای حفظ و نگهداری از بناهای تاریخی دوا نکرده و نخواهد کرد اما شاید با ثبت این بافت گردشگران داخلی به سراغ آن بروند و مورد توجه مسئولان قرار گیرد و بارقه امیدی برای رونق دوباره زندگی در بافت تاریخی خوسف مهیا شود.
امید است مسئولان مربوطه در استان برای ایجاد زیرساخت‌های گردشگری در این بافت تاریخی سرمایه گذاری کنند تا جاذبه های گردشگری آن تقویت شود و روستاییان نیز منبع درآمد داشته باشند تا اینکه این میراث کهن گذشتگان از سکنه خالی نشوند.
که اگر چنین نباشد دیری نخواهد پایید که فرهنگ ایرانیان را تنها در کتاب ها خواهیم خواند و دیگر چیزی از بناهای با شکوه دوره اسلامی در ایران و خراسان جنوبی باقی نخواهند ماند تا مایه رواج گردشگری بین المللی در کشور و مایه مباهات ایرانیان باشد.