به گزارش خبرنگار مهر، در سال 873 هجری قمری، یعنی 670 سال بعد از شهادت امامزاده جعفر(ع)، یک میلیون و 555 هزار مترمربع زمین توسط مرحوم شیخ جنید وقف این امامزاده واجب التکریم شد.
با توجه به اینکه در سال 873 هجری قمری، پیشوا به تنهایی بقعه و بارگاه امامزاده جعفر(ع) بوده، سئوال اینجاست که چه انگیزه ای باعث شده که مرحوم شیخ خضر جنید رازی که از این مسیر به سوی طوس، مرو یا به چین می رفته، سه مزرعه و پنج قنات آن روز را وقف آن حضرت کرده است؟
مردم این منطقه با اعتقادی که به امام رضا(ع) و امامزاده جعفر(ع) داشتند، گنبدی گِلی برای آن حضرت برپا کردند که یک اتاق داشت؛ خشتهای آن گنبد هنوز موجود است که 40 در 40 سانتیمتر به قطر هفت سانتیمتر بوده و به صورت ضربی ساخته شده بود و ضریح فعلی امامزاده، سقف آن حرم سابق است، منتها زیر حرم فعلی پُر است.
پیشوا خالی از سکنه بود
پیشوا نیز خالی از سکنه بود و محدوده روستایی به نام "سناردک" وقتی مرحوم شیخ خضر جنید رازی که مجتهدی جامع الشرایط و در عین حال تاجری بزرگ و از این منطقه در حال عبور بود، از ابعاد شخصیتی امامزاده جعفر(ع) آگاه شده و جذب این بقعه و بارگاه می شود.
وقتی شیخ خضر جنید رازی به ویژگیهای شخصیتی آن حضرت واقف می شود، خود را ملزم می داند که خادم ایشان شده و درعین حال، ساکن این منطقه شود، اموال خود را بفروشد و سه مزرعه و پنج قنات را خریداری کرده و وقف آن حضرت کند.
ویژگیهای شخصیت امامزاده جعفر(ع) چه بود که شیخ جنید را جذب کرد؟
شخصیت امامزاده جعفر(ع) چند ویژگی خاص دارد که مرحوم آیت الله العظمی مرعشی نجفی نیز آنها را عنوان کرده اند:
اول اینکه مجتهدی جامع الشرایط بودند؛ دوم اینکه فیلسوفی مورد وثوق بودند که به ایشان جََواری یا خَواری می گفتند؛ سوم اینکه اگر در آن زمان به کسی ظلم می شد، به ایشان پناه برده و رفع ظلم می شد؛ چهارم اینکه ایشان مسئول کاروان بودند تا به سمت طوس و مرو و شرف حضور به محضر امام رضا(ع) بروند؛ پنجم اینکه برادر بلافصل(تنی) امام رضا(ع) بودند و ششم شهادت ایشان بوده است.
بنابراین باید اذعان داشت که امامزاده جعفربن موسی الکاظم(ع) حتی در استان تهران مظلوم و غریب بوده اند، چرا که نداریم امامزاده و سلاله ای از بنی هاشم(ع) - به غیر از حضرت عبدالعظیم الحسنی(ع) در شهرری- که چنین ویژگیهای منحصر به فردی داشته باشند.
در وقفنامه شیخ خضر جنید رازی چه آمده است؟
در وقفنامه مرحوم شیخ خضر جنید رازی که پایین پای امامزاده جعفربن موسی الکاظم(ع) مدفون است، ذکر شده: تا زمانی که خودم هستم، متولّی این موقوفات هستم، بعد از خودم دو پسرم شیخ حسین و شیخ جنید و بعد از این دو پسر، نسل در نسل از اَسَنّ ِ اولاد ذکور(مُسن ترین پسران) متولی و خادمان موقوفات امامزاده جعفر(ع) هستند و حتی اگر نسل پسران منقرض شد، اَسَنّ ِ اولاد اُناث (مسن ترین دختران) می توانند متولّی باشند؛ بنابراین 12 تن از فرزندانم باید خادم امامزاده جعفر(ع) باشند.
در ادامه این وقفنامه آمده است که درآمد این موقوفات به سه دسته تقسیم شود: یک دسته برای فرش انداز و میان بُقعه که آن زمان همان بقعه گِلی بوده که از ابتدا ساخته شده است و همچنین شمع و چراغ حرم؛ یک دسته برای متولیان و یک دسته حقوق 12 نفر که دراین مکان مقدس خادم بوده و این خادمان شامل مؤذّن، قاری، جاروکش و کفشدار هستند.
این وقفنامه منصوص(ارائه شده) بوده و نص صریح داشته و وقف عام نیست، زیر نظر اداره اوقاف با دخل و تصرف کامل اداره نمی شود و به شکل تعریفی در وقفنامه اداره می شود.
این موقوفات به همین صورت اداره می شد تا اینکه اداره اوقاف در زمان رژیم گذشته بنا بر قانون مشروطه اعلام کرد که اجازه موقوفات باید توسط حکام دریافت شود که در حال حاضر زیر نظر ولی فقیه و نماینده ایشان در اداره اوقاف است که آنها نیز یا هیئت امنا یا مدیر اجرایی را مسئول این کار قرار می دهند.
وقفنامه اصلی روی پوست آهو نگاشته شده است
از وقفنامه شیخ خضر جنید رازی در حال حاضر فقط تصویرش برجا مانده، چون خود وقفنامه روی پوست آهو نگاشته شده و در سال1310هـجری شمسی، افراد سودجویی که به این موقوفات چشم طمع داشتند، وقفنامه را مفقود کردند ولی تصویر و رونوشت این وقفنامه که برابر با اصل است در اختیار تولیت آستانه مقدس امامزاده جعفر(ع) قرار دارد.
در حال حاضر، بنا بر وقفنامه شیخ جنید، تولیت آستان امامزاده جعفر(ع) با مسن ترین اولاد ذکور شیخ خضر است که حاج جواد جنیدی و حاج غلامعلی جنیدی هستند.
شرح موقوفات شیخ جنید برای امامزاده جعفر(ع)
موقوفات مرحوم شیخ جنید رازی در چهار مزرعه جمال آباد، مزرعه سرو بالا، سه درخت و جبلستان به اضافه پنج قنات خریداری و در سال 872 هجری قمری وقف امامزاده شد؛ بعد از اینکه اداره ثبت به وجود آمد، این موقوفات به پلاک 113 ثبت شد و در حال حاضر قسمت اعظم این پلاک در شهر پیشوا قرار دارد که طول آن حدود چهار کیلومتر است.
عضو هیئت امنای آستان مقدس امامزاده جعفر(ع) در خصوص برخی برکات و فضائل و چشمه جوشان این موقوفات برای مردم گفت: اولین برکت این موقوفات برای پیشوا این بوده که توانسته با قناتها و اراضی که داشته، این قبه و بارگاه را اداره کند و تمامی هزینه های حرم نیز از درآمد وقف پرداخت شود و به برکت وقف است که ساخت و سازهای جدید حرم انجام می گیرد.
حاج محمد طاهری افزود: از دیگر برکات وقف برای مردم از این آستانه این بوده که در حال حاضر از زمینهای وقف، عرصه 14 مدرسه در اختیار آموزش و پرورش قرار گرفته است؛ همچنین مرکز تربیت معلم پیشوا که مجموعه عرصه ای که آستانه در اختیار آموزش و پرورش قرار داده 100 هزار مترمربع است.
وی تأکید کرد: از دیگر برکاتی که این وقف داشته، عرصه مدرسه علمیه فاطمیه(س) است که در اختیار حوزه علمیه خواهران قرار دارد و از طرفی دیگر به غیر از اداره پست، کلیه ادارات شامل هلال احمر، اداره گاز، مخابرات، دادگستری، آموزش و پرورش، آتش نشانی، شهرداری، راهنمایی و رانندگی، محل شورای اسلامی شهر، کمیته امداد امام خمینی(ره)، بهزیستی، کلانتری و ... در این پلاک قرار دارند و همه اینها از برکات و خدمات وقف است.
روند گسترش حرم امامزاده جعفر(ع) و موقوفات آن
در زمان صفویه که پیکرهای مطهر امامزادگان و ... را به اروپا می بردند، تمام این محوطه مخروط ریزی شد و اجازه ندادند که این اتفاق بیفتد. چون این حرم در مسیر راه ابریشم قرار داشته، در مسیر خراسان بوده و افراد از اینجا عبور می کردند، در زمان صفویه، شاه طهماسب صفوی نیز در این حرم اتراق کرده، متوجه قبه و بارگاه می شود و دستور می دهد که برای این امامزاده یک حرم و گنبد مجلل بسازند که گنبد حرم که روی آن ساخته شده و ضریح و درب قدیمی حرم تأیید کننده این مطلب است که روی آن تاریخ 903 هجری قمری حک شده است.
در زمان قاجار نیز فتحعلی شاه در این حرم به مدت دو شب و یک روز اطراق کرد و دستور داد که رواق، ایوان و سه گوشواره طرفین ایوان و صحن و سردر ورودی صحن را بسازند و این ساختمان فعلی نیز به دستور فتحعلی شاه ساخته شد که دارای شعرهای زیبایی در کتیبه ایوان است.
این گنبد و بارگاه از لحاظ معماری دارای ویژگیهای خاصی است که جا دارد از دانشجویان و استادانی که می خواهند پایان نامه ارائه دهند و یا حرفی برای گفتن در معماری داشته باشند، این ساختمان را به عنوان یک بنای قدیمی، ملاک مطالعه و تحقیق قرار دهند.
از ویژگیهای این حرم ملکوتی، یکسان بودن ارتقای گنبد و سبک معماری آن با ارتفاع و سبک گنبد امام علی بن موسی الرضا(ع) است و همچنین ایوان این حرم از ایوانهای نادر معماری در ایران محسوب می شود که با ایوان صحن اسماعیل طلایی حضرت امام رضا(ع) نیز یکی بوده و معماران این دو بنا(گنبد و ایوان) امامزاده با حرم امام رضا(ع) نیز یکی بوده اند.
.........................................
علیرضا مهدی زاده