به گزارش خبرنگار مهر، بارگاه امامزاده زید (ع) که نسب مبارک ایشان به پیشوای چهارم شیعیان حضرت امام زین العابدین(ع) می رسد در محدوده بازار بزرگ و تاریخی تهران واقع شده است. این آستانه در زمانهای گذشته علاوه بر حرم مطهر، دارای موقوفاتی مانند صحن و ایوان مقابل و ملحقات بسیاری مانند تکیه، آشپزخانه، حجرات طلاب، مسجد و آبریزگاه، غسالخانه و صحن آن، قبرستان، آب انبار، تعدادی مغازه، حمام نظام الملک، آب انبار و ... بود که از شمال به تیمچه حاجب الدوله و بازار کیلویی ها، از جنوب به بازار امامزاده زید، از شرق به چارسوق کوچک و از غرب به بازار ارسی دوزها یا کفاشها محدود می شد. این محدوده طبق اسناد موجود مشتمل بر موقوفاتی با وقف نامه های مشخص بوده که درحدود 14 هزار مترمربع وسعت داشته است.
اما در طول زمان هر کدام از موقوفات این امامزاده بنا به دلایل مختلف جدا شده و هیچ گاه به وقفیت خود برنگشت. هشت هزار متر از این محدوده چند هکتاری که پیش از این خبرگزاری مهر در گزارشی اعلام کرد طی سالهای گذشته به دبستان حافظ تبدیل شده است توسط فردی به نام آقای "الف" متصرف شده است و اکنون بلااستفاده منتظر تخریب است تا در مالکیت آقای " الف" در بیاید.
اما چهار هزار متر دیگر آن نیز در طول زمان کاربریهای دیگری پیدا کرد که بخشی از این چهار هزار متر اکنون به عنوان ساختمان آتش نشانی کاربری دارد.
این محدوده با دو پلاک به شماره 698 و 699 در دفتر ثبت و اسناد شناخته می شود. در بخشی از محدوده زمین این دو پلاک که خانه مرحوم سید صادق زیدی متولی امامزاده زید بوده و وقف امامزاده شده بود در سال 1349 با موافقت اداره اوقاف وقت به منظور ساخت مرکز آتش نشانی در آن محدوده به شهرداری وقت اجاره داده و تخریب شد.
البته در این زمان می بایست قراردادی میان نماینده شهرداری و اوقاف تنظیم شود. در یکی از بندهای این تفاهمنامه آمده بود اداره اوقاف تهران مساحت 500 متر از قطعه زمین فوق را که محدوده آن بعدا تعیین می شود در اختیار شهرداری قرار می دهد. همچنین مدت استفاده شهرداری از زمین مورد قرارداد ( مدت قرارداد اجاره و استفاده آتش نشانی در این محدوده ذکر نشده است) سال خواهد بود و پس از خاتمه مدت، ساختمانهای موجود متعلق به موقوفه است.
اما این موارد مورد قبول هر دو نهاد واقع نشد و در اصل این قرارداد هیچ وقت امضا نشد. با این حال در کنار ساختمان آتش نشانی، زمینی بلااستفاده وجود داشت که یک درب از بقعه امامزاده به آن باز می شد و می توان گفت که ضلعی از ساختمان بقعه بود.
به تازگی اداره آتش نشانی بازار در این محدوده اقدام به گودبرداری عمیق کرده است به نحوی که طبق اعلام نظر شفاهی کارشناسان در دادگاه، گودبرداری مربوط به ساختمانی با ارتفاع چندین طبقه و احتمالا با کاربری تجاری است هر چند که مسئولان آتش نشانی ادعا می کنند این زمین متعلق به پارکینگ ماشین های آتش نشانی است. این درحالی است که برای ساخت پارکینگ احتیاجی به فنداسیونی که آتش نشانی ایجاد کرده نیست!
تجاوز به حریم تاریخی بقعه و موقوفه!
اما اگر قرار باشد این ساختمانی که در اصل زمینش، موقوفه امامزاده است به یک مرکز تجاری آن هم در قلب بازار که از وجود مجتمع های تجاری اشباع شده ایجاد شود بقعه امامزاده را از نظر بصری کور می کند از سوی دیگر ضلعی از بقعه امامزاده را نیز تصرف خواهد کرد.
به همین دلیل اداره اوقاف و میراث فرهنگی هر دو از مخالفان عملیات اداره آتش نشانی بازار هستند. اداره اوقاف به این دلیل که آتش نشانی محدوده فعالیت خود را درحالی در موقوفات امامزاده گسترش داده که ملک همان ایستگاه نیز متعلق به اوقاف است و اداره میراث فرهنگی نیز با این دلیل که به حریم اثر تاریخی امامزاده تجاوز شده و ساخت و ساز در حریم آن موجب آسیب به این بنای چند صد ساله می شود از سازمان آتش نشانی شکایت دارند.
اداره اوقاف در سال 87 از سازمان آتش نشانی به دلیل این اقدام به دادگاه شکایت کرد و خواهان صدور دستور موقت و منع از هرگونه عملیات ساختمانی شد. دادگاه نیز این دادخواست را موجه دانست و رای به دستور موقت بر منع عملیات ساختمانی را صادر کرد. با این وجود آتش نشانی دوباره عملیات ساخت و ساز را از سر گرفت.
در این بین، محمد بهرام زاده، رئیس میراث فرهنگی استان تهران به دادسرای کارکنان دولت نامه ای نوشت و اعلام کرد که متاسفانه شهرداری منطقه 12 بدون مجوز لازم و هماهنگی با این سازمان با همکاری ایستگاه هفتم آتش نشانی نسبت به گودبرداری عمیق در حریم امامزاده اقدام کرده و موجبات تزلزل به اثر را فراهم آورده است.
از آنجایی که محدوده بازار جز مناطق تاریخی است و این اقدامات منجر به خروج نشانه های باستانی است در مراجعه ماموران یگان حفاظت به محل مورد نظر و جلوگیری از اقدامات غیرقانونی، عوامل پیمانکاری و ماموران شهرداری با ماموران این سازمان درگیر شده و آنها را مورد ضرب و شتم قرار داده اند. وی خواسته بود تا عملیات ساخت و ساز متوقف شود.
آسیب دیدن ساختارهای زیرخاکی بقعه تاریخی
در این باره یک کارشناس رسمی دادگستری به عنوان کارشناس بازپرسی از طرف شعبه 4 بازپرسی کارکنان دولت مامور بررسی این پرونده شد و اعلام کرد که بارگاه امامزاده زید که سال 1315 با شماره 259 در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسیده است در بازدید از فضای گودبرداری شده آثار آرک های کهن و ساختارقدیمی بنا در سمت شمال و جنوب محل گودبرداری فضای سوله تخریبی مشاهده شد که طبق توضیح نماینده میراث فرهنگی می تواند یک حمام قدیمی و مانند آن باشد اما در دپوی نخاله های گودبرداری، مقداری آثار سفال شکسته نیز یافت شده که تعداد پنج عدد آن به نماینده سازمان میراث فرهنگی تحویل داده شد. اقدامات انجام شده تا به حال موجب تخریب بنای تاریخی نشده ولی به ساختارهای زیرخاکی آسیب رسانده است. همچنین اگر عملیات حفاری ادامه داشته باشد احتمال ایجاد خسارت در آینده به بنای امامزاده وجود دارد.
پس از آن رئیس وقت اداره اوقاف جنوب تهران نامه ای به ریاست شعبه 8 دادگاه عمومی شهید بهشتی نوشت و در آن اعلام کرد که عوامل آتش نشانی در روزها و ساعات تعطیل اقدام به تاسیس بنا در موقوفه می کنند.
صدور حکم جلب رئیس آتش نشانی وقت!
به همین منظور در اردیبهشت ماه سال 88 از سوی دادسرای ناحیه 12 شعبه 6 بازپرسی حکم جلب رئیس وقت سازمان آتش نشانی صادر شد.
همچنین در سال 89 هیئت سه نفره ای متشکل از کارشناسان رسمی دادگستری برای بررسی این موضوع به محل مورد نظر اعزام شدند و آنها نیز گزارش دادند که پلاک های 698 و 699 بخش ثبت تهران جزو قطعات موقوفی امامزاده است و کمیسیون ماده 2 در مورد لغو اسناد مالکیت و بازگشت بوقفیت آنها اعلام نظر کرده است.
تعلق داشتن زمین ساختمان آتش نشانی بازار به تولیت امامزاده محرز است و رای دادگاه نیز به نفع اداره اوقاف و ممنوعیت ساخت و ساز در این زمین نیز صادر شده از سوی دیگر بازار تهران با توجه به موقعیت حساس و آتش سوزی های مداوم به اداره آتش نشانی مجهز نیاز دارد اما ساخت و سازی که مدتهاست اداره آتش نشانی آغاز کرده است مربوط به مجتمع تجاری می شود.
در این مدت آتش نشانی بیش از چهار بار دستور توقف عملیات را دریافت کرده است اما همچنان به ساخت و ساز ادامه می دهد. با این حال پرونده اختلاف میان اداره اوقاف و آتش نشانی با توجه به تمامی مدارک قضایی و حقوقی همچنان باز است و گره های کوری این اختلافات را حل نمی کند!
اسناد و مدارک این گزارش در آرشیو خبرگزاری مهر موجود است.
................
گزارش از فاطیما کریمی