به گزارش خبرنگار فرهنگي "مهر" دكتر كريم مجتهدي استاد گروه فلسفه دانشگاه تهران كه تحت عنوان " افكار منورالفكران در آستانه مشروطيت " سخن مي گفت در آغاز سخنراني خود گفت : منظور از منورالفكر در صدو بيست سال پيش چيست؟ منورالفكر كيست؟ چرا اين عنوان را رايج كردند و خود را منورالفكر خواندند ؟ لفظ تنوير افكار رابطه مستقيمي با عصر روشنايي در قرن هيجدهم دارد . منورالفكران كساني هستند كه با اصول تجدد غرب آشنا شده و آن را اسباب ترقي و پيشرفت مي دانستند . اينان معتقد بودند كه در تدوين قوانين بشري اين اصول بايد مورد توجه قرار بگيرند .
دكتر مجتهدي افزود : چهره شاخص و مثالي گروه منورالفكران ميرزا ملكم خان ، نويسنده كتابچه غيبي است . وي چهره بسيار پيچيده اي است . آن چه ميرزا ملكم خان را زير سوال مي برد افكار وي نيست ، بلكه نيات وي از طرح اين افكار است . هر چند زندگي ميرزا ملكم خان بسيار مهم است ولي من در اين جا به طور پراكنده درباره افكار او سخن خواهم گفت .
ميرزا ملكم خان در دوره خود تنها كسي بود كه مي دانست غرب چيست ، وي با ادبيات سياسي و غير سياسي غرب عميقا آشنايي داشت ، و با توجه به وضعيت غرب ، تنها كسي است كه از عقب ماندگي ايران صحبت مي كند ، هرچند كه اين سخنان را از روي دلسوزي براي ايران عنوان نمي كرد .
مجتهدي ادامه داد : اگر عده اي در آن دوره مي گفتند كه ايران نظم بردار نيست ، وي معتقد است كه ايران قابليت نظم برداري را دارد . ملكم با تقليد ظاهري مخالف است، وي معتقد است كه سبب كل دردها نبود قانون است . ملكم مفهوم قانون را از كتاب روح القوانين منتسكيو اقتباس كرده و اولين كسي است كه نظريه تفكيك قواي سه گانه مجريه ، مقننه، و قضائيه را از يكديگر در ايران مطرح كرده است . وي با اين كه يك ارمني زاده بود ولي توجه داشت كه افكار و سخنانش نبايد مخالف اسلام باشد . افكار ملكم شباهت زيادي با آراء و نظرات استيوارت ميل فيلسوف انگليسي دارد ، به نظر من وي يك دزد با چراغ است . هيچ يك از منورالفكران ، از لحاظ آشنايي عميق با غرب ، در اندازه ملكم نبودند ، سخنان ديگر منورالفكران تحت تاثير انديشه هاي ملكم بيان شده اند .
دكتر مجتهدي در پايان سخنراني خود با يادي از سيد جمال الدين اسدآبادي گفت : وي را نمي توان منورالفكر خواند ، چرا كه وي يك مصلح اجتماعي است . در انديشه سيد جمال اسلام محوريت دارد ، و وي مي خواهد در آن دوره ، هويت اسلامي را حفظ كند و براي حفظ اين هويت رد فلسفه نيچريه را مي نويسد .