به گزارش خبرنگار مهر، سیل یکی از مخاطرات طبیعی که ابعاد تاثیرات آن بسیار گسترده است، سالی نمی گذرد که در نقطه ای از جهان وقوع سیل خسارات جانی و مالی جبران ناپذیری ببار نیاورد و موجی منفی در اقتصاد آن جامعه ایجاد نکند.
پدیده سیل از بلایای طبیعی و خانمان برانداز است که باید برای کنترل آن اقدام شود، در واقع سیل پدیده ای طبیعی که جوامع بشری آن را به عنوان یک واقعه اجتناب ناپذیر پذیرفته اند اما رخداد، میزان و تکرار سیل ناشی از عوامل متعددیست که بسته به شرایط اقلیم، طبیعی و جغرافیایی هر منطقه تغییر می کند.
آنچه در سیل مهم به شمار می رود " مدیریت بحران " است، در حقیقت مدیریت سیلاب به فرآیندهای فراگیری در مهار سیل اطلاق می شود که گسترش سیلاب و خسارت ناشی از آن را تعدیل می کند.
مدیریت بحران خسارت ناشی از سیلاب را تعدیل می کند
مهار سیلاب شامل فرآیندهای خاصی که با فراهم آوردن و بهره برداری از سازه های طراحی شده می توان اثرات تخریبی سیل را رفع یا کاهش داد که این امر با انحراف، محدودسازی یا نگهداری جریان سیلاب تا حدی که از لحاظ اقتصادی توجیه پذیر باشد، انجام می شود.
مهار سیلاب از دو روش نخست اصلاح مسیر طبیعی رودخانه از طریق افزایش ظرفیت آبگذری رودخانه با لایروبی، ساخت مخازن ذخیره سیلاب، استفاده از پروژههای تغذیه مصنوعی و پخش سیلاب در منطقه، اجرای مناسب سازههای تقاطعی با احتساب ظرفیت آبگذری مناسب و با دبی طراحی با دوره بازگشت حداقل ۵۰ ساله و دیگرآبخیزداری، اصلاح و تغییر کاربری اراضی، احیای جنگلها و ایجاد پوشش مناسب از رستنی ها و گیاهان چند ساله امکانپذیراست.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان در این باره گفت: از راهکارهای مهم مهار سیل حافظت و احیای پوشش گیاهی است که در این میان پوشش گیاهی جنگل به دلیل محدود کردن پدیده فرسایش و تاخیر در جریان سطحی تاثیر بسزایی در کاهش خسارت و خطرپذیری ناشی از این عوامل دارد.
رحمت الله رحمانی افزود: تخریب جنگلها نه تنها به لحاظ ارزش اقتصادی خسارت زیادی به کشور وارد می سازد بلکه صدمات ناشی از جاری شدن سیل و همچنین طوفان، فرسایش خاک و سایر موارد غیر قابل تصور است.
وی اظهارداشت: جنگل می تواند سنگین ترین رگبارها را تحمل، آب باران را در خود نفوذ دهد و از جاری شدن سیل بر سطح زمین جلوگیری کند.
مدیرکل منابع طبیعی گیلان گفت: با توجه به نقش حساس پوشش گیاهی جنگل در حفاظت از آب و خاک و کاهش پدیده سیل یکی از راهکارهای موثر برخورداری از این خاصیت جنگلها افزون بر حفاظت و احیای جنگلهای طبیعی، توسعه جنگلهای دست کاشت به ویژه در مناطق سیل خیز است.
لزوم ایجاد جنگلهای دست کاشت برای کنترل هرز آب و جلوگیری از فرسایش خاک
وی ادامه داد: ایجاد جنگلهای دست کاشت برای کنترل هرز آب و جلوگیری از فرسایش خاک، ایده ال به نظر می رسد و تجدید حیات جنگل از اهمیت بیشتری برخوردار است زیرا این امر خود مانعی در راه بهره برداری مکرر از محصولا ت جنگلی، چرای دام و سایر موارد است.
بررسی طرحهای پیشگیری از سیل در کشور نشان می دهد که یک راهکار مشخص برای تمام نقاط سیل خیز کشور قابل اجرا نیست ولی با توجه به پیشرفت علم و دستیابی به اطلاعات مختلف مانند دادههای هواشناسی، نوع خاک، پوشش زمین، تغییرات کاربری زمین و غیره می توان راه حلهایی را برای پیشگیری و مهار سیل و حتی کاهش خسارات ناشی از آن انجام داد.
از ابزارهای قدرتمند در زمینه پیش بینی و کاهش خسارت ناشی از سیل اجرای طرحهای حفاظت و احیای جنگلهای طبیعی و احداث جنگلهای مصنوعی است که می تواند برخلاف موارد دیگر بدون آسیب به اکوسیستم طبیعی در کنترل سیل موثر باشد.
به هر حال سیلهای پیاپی در گیلان از وقایع مهم و مخرب طبیعی است که هر ساله خسارات مادی و معنوی فراوانی را بر استان تحمیل می کند واین استان از نظر سیل خطرپذیر است.
تخریب راههای روستایی، شکستگی شانه و حریم جادههای اصلی، ریزش کوه در محورهای کوهستانی، تخریب دیوارهای ساحلی، شکستن علائم و تابلوهای ایمنی و هشدار دهنده، رسوب گذاری پلها، آبگرفتگی و ویرانی پلها و آبروها از خسارتهای ناشی از جاری شدن سیل در جادههای استان است.
بررسی ها نشان می دهد تخریب جنگلها و مراتع، تجاوز به حریم رودخانه ها، برداشت بی رویه شن و ماسه از رودخانه ها و غیره از مهمترین عوامل وقوع سیل در استان است.
گیلان همواره منطقه ای مساعد برای ایجاد سیلاب است
در این میان استان گیلان با داشتن ضریب سیل خیزی بالا، همواره منطقه ای مساعد برای ایجاد سیلاب و تخریبها محسوب می شود اما بررسی ابعاد مختلف سیل در منطقه نشان می دهد که وقوع این سیلها از سالها پیش همواره قابل پیشگیری بوده است.
یک کارشناس آبخیزداری در این ارتباط گفت: از راهکارهای مناسب در شرایط اقلیمی استان که همزمان مشکلات مربوط به سیل را بر طرف و از وقوع آن پیشگیری می کند و مزایایی در حوزههایی همچون کشاورزی دارد آبخوانداری و آبخیزداری است.
محمد رضا محمدی افزود: با توجه به اقلیم گیلان وقوع سیلابهای فصلی در این استان و خسارتهای که سالانه به مردم منطقه وارد می شود برای کنترل سیلاب و نفوذ آن به آبهای زیرزمینی، انجام عملیات آبخیزداری و پخش سیلاب بهترین گزینه محسوب می شود.
وی یادآورشد: در گیلان همه ساله حجم قابل توجهی از روان آبها به شکل سیلاب و با تحمیل خسارتهای فراوان از دسترس خارج می شود با استفاده بهینه از سیلابها و منابع آبهای سطحی استان می توان آب مورد نیاز بخش های کشاورزی، صنعت و سایر عرصه ها را تامین کرد.
با وجود این طرحهای آبخیزداری با هدف کنترل سیل و رسوب، تقویت سفرههای آب زیرزمینی و پوشش گیاهی بالادست طرحهاست بطوریکه آب ذخیره شده در پشت بندها با جذب شدن در لایه های زمین سبب تقویت سفرههای زیرزمینی شده و در پائین دست به شکل چشمه و... ظاهر می شود.
با توجه به مزیتهای که طرحهای آبخیزداری و آبخوانداری همچون بهبود کیفیت خاک و کیفیت بالای آبهای استحصالی دارد بسیار به صرفه است.
پخش سیلاب نقش موثری در غنی کردن خاک و ذخیره سازی آب برای کشاورزی دارد
همچنین پخش سیلاب نقش موثری در غنی کردن خاک، ذخیره سازی آب برای کشاورزی هم به صورت سطحی و هم به صورت زیر سطحی با تغذیه سفرههای زیرزمینی استان دارد.
کارشناسان معتقدند که اجرا و توسعه طرحهای آبخوانداری برای مهار آبهای سطحی و طغیان رودخانه ها و جلوگیری از به راه افتادن سیلها از اولویتهای گیلان به شمار می رود که با تحقق آن علاوه بر اینکه شاهد این خسارات هنگفت نخواهیم بود در مهار و ذخیره سازی آب نیز تحول اساسی بوجود خواهد آمد.
به هر حال انسان در طول حیات خود همواره در معرض حوادث طبیعی گوناگون از قبیل زلزله، سیل، سیلاب و طغیان رودخانه ها قرار داشته است، این حوادث گاه خسارات جبران ناپذیری را بر جامعه تحمیل کرده و میلیونها انسان بر اثر آنها کشته و یا آواره شده اند.
حال سئوال اینکه آیا انسان باید مقهور این بلای طبیعی باشد و خود را در طول آنها قرار داده و به نوعی کنترل زندگی و نحوه حیات او به دست حوادث سپرده شود یا اینکه انسان می تواند با تدبیر و ایجاد تغییر در شرایط حاکم بر جهان بر این حوادث غلبه کند.
حقیقت این است که انسان در طول تاریخ تلاش کرده همواره بر این حوادث طبیعی غلبه کند و به نوعی مانع آثار زیانبار آنها باشد.
در حال حاضر انسان نیز با پیشرفت علم و فناوری می تواند با سلاح کاربردی علم تا حدود بسیاری هدایت و کنترل حوادث طبیعی را به دست گیرد هرچند که غلبه کامل بر این حوادث شاید دور از ذهن باشد اما می توان جامعه بشری را از خطرهای بسیاری در امان نگاه داشت.
سیلاب یکی از این بلایای طبیعی که هر سال در مناطق مختلف جهان اتفاق می افتد و گاه خسارات جبران ناپذیری را بر جای می گذارد.
حال پرسش اینکه برای پیشگیری و کاهش خسارتهای سیل چه راهکارهای وجود دارد، مدیرعامل شرکت آب منطقه ای گیلان در پاسخ به این سئوال گفت: مدیریت سازه ای سیلاب راهبردی مطمئن برای پیشگیری و کاهش خسارات سیل است.
مدیریت سازه ای سیلاب راهبردی مطمئن برای پیشگیری و کاهش خسارات سیل
سیف الله آقابیگی ادامه داد: به مجموعه اقدامهای که برای کنترل، مهار و هدایت سیلاب با احداث سازه انجام می شود، مدیریت سازه ای می گویند که شامل کنترل فیزیکی با احداث سدهای ذخیره ای، تاخیری و انحرافی و اجرای مهندسی رودخانه با دیواره سازی و تثبیت بستر است.
بدن شک سیل از بلایای طبیعی و حوادث پیش بینی نشده است که سالانه درمناطق مختلف دنیا خسارات فراوانی برجای می گذارد، برنامه ریزیهای راهبردی در جلوگیری و مهار سیل با شناسایی نقاط سیل خیز، احیای سریعتر جنگلها و توجه به اصول صحیح آبخیزداری و همچنین جلوگیری از ساخت و سازهای بی رویه در حاشیه رودخانه ها می تواند در کاهش اثرات این بلای طبیعی اثرگذار باشد که عزم جدی مسئولان استانی و کشوری را می طلبد.