به گزارش خبرنگار مهر، سال 82 تنها چند روز از زلزله سهمگین بم نگذشته بود و در برخی مکانهای شهر بم همچنان کار خروج اجساد از زیر آوارها ادامه داشت که خبرنگار شهید اسماعیل عمرانی در تماسی تلفنی از همکارانش خواست که برای ثبت یک واقعه عجیب به ارگ قدیم بم بروند وقتی خبرنگاران به این مکان رسیدند در دیوارهای و حصارهای خارجی ارگ بم که فرو ریخته بودند چند اسکلت کودک یافتند.
چند ساعت بعد اسکلتها را در چند جعبه و در پنبه خواباندند و به میراث فرهنگی کرمان منتقل کردند، اسماعیل چند سال بعد در حادثه سقوط هواپیمای خبرنگاران در حومه تهران جان خود را از دست داد.
رازی که به تاریخ پیوست/ کشف مومیایی کودکان در لابه لای حصارهای ارگ بم
اما عکسهای آن اسکلتها و آن روز در ذهنها ماند تا اینکه بار دیگر خبری در خصوص کشف چند جسد کودک در دیوارهای ارگ بم که طی روزهای اخیر خبر ساز شده است بار دیگر خبرنگاران کرمانی را به یاد آن روزهای تلخ زلزله بم انداخت.
هر چند که دفن کودکان در دیوارهای ارگ بم خبری بسیار داغ بود و همه فکر می کردند که به زودی پرده از راز دفن این کودکان در خشتهای ارگ بم برداشته می شود اما پس از گذشت یک هفته این راز در سال 82 بار دیگر به تاریخ پیوست.
ردپای خونخوار تاریخ پشت دیوارهای ارگ
کارشناسان میراث فرهنگی در آن زمان عنوان کردند که این تدفین ها اکثرا به صورت اسلامی صورت گرفته است و احتمالا دلیل آن این بوده که در زمان محاصره ارگ بم توسط خونخوار تاریخ آقا محمد خان قاجار و به دلیل قحطی صورت گرفته و یا بیماری پس از محاصره شهر مردم جسد کودکان خود را در لابلای خشتهای ارگ بم و در حصارهای خارجی دفن می کردند.
اما این ایده که در آن زمان تا حدودی عقلانی به نظر می رسید خیلی زود زیر سوال رفت زیرا به مرور زمان و تاکنون 64 اسکلت نوزاد دیگر در دیواره های خارجی ارگ بم یافت شد که اکثرا پسر بودند و برخی از این تدفین ها که به روشهای مختلف نیز انجام شده بودند قدمتی معادل تاریخ دو هزار ساله ارگ داشت از سوی دیگر نوع تدفین این اسکلتها نیز که همگی کودک بودند نیز با یکدیگر متفاوت بود برخی از این اجساد در قالب خشت بود بطوریکه اجساد کاملا در خشت جاگرفته بود و برخی نیز پس از کندن قسمتی از خشتها در دیوارها جا داده شده بودند و هیچ گاه نیز اطلاع رسانی دقیق و مطالعه علمی در خصوص این کودکان انجام نشد و اگر شد نیز میراث فرهنگی سعی کرد که رسانه ای نشود.
افسانه ای سر به مهر
نکته قابل تامل این بود که در میان این تعداد تدفین که همگی در پارچه صورت گرفته بود دو مورد شواهدی دال بر زنده دفن شدن داشتند در یک مورد یکی از نوزادان در خاک چنگ زده بود و در مورد دیگر نیز دست یکی از نوزادان پارچه را سوراخ کرده و به طرف بیرون آماده بود.
شاید همین امر بود که این روزهای موجب بروز شایعاتی در خصوص کشف جسدهای تازه در دیوارها خانه سیستانی بم شده است که تازگی ها نیز مرمت شده است.
آنچه که مسلم است قدمت این نوع خاکسپاری از دوران ساخت ارگ بم تا اواخر دوران قاجار تخمین زده شده است بطوریکه اسکلتهایی که در ابتدا پس از زلزله کشف شد عمری معادل 200 سال داشتند.
جسدهایی با گیره پلاستیکی بند ناف؛ از واقعیت تا خبرسازی!
اما این روزها برخی رسانه های خبرهایی در خصوص کشف جسد نوزادان با گیره پلاستیکی بند ناف و ملحفه های بیمارستانی منتشر کرده اند که قدمت آنها را از شش تا یک سال تخمین می زنند که میراث فرهنگی کرمان قویا تمام اطلاعات این خبرها و همچنین عکسهای گرفته شده از کودکان را کذب محض و ساخته و پرداخته ذهن خبرسازان می داند.
در این میان برخی مسئولان محلی بم نیز به صورت جدی خواستار پیگیری این خبر و رد آن شده اند و این خبر را توهین به مردم بم می دانند.
سکوت موجب بروز شایعات شده است
جدای از شایعاتی که متاسفانه منتشر شده است آنچه که مسلم است وجود ابهام در خصوص دفن کودکان در گذشته در دیواره های این ارگ است و سکوتی است که تاکنون در خصوص این امر روی داده و موجب بروز چنین شایعاتی شده است هر چند که میراث فرهنگی استان کرمان قول پیگیری و اعلام نتایج پیگری کشف جسدهای جدید و ریشه یابی این خبر را داده است اما از سوی دیگر وجود این جسدها را به کلی تکذیب می کند.
تکذیب خبر کشف جسد تازه نوزادان توسط میراث فرهنگی
مسئولان میراث فرهنگی بم و کرمان به صورت جدی تاکید می کنند که این اسکلتها توسط هیچ یک از کارشناسان میراث فرهنگی کشف نشده اند و هیچ فرد غیر مسئولی نیز اجازه حضور و کند و کاو در محوطه ارگ بم را ندارد و عکسهای منتشر شده در این خصوص نیز به هیچ وجه مورد تائید باستان شناسان میراث فرهنگی نیست.
کشف اسکلتها در حصار خارجی ارگ بم ادامه دارد
این خبرکذب باشد یا صحت داشته باشد یک مزیت دارد و آن جلب توجه باستان شناسان و اذهان مردم به یک اتفاق تاریخی دارد که تاکنون مسکوت مانده بود و آن نیز دلیل دفن اجساد کودکان در دیواره های ارگ بم است که البته باید گفت کشف این اسکلتها همچنان در دیواره های خارجی ارگ ادامه دارد.
زمین لرزه 6.8 ریشتری ارگ بم هر چند موجب شد که 90 درصد این بنای تاریخی به ویرانه تبدیل شود اما پرده از رازهای این ارگ تاریخی برداشت و همچنین قفلهای جدیدی را نیز بر سر راه باستان شناسان قرار داد که پس از گذشت 9 سال از زمین لرزه همچنان سر به مهر مانده اند.
اکثر جسدهای کودکان سالم مانده و به اصلاح مومیایی طبیعی است
نکته قابل توجه این بود که دفن این اجساد در دیواره های ارگ بم سبب شده است بسیاری از آنها تاحدودی سالم بمانند و از این جهت به اصطلاح به آنها عنوان مومیایی طبیعی را بدهند، هرچند کشف مومیایی در ایران به صورت کامل به دلیل عدم اینگونه تدفین در این محدوده تمدنی به صورت کامل نفی می شود اما برخی اجساد را که به دلیل شرایط طبیعی تا حدودی سالم می مانند را مومیایی طبیعی می گویند که این نوع نیز در حوزه تمدن ایران بسیار محدود است.
در پی پیگیری خبرگزاری مهر مشخص شد که اکثر اجساد این کودکان که معمولا در یک رده سنی خاص نیز هستند پس از بررسیهای مقدماتی و به دلیل اینکه بیم آن می رفته که تخریب شوند در همان محل دفن کرده اند و یا اینکه در دیوارهای جای داده اند و بار دیگر بر روی آنها خشت گذاشته شده است اما در نهایت جایگاه کشف این اجساد به صورت دقیق در نقشه باستان شناسی ارگ بم مشخص شده است.
حصارهای شرقی و غربی ارگ قبرستان تاریخی و مخوف کودکان
حصارخارجی ارگ بم به خصوص در دیواره های شرقی و غربی کانون این نوع تدفین بوده است. هر چند که برخی اخبار نیز از وجود تدفین هایی در تپه های اطراف ارگ بم خبر می دهند که در این تدفینها افراد بزرگسال بوده اند اما نکته قابل تامل دیگر این بوده است در شهر قدیم بم که در اینجا از آن به عنوان ارگ بم یاد می شود فاقد هر گونه قبرستان بوده است و هیچ محوطه مخصوص تدفین در محدوده این شهر که شامل تمامی فاکتورهای زندگی شهری در آن زمان بوده یافت نشده است و این خود معما را پیچیده تر می کند.
در این میان طی دو سال پس از زمین لرزه بم سکوت کامل در خصوص این اسکلتها ادامه یافت اما در سال 84 سکوت شکست و رسما در ارگنامه که نشریه تخصصی در خصوص ارگ بم بود از این تدفینها به عنوان تدفین کودکان در شرایط اضطراری یاد شد.
نظریه تدفین اضطراری رد شد
پس از چاپ این مقاله تخصصی، در سال 87 گروهی پنج نفره برای بررسی مجدد مومیایی های طبیعی تشکیل شد که در بررسیهای مقدماتی بالع بر 26 مومیایی کودک و البته دو مومیایی بزرگسال نیز کشف کردند اما باز نتایج این کاوشها رسانه ای نشد و از سوی دیگر کلیدی برای حل معمای دفن این افراد در خشتهای قطور ارگ به دست نیامد.
تمامی نوزادان پسر هستند/ مومیایی ها پس از کشف تجزیه می شدند
در این فصل کاوش اما نتایج جدیدی به دست آمد، نخست اینکه بحث تدفین اضطراری کاملا رد شد و همچنین برخی از این تدفینها متعلق به دوران صفویه و حتی هم عصر با قدمت ارگ بودند و اکثر نوزادان شش ماه سن داشتند و در میان پارچه پیچیده و در جهت های مختلف و مکانهای مترفع در حصارهای ارگ به صورت معنا داری از لحاظ ترتیب تدفین شده بودند و عجیبتر اینکه همگی پسر بودند.
اما آنچه که پس از کشف این مومیایی های طبیعی روی می داد تخریب سریع آنها به دلیل قرار گرفتن در محیط و تجزیه سریع بود به همین دلیل نیز بار دیگر مومیایی های در محل دفن می شدند.
آنچه که در قدم بعدی در خصوص بررسی علمی این مومیای ها روی داد عجیب تر بود، در همین مرحله تصمیم به بررسی ژنتیکی گرفته شد و مشخص شد نژاد اکثر این کودکان هندی و اروپایی بوده است و تقریبا اکثر این اجساد نوزادان پسر بوده اند.
اما در اینجا تمام تحقیقات به بن بست رسید زیرا تاکنون و پس از گذشت سالها هیچ جوابی در خصوص دلیل دفن این چنینی نوزادان در میان خشتهای و در ارتفاع زیاد حصارهای ارگ داده نشده است.
معمای مومیایی های ارگ بم پیچیده تر شده است
نکته قابل توجه اینکه شبیه چنین تدفینهایی تاکنون در هیچ یک از بررسیهای علمی و باستانشناسی در دنیا یافت نشده است و برخی از کارشناسان امیدوارند با باستانشناسی جنایی راز این نوع تدفین کشف شود.
شاید همین ابهامها موجب بروز شایعاتی در خصوص تدفینهای جدید و تازه در ارگ بم شده است.
تکذیب جدی خبر کشف جسدهای معاصر/ لزوم پیگیری قضایی
مدیر رسانه ای میراث فرهنگی کرمان در نهایت پس از انتشار خبر کشف جسدهای جدید که عمر آنها به یک سال نمی رسد در گفتگو با مهر اظهارداشت: به هیچ وجه این خبرها و عکسهای منتشر شده صحت ندارد و با توجه به اینکه ارگ بم به شدت محافظت می شود به هیچ وجه امکان دفن جدید و پس از زمین لرزه ارگ بم در دیوارهای این ارگ تاریخی صحت ندارد و برخی به دنبال خبرسازی هستند.
محمد مهدی افضلی افزود: کشف هر گونه جسد با گیره پلاستیکی و پارچه بیمارستانی طبیعتا باید به وسیله کارشناسان میراث فرهنگی و کارگرانی انجام شود که در این ارگ در حال کار هستند و هیچ موردی در این خصوص گزارش نشده است.
افضلی گفت: تمامی اسکلتهای یافت شده در حصار بیرونی ارگ بم تدفین شده اند و پس از اقدامات مطالعاتی، مستند نگاری و نمونه برداری در همان محل دفن شده اند.
هیچ دلیلی برای اینگونه تدفین وجود ندارد/ تمام فرضیه ها حدس و گمان است
وی افزود: تاکنون هیچ دلیلی در خصوص اینگونه تدفین یافت نشده است و بطور کلی باید گفت هیچ یک از این تدفینها به دوران معاصر ارتباط ندارند.
مدیر رسانه ای میراث فرهنگی استان کرمان افزود: اخبار منتشر شده کذب محض است و در حالیکه تمامی تدفینها در حصار بیرونی بوده است برخی ادعا می کنند تدفینهای جدید در دیواره های خانه سیستانی بوده اند که این خود دلیلی بر کذب این خبر است.
وی خواستار خودداری رسانه ها از انتشار چنین خبرهای کذب شد و گفت: این امر نمونه ای از تشویش افکار عمومی و قابل پیگیری قضایی است.
آغاز بررسیهای میراث فرهنگی در خصوص شایعات اخیر
وی ادامه داد: برای جلوگیری از هر گونه سوء استفاده به زودی نتایج بررسیهای میراث فرهنگی در خصوص این خبر منتشر می شود.
افضلی در پاسخ به خبرنگار مهر در خصوص صحت عکسهای منتشر شده و همچنین اینکه جسدهای کشف شده آیا به میراث تحویل داده شده اند گفت: هیچ یک از کارشناسان باستان شناسی رسمی میراث فرهنگی از این عکسها اطلاعی ندارند و چنین اسکلتهایی نیز در اختیار میراث فرهنگی قرار نگرفته است و تمام تدفینهای قدیمی نیز پس از بررسی بار دیگر در محل دفن شده اند.
وی این مسئله را که شاید یکی از افراد اخراجی این محوطه تاریخی اقدام به خبرسازی کرده است را دور از ذهن ندانست زیرا هیچ سند رسمی در خصوص کشف جسدی از دوران معاصر وجود ندارد چه برسد به اینکه این اجساد مربوط به دوران پس از زمین لرزه باشد.
افضلی این ادعا را که این نمونه تدفین مربوط به سنتی قدیمی است را نیز رد کرد و گفت: تاکنون دلیل قطعی این پدیده تاریخی مشخص نشده است و باستان شناسان باید پس از بررسیهای علمی نظر خود را در این زمینه اعلام کنند.
وی از ادامه فعالیت گروههای باسناشناسی در ارگ بم خبر داد و گفت: هم اکنون گروههای باستانشناسی در ارگ بم در حال مرمت این بنا هستند و تاکنون چهار کشور ایتالیا، ژاپن، فرانسه و آلمان در این زمینه همکاری داشته اند و در حال حاضر نیز آلمانیها در خانه سیستانیها در حال فعالیت هستند.
لزوم تشکیل یک کارگروه ویژه
ادامه سکوت در خصوص تدفینها شاید در آینده موجب افزایش شایعات شود و به نظر می رسد میراث فرهنگی باید با تشکیل یک گروه باستان شناسی قومی و باستان شناسی جنایی به صورت تخصصی پرده از این راز سر به مهر بردارد تا اصرار این راز مگوی برداشته شود.
اگر این خبرها شایعه باشد؛ عدم پرداختن به این امر سبب می شود برخی افراد مغرض با زیر سوال بردن تمدن کهن مردم بم تدفینهای ساختگی اخیر را به مردمان تمدن ساز بم نسبت دهند و سعی کنند جایگاه ایرانیان را با چنین ابهامهایی تحت تاثیر قرار دهند.
اما اگر طبق ادعاهای صورت گرفته این تدفینها کشف شده باشند جنبه جنایی پیدا می کند و دستگاه قضایی و نیروی انتظامی باید در این خصوص به صورت جدی حضور پیدا کنند که این حدس اخیر کمی دور از ذهن به نظر می رسد.
جمعی از مردم و مسئولان شهر بم نیز طی تماس با خبرگزاری مهر و دیگر محافل خواستار برخورد قانونی و پیگیریهای قضایی در خصوص این خبر شدند و به نظر می رسد با توجه به حساسیت این خبر باید مستندات این خبر در اسرع وقت رسیدگی و در صورت کذب آن رسما از مردم بم عذرخواهی شود.
خبرگزاری مهر به زودی و در راستای از میان برداشتن این پرده ابهام گزارشهایی را در این خصوص منتشر خواهد کرد.