به گزارش خبرنگار مهر، استفاده از سوخت سی ان جی چند سالی است که در ایران رونق گرفته است. این رونق تا جایی است که بسیاری از صاحبان خودروهای شخصی و تاکسی در پی این بوده اند تا خودروی خود را از حالت بنزین سوز به گاز سوز تبدیل کنند، شاید یکی از مهمترین دلایل این امر، هزینه کم و آلودگی کمتر این سوخت نسبت به بنزین است.
در ایران به دلیل وجود مخازن عظیم گاز، همواره قابلیت بهره از این منبع برای سوخت خودروها وجود دارد.
نکته قابل توجه این است که بسیاری از افراد و سازمان‌ها با توجه به این موضوع در پی سرمایه گذاری و احداث جایگاه سی ان جی در مناطق مختلف کشور هستند و چند سالی است که به دلیل استقبال گسترده از این سوخت، شاهد گسترش احداث جایگاه‌ها و البته به همین میزان افزایش خودروهای گازسوز و به دنبال آن افزایش صف‌های طولانی گاز در جایگاه‌ها هستیم.
استان قم نیز به دلیل شرایط جغرافیایی آن و البته به عنوان استانی که صاحب یکی از کلان شهر‌های کشوری است، دارای جایگاه های سی ان جی برای ارائه سرویس به مراجعه کنندگان بومی و غیر بومی است.
توجه به حفظ و نگهداری جایگاه‌های موجود در قم
به گفته مدیر عامل سازمان میادین شهری قم، نزدیک به 30 جایگاه در حال حاضر دراین استان وجود دارد که از این میان 10 جایگاه تحت پوشش سازمان میادین شهری است.
با وجود این تعداد، همچنان به نظر می‌رسد که مناطق مختلف این استان نیازمند احداث جایگاه سی ان جی باشد اما در شرایط کنونی آنچه مهم است نه احداث جایگاه جدید که حفظ و نگهداری جایگاه های موجود است.
طبیعی است که به منظور تحقق این هدف باید مشکلات جایگاه ها بر طرف شده و انگیزه کافی برای ادامه فعالیت در جایگاه داران ایجاد شود. اما وجود مشکلات متعددی مانند کاهش سود نسبت به هزینه ها، هزینه بالای نگهداری و استهلاک تجهیزات، عدم ارائه سرویس ها برای افتتاح به موقع، افزایش هزینه های برق و عدم رعایت نکات ایمنی توسط مراجعه کنندگان و... این روزها به عنوان دلایلی مهم در ایجاد نارضایتی بین جایگاه داران از سرمایه گذاری خود شده است.
مکان یابی مناسب و مشکلات مکانی
انتخاب مکان مناسب برای ایجاد جایگاه سی ان جی همواره امری مهم بوده و خود می تواند عاملی تعیین کننده برای فعالیت یا عدم فعالیت مناسب یک جایگاه سوخت باشد.
به گفته یکی از جایگاه داران بخش خصوصی قم که نخواست نامش بیان شود، برای افتتاح جایگاه‌های سی ان جی، روال کار به این صورت است که خرید زمین به عهده متقاضی ایجاد جایگاه و ساخت و تحویل آن به عهده دولت است.
مسئولان امر نباید از مناسب بودن زمین پیشنهادی متقاضی احداث جایگاه چشم پوشی کنند. باید به طور دقیق شرایط جغرافیای محل و میزان دسترسی مراجعه کنندکان به آن پیش بینی شود.
باید توجه داشت تا جایگاه در منطقه جغرافیایی قرار نگرفته باشد که دسترسی و مراجعه به آن کم است و نهایتا پس از احداث، نه تنها جایگاه دار کسب سود نمی‌کند، بلکه هزینه‌های نگهداری تجهیزات بسیار بیشتر از درآمد می‌شود.
در مقابل عدم توجه به مسائل کارشناسی قبل از احداث موجب می‌شود تا در بعضی مناطق جایگاه‌ها بسیار پر ترافیک می‌شوند. در این شرایط مسئولان ناچار می شوند تا جایگاه دیگری در فاصله نزدیک چنین محلی احداث کرده تا بتواندند پاسخگوی مراجعین باشد. اما مسئله مکانی جایگاه ها تنها به این خلاصه نمی شود.
به گفته یکی از جایگاه داران سی ان جی شهر قم، جایگاه‌های سی ان جی باید در مکانی افتتاح شود که منازل مسکونی در اطراف و نزدیکی اش وجود نداشته باشد اما در حال حاضر شاهد این هستیم که چندین جایگاه قم در نزدیکی مناطق مسکونی در حال فعالیت اند.
عدم افتتاح به موقع جایگاه‌ها توسط دولت
از مشکلات دیگری که می‌تواند تاثیر زیادی در کاهش انگیزه جایگاه داران سوخت به ادامه فعالیت داشته باشد و در کنار آن هزینه‌های زیادی نیز به دنبال بیاورد، عدم افتتاح به موقع جایگاه توسط بخش دولتی است.
یکی از جایگاه داران سی ان جی استان که هنوز جایگاه تحت سرمایه گذاریش افتتاح نشده گفت: از سال 90 زمین برای احداث جایگاه به بخش دولتی تعلق گرفت و عملیات ساختمانی اردیبهشت‌ماه سال گذشته به اتمام رسید، اما تجهیزات جایگاه هنوز به ما تعلق نگرفته است.
وی در این باره تأکید کرد: در واقع قرار بود که اردیبهشت‌ماه سال گذشته تجهیزات جایگاه در محل‌های مورد نظر قرار گیرد، اما این زمان یک سال به تأخیر افتاد و تجهیزات لازم اردیبهشت امسال به جایگاه آورده شده است که البته هنوز هم نصب نشده و قابلیت بهره برداری را ندارند.
وی با اشاره به اینکه مطالبات مردمی این جایگاه ضرورت افتتاح هر چه سریع تر آن را بیشتر می‌کند، افزود: بودجه دولتی در ابتدا برای ساخت جایگاه پرداخت شده اما به دلیل افتتاح نشدن جایگاه، ابزار و ساختمان جایگاه در حال فرسودگی است و هزینه استهلاک آن هر روز برای جایگاه دار بیشتر می‌شود.
استهلاک وسایل و هزینه‌های نگهداری تجهیزات سی ان جی
تجهیزات جایگاه‌های سی ان جی همواره به دلیل اهمیت این سوخت، نیاز به بررسی فنی دارند که البته این بررسی و پرداخت هزینه‌های استهلاک خود تبدیل به معظلی برای جایگاه داران شده است.
به گفته مجید مختاری، مسئول واحد سی ان جی سازمان میادین شهری قم، تجهیزات موجود در جایگاه های سی ان جی حداقل شش ماه یکبار باید مورد بازدید و تعمیر قرار گیرند اما به دلیل بالا بودن هزینه‌ها شاهد این هستیم که گاهی این اتفاق نمی‌افتد.
در همین زمینه محمد دلجویی مدیر عامل سازمان میادین شهری قم با اشاره به مشکلات موجود در این زمینه از قبیل نوسانات ارزی، تحریم‌های مالی و نفتی، گرانی و حساسیت فوق العاده قطعات استفاده شده در این صنعت و حاشیه سود اندک، گفت: در حال حاضر نمی توان انتظار سود دهی در این صنعت را داشت و با راهکارهایی نظیر کاهش نیروی انسانی، عدم پرداخت مزایای حقوقی و نظایر این، نه تنها نمی‌توان موجبات کاهش هزینه‌ها را فراهم کرد بلکه در بلند مدت با بالا رفتن هزینه استهلاک به واسطه عدم توجه پرسنل و ایجاد صف‌های طولانی سوخت گیری تبعات اجتماعی و اقتصادی منفی را نیز در پی خواهد داشت.
وی در ادامه گفت: برای نمونه اگر کسی یک جایگاه از شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی به صورت یک ساله اجاره کند، با توجه به هزینه‌های یک جایگاه جدید التاسیس می‌تواند با همین حاشیه سود لحاظ شده به فعالیت ادامه دهد اما بهره برداری که خود در این زمینه سرمایه گذاری کرده است، پس از مدتی با هزینه های سنگین تعمیر و نگهداری جایگاه‌ها مواجه خواهد شد و نمی‌تواند حاشیه امنیتی خوبی برای سوددهی داشته باشد.
همچنین باید تاکید کرد که یک جایگاه دار با حاشیه سود کم به دلیل افزایش هزینه های نگهداری تجهزات، نمی تواند به کار خود ادامه دهد، چرا که عملا پاسخگوی هزینه‌ها نیست. باید گفت که درآمد و حواشی سوخت، کفاف هزینه های برخی جایگاه ها را نمی‌کند، در واقع اگر فردی با پول خود در این زمینه سرمایه گذاری کند سود چندانی نصیبش نمی شود، همچنین وجود مشکلات اقتصادی، موجب افزایش هزینه تعمیر تجهیزات می شود.
در حال حاضر بیش از دو ماه است که فعالیت جایگاه شیخ آباد یا جایگاه گل‌ها در شهر قم تعطیل شده است و این تعطیلی تبعات زیادی به همراه خواهد داشت.
به گفته مدیر عامل سازمان میادین شهری قم، این جایگاه از جمله جایگاه های قدیمی است که پس از دست به دست شدن توسط پیمانکاران بهره بردار شرکت نفت در طول سالیان و عدم انجام تعمیرات روتین، سرانجام در تاریخ اول تیرماه 1389 تحویل سازمان میادین شهری داده شد و عدم رسیدگی و تعمیرات لازم در طول مدت طولانی، موجب تحمیل هزینه های سنگینی به سازمان میادین در سال های 90 و 91 شده است.
دلجویی همچنین از عدم تهیه تجهیزات جایگاه های سازمان میادین شهری از یک تولید کننده واحد انتقاد کرد و گفت: در زمان ساخت جایگاه های استان بررسی های فنی و اقتصادی مورد نیاز اعمال نشده است، به طور مثال تجهزات 10 جایگاه تحت پوشش سازمان میادین، از پنج کارخانه مختلف و متفاوت خریداری شده که اگر همه این تجهیزات از یک سازنده و یک شرکت تامین می شد، در حال حاضر تهیه قطعات و عملیات تعمیر و نگهداری آنها بهتر انجام می گرفت.
قانون هدفمندی یارانه‌ها و هزینه های بالای پرت گاز
قانون هدفمندی یارانه ها با وجود نتایج مثبت در بعضی زمینه ها، اما در مقطع شش ماه اول اجرای آن به گونه ای نبوده است که همه مسائل بخش سوخت و انرژی را در بگیرد. در مقطع شش ماه اول اجرای این طرح، خسارات هنگفتی به بعضی جایگاه ها وارد شده و به گونه ای که جایگاه داران در سراسر کشور از پرداخت قبوض گاز عاجز شده و هم اکنون جایگاه داران به دنبال جبران خسارت های آن دوره هستند.
مدیر عامل سازمان میادین شهری قم در زمینه تاثیر هدفمندی یارانه ها در پرداخت هزینه های جاری نگهداری این سازمان از جایگاه های سی ان جی تاکید کرد: در حال حاضر نگهداری جایگاه های فروش سی ان جی برای سازمان میادین شهری با توجه به تعرفه های اولیه طرح هدفمندی یارانه ها، مخازن سنگین بازسازی ابنیه و تعمیرات اساسی دستگاه ها سود ده نبوده و فقط با لحاظ کردن تمهیداتی چون بومی سازی تعمیرات و نگهداری، استفاده تجاری از فضای جایگاه های دارای پتانسیل برای نصب دکه های تنقلات، دو منظوره کردن جایگاه های سی ان جی با نصب تاسیسات فروش بنزین و ارائه خدمات متفاوت خودرویی متفاوت نظیر کارواش یا صدور برچسب های معاینه فنی سی ان جی و .... و از همه مهمتر به کارگیری کوتاه مدت نقدینگی حاصل از فروش گاز در پروژه های زود بازده و خرید اوراق مشارکت شهری یا ملی و سپس واریز شدن مجدد آن وجوه به حساب شرکت گاز، سازمان میادین شهری را قادر به اداره بهتر جایگاه ها می کند.
وی اضافه کرد: مثلا اگر قبل از اجرای قانون هدفمندی یارانه ها، در یک جایگاه سه درصد پرت و کسری ناشی از فشرده سازی وجود داشت و جایگاه مورد اشاره ماهانه یک میلیون متر مکعب فروش گاز داشت، با احتساب 290 ریال جهت خرید هر متر مکعب گاز قبل از اجرای طرح هدفمندی، خسارت جایگاه دار مبلغ هشت میلیون و 700 هزار ریال بوده است، در حالی که پس از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها این مبلغ با احتساب خرید هر متر مکعب گاز 2 هزار و 600 ریال، 78 میلیون ریال خواهد بود، همچنین مبلغ سه و چهار درصد ارزش افزوده که مبلغ بسیار کلانی بالغ بر یک میلیارد ریال می باشد، از قبوض گاز حذف شده اما با این همه هنوز هم راهی بسیار طولانی و دشوار تا اقتصادی شدن حاشیه سود جایگاه داران وجود دارد.
به گفته دلجویی کارمزد در نظر گرفته شده به مبلغ 400 ریال با هزینه های بالای برق، کارگری، تعمیر و نگهداری، تاسیسات و قیمت بالای قطعات بیمه جایگاه ها، بیمه کارکنان، بیمه آتش سوزی و انفجار، بیمه مسئولیت در قابل شخص ثالث و علی الخصوص کاهش های ناشی از فشرده سازی و پرت، پاسخگوی جایگاه داران نبوده و این مهم با توجه به هزینه های نسبتا بالاتر جایگاه داران عمومی نظیر شهرداری که ضمن داشتن هزینه های بالاتر مجبور به ارائه خدمات رفاهی بیشتر به مراجعین و پرداخت حقوق قانونی کارکنان و پرداخت های مالیاتی و ... نیز می باشد.
سید حسین مقدس زاده مسئول جایگاه بلوار امین قم نیز با بیان اینکه به دلیل به صرفه نبودن شرایط اقتصادی درآمد جایگاه‌های سی ان جی با سرمایه گذاری های انجام گرفته، خطر ورشکستگی به خصوص برای جایگاه های خصوصی همواره وجود دارد، گفت: از زمانی که نرخ گاز افزایش پیدا کرده است، هزینه نگهداری دستگاه ها و برق به شدت افزایش پیدا کرده و تسهیلات خاصی هم در نظر گرفته نشده است.
مسئول جایگاه بلوار امین قم با اشاره به اینکه با توجه به فشرده کردن گاز، تصفیه گاز و شرایط آب و هوایی میزان پرتی گاز افزایش می یابد، گفت: قبل از هدفمند کردن یارانه‌ها این هزینه پرتی گاز چندان زیاد نبود اما در حال حاضر هزینه ماهانه همین پرتی گاز به پنج و شش میلیون تومان برای جایگاه دار می رسد.
وی عدم توجه دقیق اقتصادی را از دلایل بروز این مشکل دانست و تاکید کرد که جایگاه داران هنوز نتوانسته اند با شرکت گاز به توافقی برسند تا مشکل هزینه پرتی گاز حل شود. به گفته مقدس زاده در تهران دلیل هزینه های سنگین پرتی گاز و سایر هزینه های افزایش یافته، چندین جایگاه تعطیل شده اند و عملا سرمایه گذار بیشترین ضرر را دیده است.
به گفته مقدس زاده، با وجود اینکه دولت گاز را 40 تومان ارزان تر به جایگاه داران می فروشد اما این مقدار با توجه به هزینه های استهلاک بالا، پرت گاز و قبض های برق راه حل مناسبی برای حل مشکلات جایگاه داران نیست.
حجم متفاوت گازهای منتقل شده از مخازن به جایگاه ها
گازهای طبیعی استخراج شده از مخازن زیرزمینی مختلف در سراسر کشور، دارای ویژگی های متفاوتی هستند که از جمله این ویژگی ها می توان به متغیر بودن حجم گاز استخراج شده اشاره کرد.
مدیر عامل سازمان میادین شهری قم درهمین زمینه به خبرنگار مهر گفت: گازمخازن مختلف ویژگی های متفاوتی دارند و به همین دلیل دستگاه های اندازه گیرنده نمی توانند گازی را که دقیقا مصرف می شود اندازه گیری کنند، به این معنی که حجم های متفاوت گاز های منتقل شده به جایگاه ها موجب می شود کنتورها نتوانند آمار دقیقی از آنچه مصرف شد نشان دهند.
وی با بیان اینکه برای حل این مسئله دولت تلاش کرده تا با تخفیف های مالیاتی این موضوع را جبران کند اما این تلاش ها کافی نیست، تاکید کرد: با توجه به مشکلات و تفاوت دائمی بین کانتر شرکت گاز و کانتر فروش دیسپنسرهای جایگاه، زیان دائمی جایگاه داران از این اختلاف فاحش چهار درصدی جایگاه های عادی و پرت بیش از 43 درصدی تاسیسات مدرنی مانند LMF، پیشنهاد می کنیم که این درصد زیان از کارکرد کانتر شرکت گاز بابت فشرده سازی و پرت در حساب جایگاه داران محاسبه شود یا آنکه به طور کلی کانتر دیسپنسرها ملاک صدرو قبض تعرفه گاز قرار بگیرد، چنانچه در استان اصفهان به همین ترتیب عمل شده است.
عدم رعایت نکات ایمنی توسط مراجعین
شاید بارها به طور عینی شاهد این بوده ایم که مسافران خودروهای مراجعه کننده به جایگاه های سی ان جی، با وجود تذکرات پی در پی متصدی جایگاه از خودور پیاده نمی شوند. همین موضوع یکی از مهمترین معضلات موجود در جایگاه های سی ان جی استان است که موجب بروز مشکلات و چه بسا خطر های زیادی برای جایگاه می شود.
مدیر عامل سازمان میادین شهری قم با انتقاد از این معظل که توسط مراجعین به جایگاه ها انجام می شود گفت: مسافران معمولا از خودرو پیاده نمی شوند و یا راننده ها اجازه بالا زدن صندوق توسط متصدی جایگاه را نمی دهند، گاهی همین مسئله موجب درگیری میان مراجعه کننده و متصدی جایگاه که در حال انجام وظیفه خود است می شود.
مجید صابر سرپرست جایگاه سی ان جی بلوار جمهوری قم نیز از عدم همکاری مراجعین به جایگاه انتقاد کرد وگفت: رعایت ایمنی توسط مراجعه کنندگان بسیار کم است و فرهنگ سازی مناسب ایجاد نشده است. مردم با سرنشینان وارد مکان سوخت گیری می شوند که بسیار خطرناک است و در صورت بروز مشکل مسئولیت آن به دوش جایگاه است.
به نظر می آید یکی از راهکارهای حل این معظل تعبیه مکانی در جایگاه ها برای حضور سرنشینان خودرو است تا آنها نیز با توجه به شرایط آب و هوایی چندان اذیت نشوند و پس از پیاده شدن در محلی مناسب منتظر باشند تا سوخت گیری تمام شود.
همچنین دستکاری هایی نادرستی مانند نصب مخازن غیر استاندارد و تعمیرات غیر فنی در منبع سوخت گاز توسط صاحب خودرو، در بسیاری مواقع موجب ایجاد خطر انفجار برای مراجعه کنندگان در جایگاه سوخت می شود.
درکنار این مسائل، عدم به رعایت معاینه فنی سیستم سوخت سی ان جی توسط صاحب خودور، می‌تواند موجب بروز خطر درجایگاه های سی ان جی شود.
آموزش کارکنان
با توجه به حساسیت و قیمت بالای تجهزات سی ان جی، آموزش کارکنان و متصدیان جایگاه ها می تواند امری مهم برای کاهش هزینه ها و خطرات در این جایگاه ها باشد. به همین دلیل لازم است تا مسئولان امر و البته خود جایگاه داران اقدامات لازم برای همکاری با نهاد های مرتبط مانند آتش نشانی را انجام دهند تا هزینه های مالی و جانی در جایگاه های سوخت به حداقل ممکن برسد.
گزارش از محدثه نجف زاده