در قسمتی از کتاب "تربیت عقلانی" که مروری بر دیدگاه شهید مطهری در این موضوع است آمده که روح علمی یعنی حقیقت جویی، روح بی غرضی و طبعا روح بی‏تعصبی، روح خالی از جمود و روح خالی از غرور است.

کتاب "مروری بردیدگاههای استاد مطهری درباره تربیت عقلانی" بخشهایی کوتاه از نوشته‌های مطهری در مجموعه آثارش درباره تربیت عقلانی اسلام از سوی بنیاد علمی فرهنگی علامه شهید مرتضی مطهری منتشرشده است.

آثاری استاد مطهری که به موضوع تربیت اختصاص دارد منحصر به کتاب" تعلیم و تربیت در اسلام" نیست، بلکه سایر آثار ایشان همچون "انسان کامل"، " انسان در قرآن"، "آزادی معنوی"، "انسان و ایمان" ودر دیگر آثارش نیز به این موضوع پرداخته است.

تربیت جزو موضوعات مورد توجه استاد مطهری بوده است. ایشان بر این نکته تأکید می‎ورزید که اسلام صاحب مکتب تربیتی مستقل است. تربیت را به پرورش استعدادهای انسانی تعریف می‎نمود و از جمله مهم‎ترین استعداد آدمی را استعداد تعقل می‎دانست و به همین دلیل فصلی از مباحث تربیتی خود را به تربیت عقلانی اختصاص می‎داد. گزیده‏ای از دیدگاه‎های استاد مطهری در این زمینه در این کتاب فراهم شده تا زمینه‏ای برای مراجعه به اصل آثار استاد بشود.

در بخش "اهمیت تربیت بخشی" از کتاب تعلیم و تربیت در اسلام صفحه 15 در این کتاب آمده: تعلیم و تربیت، بحث ساختن افراد انسانهاست. یک مکتب که دارای هدفهای مشخص است و مقررات همه جانبه‏ای دارد و به اصطلاح سیستم حقوقی و سیستم اقتصادی و سیستم سیاسی دارد، نمی‌تواند یک سیستم خاص آموزشی نداشته باشد. یعنی مکتبی که می‎خواهد در مردم طرحهای خاص اخلاقی، اقتصادی و سیاسی را پیاده کند بالاخره اینها را برای انسانها می‎خواهد، اعم از اینکه هدف، فرد باشد یا جامعه، که این خود مسئله‎ای است، که باید بحث بشود.

اگر هدف، جامعه باشد، بالاخره این افراد هستند که به وسیله آنها باید این طرحها پیاده شود. افراد باید آموزش ببینند و طوری پرورش پیدا کنند که همین طرحها را در اجتماع پیاده کنند و اگر هدف فرد باشد نیز در اسلام هم اصالت فرد محفوظ است و هم اصالت جمع، یعنی فرد خودش خالی از اصالت نیست. پس بالاخره طرحی و برنامه‏ای برای ساختن فرد وجود دارد، اعم از اینکه فرد را باید ساخت برای طرحهایی که برای اجتماع و جامعه است - و این طرح و برنامه را به عنوان مقدمه ساختن اجتماع در نظر بگیریم- یا فرد را باید ساخت از این نظر که هدف، ساختن افراد است، و یا از یک نظر جمعی فرد باید ساخته بشود، هم از آن جهت که باید مقدمه‎ای و ابزاری برای ساختن اجتماع باشد و هم از نظر اینکه خودش هدف است.