به گزارش خبرگزاری مهر، حجت‌الاسلام والمسلمین منصور ابراهیمی، مدیرگروه پژوهش و تصحیح احیای آثار اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، درباره کتاب «آیینه حقایق نما» اظهار کرد: در مرکز احیای آثار اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، بخشی وجود دارد که به احیای کتاب‌های اخلاقی می پردازد.
وی افزود: در این زمینه، تاکنون روی چند اثر از جمله کتاب «اخلاق منصوری»، «آیینه حقایق نما» کار شده است و کتاب های دیگری همچون «منهج السالکین» که به تقریرات درس مرحوم آقاحسین خوانساری اختصاص دارد و کتاب «لوامع الاشراق» یا «اخلاق جلالی» که کتاب اخلاق علامه دوانی است، در دست بررسی و تحقیق است.
حجت الاسلام ابراهیمی تأکید کرد: رسالت این بخش، احیای کتب اخلاقی مفید برای جامعه است که بعد از احیا در دسترس پژوهشگران و علاقه‌مندان به این رشته قرار می گیرد. در سیر بررسی‌های ما در مورد کتاب های اخلاقی، به کتاب «آیینه حقایق‌نما» برخورد کردیم. این کتاب اثر مرحوم شاه‌محمد بن مرتضی، از نوادگان فیض کاشانی است که عالم وارستۀ زمان خود بوده است.
وی اظهار کرد: ایشان کتاب قطوری را در ابتدا با عنوان «مصفاة الاشباح و مجلاة الارواح» به زبان عربی تألیف کرده است. بعد از تألیف، به دلیل اینکه به زبان عربی بود و خیلی قطور بود و مطالب آن نیز سنگین بود، مورد استفاده و استقبال قرار نمی‌گیرد. به همین دلیل، برای جبران، همان کتاب را خلاصه کرده و مجدداً به زبان فارسی نوشته و اسم آن را «آیینه حقایق نما» نهاده است. ایشان در اواسط قرن 11متولد شده است. چون هم پدرش از عالمان بزرگ بوده و هم مرحوم فیض از اجدادش بوده است، از عالمان وارسته به شمار می‌رود.
وی به بخش های کتاب «آیینه حقایق نما» اشاره کرد و گفت: این کتاب، در چهار فن تنظیم شده است. در این بررسی متوجه شدیم که دو بخش از چهار بخش کتاب، در عصر ما خیلی مفید است و ضرورت درخور توجهی در احیای دو بخش دیگر به چشم نیامد.
مدیر گروه پژوهش و تصحیح احیای آثار اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: ما هشت نسخۀ خطی از این کتاب تهیه کردیم و در بررسی انجام شده روی این نسخ، سه نسخه آن را خیلی معتبر و دقیق دانستیم که این کتاب، بر اساس آن سه نسخه احیا شده است. همچنین سعی شده روایات و آیات موجود در کتاب را سندیابی کنیم و نقل قول‌ها را در پانوشت ها بیاوریم.
وی اظهار کرد: این کتاب دو فن از چهار فن اخلاق آیینه حقایق‌نماست: عنوان فن اول آن، «مجاری تفکر در اسرار طاعات الهیه و عبادات نقلیه و دیانات شرعیه» است که در 15 باب بحث شده و عنوان فن دوم، «مواقع تفکر در اسرار اخلاق ناپسند و پسندیده» است که در 10 باب نوشته شده است.
وی در ادامه برخی از باب‌های فن اول کتاب «آیینه حقایق نما» را چنین برشمرد: 1. در بیان معنای شرع و تحقیق تکالیف شرعیه 2. در تحقیق نیت و اخلاص در آن 3. در اسرار طهارت و نظافت 4. در اسرار نماز 5. در اسرار دعا و ذکر 6. در اسرار تلاوت قرآن 7. در اسرار زکات و معروف 8. در اسرار روزه 9. در اسرار حج و زیارات 10. در اسرار توبه و 11. در اسرار طلب حلال.
حجت‌الاسلام ابراهیمی، همچنین برخی از باب‌های فن دوم را چنین برشمرد: 1.در متعلقات بطن و فرج و زبان 2. در متعلقات غضب و کینه 3. در متعلقات ریا و عجب و تکبر 4. در متعلقات محبت دنیا 5. در متعلقات صبر 6. در متعلقات رضا و شکر و 7. در متعلقات رجاء و خوف.
وی در ادامه به ویژگی‌های کتاب آیینه حقایق نما اشاره کرد و گفت: یکی از ویژگی‌های این اثر این است که دارای مقدمۀ علمی جامع و مفیدی است. ویژگی دیگر این کتاب این است که علاوه بر تصحیح آن از روی نسخ معتبر و متقن، سندهای اقوال، روایات و آیات، در پانوشت ها آورده شده است. از دیگر ویژگی های این اثر این است که فهارسی برای آن تنظیم شده که شامل آیات، احادیث، نام‌ها، مکان‌ها و جماعات و طوایف و مذاهب است.
این محقق و پژوهشگر تأکید کرد: ویژگی مهم این کتاب این است که واژه نامه ای برای آن تنظیم و ملحق به کتاب شده است. چون بسیاری از واژه‌های این کتاب، واژه های رایج مربوط به قرن 10 بوده است که با واژگان مصطلح امروزی بیگانه است.
وی در پایان اظهار امیدواری کرد: این کتاب در قالب یک کتاب رقعی 233 صفحه ای، هم اکنون مراحل پایانی نشر را سپری می کند و به زودی به بازار کتاب عرضه خواهد شد.