به گزارش خبرنگار مهر، مردم گناباد برای زندگی در دشت های خشک این منطقه نخست قنات و بعد زندگی را در آنجا ایجاد کرده‌اند و می توان گفت قنات جزء لاینفک زندگی مردم گناباد بوده و هست.
با توجه به اینکه قنوات گناباد قدمت زیادی داشته و در طول حیات خود در معرض آسیبهای ناشی از بلایای طبیعی نظیر سیل و زلزله و در سال های اخیر خشکسالی بوده اند نیاز به توجه بیشتری دارند.
البته اعتباراتی با مبلغ 300 میلیون تومان هر ساله به این امر تخصیص پیدا می کند که جوابگوی خسارت های وارد شده به قنوات نیست.
زندگی در گناباد با حفر قنات آغاز شد
لایروبی قنوات و اختصاص اعتبارات لازم برای این امر درخواست جدی مردم شهرستان از دولت و مسئولین مربوطه است چرا که مردم شهرستان به دلیل خشکسالیهای پی در پی توان مالی هزینه کردن برای این امر را ندارند و در صورتی که این قنات ها خشک شوند زندگی مردم با مشکلات زیادی مواجه خواهد شد.
نایب رئیس شورای شهر گناباد در این باره به خبرنگار مهر اظهارکرد: قنات مظهر تمام و کمال پیشرفت علوم عملی و فناوری و تکنولوژی چندین هزار ساله بشر است بنابراین می توانیم ادعا کنیم در ساخت یک قنات بیشتر از علوم متعدد کمک گرفته اند.
هادی رفیع اظهارکرد: برای حفر قنات تقریبا تمام علومی که امروز به علوم زمین معروف شده اند شامل زمین شناسی، توپوگرافی، آب شناسی، شناخت سفره های آب زیرزمینی، پوشش های گیاهی لازم است.
وی ادامه داد: برای حفر قنات تخصص های خاص مهندسی، معماری، حفاری، مکانیک، آهنگری، نجاری، دباغی، ریسندگی و بافندگی به بهترین شکل لازم است و زمان شناسی، وقت شناسی، نجوم و ستاره شناسی به کمال می رسد.
تمدن گناباد حول قنات شکل می گیرد
وی با بیان اینکه تمدن گناباد حول قنات شکل می گیرد افزود: ایجاد و حفر یک قنات به عظمت قنات قصبه احتیاج به نیروی انسانی ماهر، منابع مالی و ساختار اجتماعی و سیاسی معینی است.
رفیع افزود: قنات منشا بسیاری از قوانین شرعی، عرفی و بسیاری از اعتقادات مردم بوده و کمترین قناتی در کشور و منطقه وجود دارد که بخشی از آن وقف نباشد به طوریکه بیش از یک سوم قنات قصبه شهر وقف است.
وی تصریح کرد: شکل گیری سابقه تمدنی در گناباد با توجه به شرایط اقلیمی که از قدیم این منطقه خشک و نیمه خشک بوده و هیچ رودخانه دائمی در این منطقه وجود نداشته و ندارد و آب منطقه از قنوات تامین می شود به سابقه حفر قنات در این شهرستان برمی گردد.
افت میزان آبدهی قنوات به دلیل حفر چاه های عمیق
رفیع در مورد مشکلات عمده قناتها در گناباد گفت: در چند دهه اخیر آسیبهایی به قنوات گناباد وارد شده و حفر بی رویه چاههای عمیق و نیمه عمیق باعث افت میزان آبدهی این قنوات شده است.
وی افزود: قنوات گناباد به دلیل عدم لایروبی به علت توان مالی محدود مردم و همچنین خرده مالکی بودن آنها دچار مشکلات عمده ای شده که حمایتهای دولت را می طلبد.
رفیع بیان داشت: با کمکهای دولتی و مردمی قنات ده گناباد که در چندین سال گذشته مسدود بوده است باز شده و به جریان افتاد ولی نیازمند هزینه بیشتر برای رسیدن به آبدهی قبل است.
وی گفت: قنات رهن یکی از قنات های فعال شهرستان گناباد است و در حال حاضر ۲۵ لیتر در ثانیه آب دارد و بیش از ۳۵۰ نفر مالک در آن سهم دارند.
وی افزود: این قنات دو شاخه زیبد و شاخه روچی دارد و عمق مادر چاه آن از ۲۵۰ متر می گذرد، آب ۲۷ کیلومتر درون زمین حرکت می کند.
وی ادامه داد: در قنات روستای رهن کارهایی انجام شده که با توجه به هزینه زیاد و خشکسالی های اخیر نیازمند کمک جدی دولت است.
رفیع تصریح کرد: لایروبی قنوات و اختصاص اعتبارات لازم برای این امر درخواست جدی مردم شهرستان از دولت است چراکه مردم توان مالی هزینه کردن برای این امر را ندارند.
وی افزود: این در حالی است که به جای اینکه با هزینه های سنگین تر آب را از جاهای دیگر منتقل کنیم می توان با هزینه کمتر و احیای قنوات این کار را انجام داد.
اجرای طرح آبخیزداری میزان آبدهی قنات ها را افزایش می دهد
وی ادامه داد: اختصاص اعتبارات لازم برای طرح بزرگ و ملی آبخیزداری سیاه کوه درخواست مهم دیگری است که اگر انجام شود باعث افزایش میزان ذخیره آبهای زیرزمینی و افزایش آبدهی قنوات و جلوگیری از خسارات ناشی از سیلابها می شود.
وی تصریح کرد: طرح آبخیزداری سیاه کوه کد دار شده و ردیف اعتباری گرفته که نیاز به اعتبار دارد.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گناباد نیز گفت: قنات قصبه به عنوان یکی از پدیده‌های شگفت‌انگیز دست ساخت انسان و نمادی از هم‌نوایی بشر با طبیعت، توجه بسیاری از مورخان و پژوهشگران را به خود جلب کرده است.
قنات قصبه33 هزار و 113متر طول دارد
امان الله نوروزی اظهارکرد: بر اساس آخرین مطالعات طول این قنات 33 هزار و 113 متر و تعداد چاههای آن متجاوز از 470 حلقه و عمق مادر چاه آن نیز 280 تا 300 متر است.
وی با بیان اینکه در حال حاضر میزان آبدهی این قنات 150 لیتر در ثانیه است افزود: این پدیده می تواند با ارائه طرح مناسب به مکان توریستی بسیار جذاب و دیدنی تبدیل شود و لازم است در این باره برنامه ریزی منسجمی صورت بگیرد.
وی بیان داشت: قطعه سفال‌های پراکنده در اطراف دهانه چاه حاکی از این است که رشته قنات قصبه در واقع کانال اولیه اصلی قنات گناباد بوده که در زمان هخامنشیان حفر شده و در پی آن رشته‌های دیگر در مواقع خشکسالی ایجاد شده است.
نوروزی گفت: قنات قصبه گناباد در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و در حال حاضر کاندیدای ثبت جهانی است که اقدامات آن در حال انجام است.
طرح احیاء و ایجاد مجتمع گردشگری قنات قصبه تهیه شده است
وی بیان داشت: با توجه به اینکه قنات قصبه به عنوان منطقه نمونه گردشگری مصوب شده طرح احیاء و ایجاد مجتمع گردشگری قنات قصبه توسط سازمان میراث فرهنگی تهیه و فراخوان جذب سرمایه گذار نیز صورت گرفته است.
نوروزی تصریح کرد: در صورت جذب سرمایه گذار و اجرای طرح گردشگری قنات قصبه تاثیرات بسیار چشمگیری در رونق اقتصادی منطقه و جذب گردشگر به شهرستان خواهد داشت.
مدیر جهاد کشاورزی گناباد نیز گفت: گناباد در جنوب خراسان رضوی از جمله شهرهایی است که شهروندان آن از قدیم الایام با بهره برداری از سفره های آب زیرزمینی روزگار می گذراندند.
محمد باقر جاهدی اظهارکرد: شهرستان گناباد دارای 599 رشته قنات است که 107 رشته آن در بخش مرکزی و 492 رشته آن در بخش کاخک بهره برداری می شود.
خشک شدن 14 رشته قنات در گناباد
وی گفت: سطح زیر کشت قنوات اعم از باغی و زراعی و آییش 9200 هکتار بود که تعداد 23 هزار بهره بردار از آن استفاده می کنند.
وی بیان کرد: خشکسالی های پیاپی در شهرستان گناباد در جنوب خراسان رضوی موجب خشکیدن بیش از 140 رشته قنات شده و زندگی ساکنان این منطقه را که عموما کشاورز و دامدار هستند، دشوار کرده است.
لزوم حمایت جدی دولت از قناتهای گناباد
دوره طولانی خشکسالی در این شهرستان که از 12 سال پیش آغاز شده است و همچنان ادامه دارد، موجب شده علاوه بر چشمه ها، 140 رشته قنات از مجموع 599 قنات گناباد کاملا خشک شود و دیگر قناتها نیز با کاهش 10 تا 90 درصدی میزان آبدهی روبرو شوند.
در این راستا لایروبی قنوات و اختصاص اعتبارات لازم برای این امر درخواست جدی مردم شهرستان از دولت است چرا که مردم بدون مشارکت دولت توان احیای این سرمایه های تاریخی را ندارند.
....................................
گزارش: طاهره جوانبخت