خبرگزاری مهر - گروه فرهنگ و ادب: شورای فرهنگ عمومی هفته گذشته در خبری اعلام کرد که در آخرین جلسه خود، روز 18 تیرماه مصادف با سالروز درگذشت مهدی آذریزدی را به عنوان روز ادبیات کودک و نوجوان نامگذاری کرده است تا این روز از سال آینده در تقویم رسمی کشور درج شود.
این خبر در میان نویسندگان به خصوص پدیدآورندگان حوزه ادبیات کودک و نوجوان با واکنش‌های متفاوتی روبرو بوده است؛ تا جایی که حتی در مراسم پایانی دهمین جشنواره قلم زرین،غلامعلی حداد عادل نیز به نوعی با این انتخاب مخالفت ورزید و خواستار انتقال آن به روز ولادت مهدی آذریزدی شد.
به همین مناسبت خبرگزاری مهر در نشستی با سه تن از نویسندگان و صاحب نظران حوزه ادبیات کودک و نوجوان؛ محسن هجری و جواد محقق و نیز معصومه انصاریان، نشستی را برگزار کرد که بخش اول آن روزگذشته منتشر شد و در ادامه بخش دوم آن تقدیم می‌شود.
مهر: فرض بگیریم شورای فرهنگ عمومی مصوبه‌ای با عنوان روز ادبیات کودک و نوجوان را تصویب نکرده بود، چرا انجمن تا کنون نویسندگان کودک اقدامی عملی در این زمینه نکرده بود که حالا برخی دوستان مدعی آن شوند؟
محقق: اینکه انجمن خودش تاکنون به این موضوع نپرداخته است را باید یکی ازغفلت‌های بزرگ انجمن تاکنون دانست. این موضوع اما منافاتی با پیگیری‌هایی که این روزها می‌شود، ندارد. غفلت انجمن پذیرفتنی است اما دلیل و علت خاصی نداشته است ولی خب موجب حسرت است. ای کاش خود انجمن این طرح را عنوان کرده بود.
به تبع شورا نیز پیشنهادی را که به آنها شده، بررسی و اعلام نظر کرده است، شاید اگر انجمن هم پیشنهاد بهتری می‌داد به آن بهای بهتری نیز داده می‌شد.
به نظر من انتخاب سمبل باید با اجماع بر روی فردی صورت بگیرد که حول او وفاق بیشتری رخ خواهد داد. من بعید می‌دانم در کلیت کار آذریزدی مخالفانی برای سمبل بودن برای انتخاب روز ادبیات کودک و نوجوان داشته باشد اما بهتر است که بستری فراهم شود که بتوان برای چنین انتخاب‌هایی مکانیزمی برای نظرسنجی از دوستان نویسنده هم فراهم شود.
مهر: سوال دیگری که در این حوزه وجود دارد کارکرد انتخاب چنین روزی است. با انتخاب این روز و با محوریت هر فردی قرار است چه اتفاقی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان در ایران رخ دهد؟
محقق: در تقویم ادبی کشورمان روزهای متعدد دیگری نیز وجود دارند که با نام قلم یا شعر و ادب پارسی نامگذاری شده‌اند و ما هم عملا نشان داده‌ایم که در این زمینه کاری نکرده‌ایم و نمی‌کنیم. وقتی این روزها انتخاب شد سریع به فکر برگزاری چندین برنامه نیم‌بند می‌افتیم و نشریات هم به آن در همان روزها می‌پردازند. اما کاری جز این رخ نخواهد داد در حالی که روز ادبیات کودک و نوجوان روز تجلیل از نویسندگان هم شان و هم‌سنگ با این مقام و مناسبت است.
انصاریان: من با احترام می‌خواهم با نظر آقای محقق مخالفت کنم. وقتی که شیوه و فرآیند انتخاب این روز و مناسبت آن به شکل فعلی باشد به طور قطع در این روز هیچ اتفاقی نخواهد افتاد چون نویسندگان فعالی در این حوزه آن روز را متعلق به خود نمی‌دانند.
وقتی رئیس انجمن نویسندگان کودک و نوجوان عنوان می‌کند که از انتخاب این روز اطلاعی نداشته به معنی این است که این موضوع بر اساس تحقیق نبود است و شیوه انتخاب ناصحیح بوده است. من به دنبال اتهام‌زنی نیستم اما به نظرم می‌رسد این موضوع را با هزینه کمتری نیز می‌توان به نتیجه رساند.
من معتقدم شورای فرهنگ عمومی باید شان خودش را حفظ می‌کرد و به هر پیشنهادی به این سادگی و بدون نظرخواهی پاسخ لازم نمی‌داد. در این فرآیند حتی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان نیز که از سال 1344 در حال فعالیت در حوزه کودک و نوجوان است نیز مورد مشورت قرار نگرفت. به طور طبیعی وقتی در جریان برگزاری این روز نباشیم در آن روز نیز از سوی ما کاری انجام نمی‌شود و رغبتی هم برای آن وجود ندارد.
محقق: اگر معتقدید که تنها دلیل نپرداختن به این موضوع مورد مشورت قرار ندادن شماست من باید بگویم چرا این مساله در موارد دیگری صدق نمی‌کند؟
از سوی دیگر کارهای زیادی هست که ما با رغبت انجام نمی‌دهیم اما انجام آن به نفع ماست مثلا کودک ما دارو را با رغبت نمی‌خورد در حالی که این موضوع به نفع اوست.
وقتی انجمن نویسندگان کودک و نوجوان 14 سال است که به این مساله نپرداخته است به معنی این است که رغبتی به این انتخاب نداشته و ارزشی برای آن قائل نبوده است. البته من قائل به این هستم که نپرداختن به معنی رغبت نداشتن نیست بلکه سهل‌انگاری شده است.
الان کتابخانه‌های مدارس ما تقریبا غیرفعال هستند اما آیا این به معنی این است که آموزش و پرورش به موضوع کتابخوانی اهمیت نمی‌دهد؟ نه اینطور نیست. کتابخانه‌ها برنامه‌ای برای جذب مخاطبان ندارند.
من در بیشتر از 150 شهرستان کشور با معلمان مصاحبه و صحبت کرده‌ام. همه متفق القول با برنامه‌های روز معلم و هدیه دادن و... مخالف هستند اما حتی یک پیشنهاد جایگزین هم برای آن تا کنون ارائه نداده‌اند.
مساله اصلی ما برنامه‌ریزی برای چنین روزهایی است و اینکه به رسانه‌ها تفهیم کنیم با این نوع از موضوعات دم دستی برخورد نکنند و همه چیز را محدود به چند آدم که به راحتی در دسترس عمومی و خبری هستند محدود نکنند.
هجری: به نظر من انتخاب یک نماد برای روز ادبیات کودک و نوجوان نقش برانگیزاننده دارد. البته باید به این موضوع نیز توجه کنیم که این نوع از مسائل معمولا به فرم توجه دارند و نه به محتوا.
به نظر من ادبیات کودک و نوجوان ما در کنار یک روز نیازمند یک دپارتمان آموزشی عالی و امتیازات ویژه صنفی است. انتخاب روز برای آن تنها بخشی از آن را با پاسخ مثبت روبرو کرده است اما اگر تنها به این مناسبت بسنده کنیم این روز تنها روز مظلومیت ادبیات کودک و نوجوان خواهد بود.
ادبیات کودک ونوجوان در نگاه خیلی از نویسندگان بزرگسال طفیلی به شمار می‌رود اما واقعیت این است که آنطور که ادبیات کودک و نوجوان ما در جهان مطرح شده ادبیات بزرگسال ما مطرح نبوده است.
انتخاب یک روز برای آن باید بهانه‌ای باشد برای توجه به همه نیازهای ما. این حرکت قدمِ خیری بوده و از بانی‌آن باید متشکر بود اما به نظرم بدون مشورت با سایر نویسندگان این کار تکمیل نمی‌شود. اگر مشورت شود خیلی از فعالان حاضر در این عرصه دیگر حس نمی‌کنند که نظامی دولتی به آنها تحمیل شده است.
به نظرم باید مطابق با یک الگوی توسعه به تجمیع دیدگاه‌ها برسیم و اگر این فرآیند یکسال هم طول بکشد خوب است. این انتخاب به این شکل شتابزده در حال حاضر کارکردی ندارد.
..........................
مصاحبه: حمید نورشمسی