دکتر "اکبر ولیزاده" عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و کارشناس مسائل روسیه و آسیای مرکزی طی گفتگو با خبرگزاری مهر درمورد تحولات اخیر تاجیکستان گفت: درگیری های اخیر دراین کشور به فرار دوسال پیش شماری از مخالفان دولت "امامعلی رحمان" از زندان شهر دوشنبه بازمی گردد که طی آن زنجیره ای از حوادث و درگیری ها بین نظامیان دولتی و مخالفان رخ داد.
وی افزود: اجرای سیاستهای محدود کننده دولت "امامعلی رحمان" برای فعالیتهای گروههای اسلامی طی سالهای اخیر، تحرکات اعتراضی و نارضایتی هایی را در محافل اسلامی بوجود آورده است. بویژه با اقدام دولت در ممنوعیت ارتباط گروههای مذهبی به ایران و عربستان و تحصیل در مراکز دینی این دو کشور، اعتراضات شدت پیدا کرد و نهایتا فرار جمعی از نیروهای اسلامگرای زندانی در شهر دوشنبه که اقدام دولت برای دستگیری و سرکوب آنها را بدنبال داشت، سلسله حوادثی را رقم زد که نتیجه آن فعال شدن جریانهای ضددولتی و در نقطه مقابل سرکوب شدید این جریانها از سوی دولت بود.
| نکته مهم در مورد این نیروهای مخالف این است که آنها عمدتا گرایش سلفی گری داشته و مرکز فعالیت آنها نیز ولایت بدخشان و مرز افغانستان است. |
ولی زاده اظهار داشت: آخرین نمونه از این حوادث ترور یک مقام امنیتی و اقدام متقابل دولت در ولایت بدخشان بود که هفته گذشته به اوج خود رسید و در درگیری که بوجود آمد شمار زیادی از نیروهای ارتش و شبه نظامیان اسلامگرا کشته شدند. نکته مهم در مورد این نیروهای مخالف این است که آنها عمدتا گرایش سلفی داشته و مرکز فعالیت آنها نیز ولایت بدخشان و مرز افغانستان است. همچنین این نیروها با شبه نظامیان القاعده در ارتباط بوده و به نظر می رسد القاعده بدلیل محدودیتهایی که در افغانستان دارد، برای نوسازی و گسترش فعالیتهای خود، توجهش را به این منطقه معطوف کرده است.
کارشناس مسائل روسیه و آسیای مرکزی در بخش دیگری از سخنان خود بیان داشت: دولت امامعلی رحمان بسیار نگران است که این بحران به سایر مناطق تاجیکستان گسترش پیدا کند و این مسئله دلیل مقابله شدید و نامتعارف ارتش تاجیکستان با گروههای مخالف است. طبیعی است نزدیکترین هدفی که می تواند مورد توجه دولت بعنوان متهم شماره یک حادثه ترور مقام ارشد امنیتی در بدخشان باشد، گروههای مخالف هستند اما شواهد و مدارکی که چنین مسئله ای را تایید کند، در دست نیست. در عین حال هیچ گروهی هم رسما مسئولیت این اقدام را بعهده نگرفته و به نظر هم نمی رسد که چنین اقدامی از جانب عاملان این حمله انجام گیرد. در همین حال مخالفان تاکید کرده اند که دخالتی در ترور مقام مذکور نداشته اند و این مسئله موجب تردیدهایی در مورد اتهام وارده از سوی دولت تاجیکستان به آنها می شود.
وی یادآور شد: نگرانی دیگری که وقایع اخیر تاجیکستان بوجود آورده بحث احتمال مداخله روسیه است. موضوع تمدید فعالیت پایگاه نظامی روسیه که در تاجیکستان قرار دارد در حال حاضر بدلیل وجود اشکالاتی در توافقنامه هنوز به نتیجه نرسیده است. از این رو گمانه زنی هایی در مورد احتمال دست زدن روسیه به اقداماتی اینچنینی برای توجیه حضور خود در خاک تاجیکستان وجود دارد. با این کار روسیه دولت تاجیکستان را مجاب می کند که حضورش در خاک این کشور ضروری است. این احتمال نیز بحث دست داشتن گروههای مخالف در ترور اخیر تاجیکستان را کمرنگ می کند.
موضوع تمدید فعالیت پایگاه نظامی روسیه که در تاجیکستان قرار دارد در حال حاضر بدلیل وجود اشکالاتی در توافقنامه هنوز به نتیجه نرسیده است. |
| دکتر ولیزاده |
با این حال باید علت اصلی درگیری ها را در اختلافات موجود میان دولت مرکزی تاجیکستان و گروههای مخالف دنبال کرد. در این میان عوامل و جریانات دیگری نیز وجود دارند که از بوجود آمدن چنین شرایطی استقبال می کنند و تحلیل شرایط فعلی در تاجیکستان باید مبتنی بر این دیدگاه باشد.
ولی زاده با اشاره به کمک خواهی فعالان تاجیکستان از دولت روسیه و سابقه نزدیکی این گروهها به مسکو پس از صلح 1997 تاجیکستان گفت: پس از درگیری های شدید داخلی که طی سالهای 1995 تا 1997 در این کشور روی داد حضور روسیه و ایران توانست به این اختلافات پایان داده و صلح را در تاجیکستان حکمفرما کند. به نظر می رسد اکنون نیز نگاه به حضور روسیه با همین دیدگاه است و آنها می کوشند با استفاده از این ظرفیت از دامنه خشونت دولت علیه اسلامگرایان بکاهند.
وی در پایان تاکید کرد: در این میان جمهوری اسلامی ایران موضع مشخصی در قبال تحولات تاجیکستان دارد. برای ایران مهمترین اصل سیاست خارجی در تاجیکستان آرامش و صلح و حفظ روند رو به رشد با دولت این کشور است بنا بر این هر گونه اخلال در این روند و هر گونه اقدام که روند صلح تاجیکستان را تحت تاثیر قرار داده و خشونت را افزایش دهد رسما با مخالفت ایران مواجه می شود. همانگونه که سخنگوی وزارت خارجه ایران و بیانیه ای که در همین رابطه صادر شد نشان دهنده همین موضوع است. ایران با محکوم کردن درگیری ها و ابراز تاسف نسبت به وقوع آنها از دو طرف خواسته است آرامش خود را حفظ کرده و به رفع اختلافات از طریق گفتگو روی آورند.