دکتر احمد پهلوانیان در مورد فراگیر نشدن امر به معروف و نهی از منکر در جامعه اسلامی ایران به خبرنگار مهر گفت: یکی از دلایل غفلت از این فریضه عدم توجه به اهمیت و کارایی آن است که میتواند برای جامعه در بر داشته باشد. یکی از عوامل برقراری عدالت و حق، امر به معروف و نهی از منکر است وقتی به کارکرد و نتایج آن توجه نشود باعث میشود که به آن کمتر بپردازیم.
وی افزود: دلیل دوم بالا رفتن سطح تعارف و رودرواسی در جامعه است. جامعه ما در سطوح مختلفش دچار تملق زدگی شده است چه در سطح اداری و مدیرانش و چه در سطح عوام. یکی از ویژگی ایرانیان بنا به گفته مستشرقان و خود آنها تعارف داشتن است. البته این خصیصه در حد متوسطش خوب است اما در جامعه ما از این حد گذشته و به تملق رسیده است. یعنی افراد مصلحت جامعه و خدا را به مصلحت فردی ترجیح نمیدهند.
مدیرمسئول فصلنامه دین و رسانه تصریح کرد: به خاطر ناراحت شدن طرف مقابل و دلخوری او امر به معروف یا نهی از منکر نمیکنیم و نمیدانیم که رضایت خدا افضل است نه خوش آمدن یا نیامدن بنده.
این کارشناس فقه و ارتباطات درمورد حد و حدود امر به معروف و نهی ازمنکر هم گفت: امر به معروف یعنی امر به هر آنچه که خدا میپسندد و به آن دستور داده چه واجب و چه مستحب. نهی از منکر هم یعنی مانع شدن از آنچه که خداوند از آن خوشش نمیآید و انسان را از ارتکاب آن عمل نهی کرده حالا چه حرام و چه مکروه. لذا دایره امر به معروف دایره همه خوبیها و دایره نهی از منکر دایره تمام بدیهاست. در آیه 104 و 110 آل عمران و یا 71 توبه به صورت کلی به عمل به این فریضه توصیه شده در جایی خداوند فرموده بعضی از انسانها، در جایی بخشی از جامعه و در جای دیگر امت واحده گفته که مکلف به امر به معروف و نهی از منکر هستند. عمل به این فریضه و تکلیف، به حوزه خاصی اختصاص ندارد.
قائم مقام مرکز پژوهشهای اسلامی صداو سیما در مورد اثرات فردی و اجتماعی امر به معروف و نهی از منکر هم تصریح کرد: پیامبر فرمود کسی که امر به معروف و نهی از منکر می‌کند در مقام انبیا و شهدا جای دارد یا اینکه از جایگاه خلیفه خدا و جانشین رسولش برخورداراست. یعنی منزلت آمران و ناهیان منزلت انبیا و شهداست. کسی که امر به معروف و نهی از منکر می‌کند حس مسئولیت شناسی و تعهد نسبت به خود و دیگران در او زیاد است و همچنین عمل به این فریضه این حس را در او تقویت می‌کند. همچنین امر به معروف و نهی از منکر باعث امنیت اخلاقی و اجتماعی در جامعه میشود. در بعضی تحلیلها از آن به عنوان پلیس عمومی اینکه همه پلیس هم هستند ذکر شده است. این فریضه یکی از عوامل برپایی قسط و عدل و مخصوصاً عدالت اجتماعی است.
این محقق و نویسنده ادامه داد: عمل به این فریضه موجب بالا رفتن نظارت چه بر مردم و چه به حاکمان میشود. زیرا اصل هفتم قانون اساسی بر وظیفه دولت بر مردم و مردم بر دولت در قبال این تکلیف اشاره کرده است. نظارت بیشتر هم باعث کاهش تخلفات میشود.
این محقق و پژوهشگر حوزه فلسفه اسلامی در مورد ویژگیهای آمر به معروف و ناهی از منکر هم بیان کرد: کسی که امر به معروف و نهی از منکر می‌کند در گام اول خود باید به آن معروف و نهی از منکر عمل کند این مسئله باعث میشود که نسبت به رفتار و گفتارش تعهد داشته باشد. چنین جامعهای باید روح همبستگی و اخوت و برادری در خود داشته باشد یعنی به تعبیر قرآن یک امت باشد امت علاوه بر ملت بعد اخوت و برادری در آن بیشتر است. در چنین حالتی ظلم و ستم کاهش مییابد و حقوق کسی ضایع نمیگردد.
در مورد برخی اتفاقات ناگوار برای برخی از آمران به معروف و ناهیان از منکر و ضرب و شتم آنها هم یادآورشد: اگر چنین اتفاقی بیفتد نشان از این دارد که آمران و ناهیان از سوی دولت حمایت نمیشوند و مانند برخورد خیابانی با ضاربان آمران و ناهیان برخورد میشود. یعنی کسی که مانع اجرای دستور خدا شده برای مثال نگذارد کسی نماز بخواند باید اشد مجازات را برای او در نظر گرفت زیرا امر به معروف و نهی از منکر مانند فروعات دیگر دین است از جمله حج و نماز و روزه و ... .
وی درمورد اینکه با کسانی که هیچ گونه توصیه به معروف و نهی از منکر را نمیپذیرند باید چگونه برخورد شود و راهکار جا انداختن این فریضه در عموم جامعه چیست هم اظهارداشت: باید قانونی سخت در اینباره تدوین کنیم یعنی قوه قضائیه یا ضابطین آن از جمله نیروی انتظامی پشتیبان کسانی باشند که امر به معروف و نهی از منکر میکنند. البته در کنار برخورد قانونی باید به مسائل فرهنگی و تربیتی جامعه توجه شود. اینکه دانشآموزی در طی دوران مدرسه با روش برخورد با این فریضه و آثار و نتایج فردی و اجتماعی آن آگاهی ندارد مسلماً خودش نمیتواند یک آمر به معروف یا ناهی از منکرخوبی شود و یا حتی وقتی که مورد تذکر آمران و ناهیان قرارگرفت عکس العمل مناسبی از خود نشان دهد.
پهلوانیان درمورد معروفها و منکرهایی که در جامعه ما مورد فراموشی قرار گرفته هم گفت: بی حجابی، گران فروشی کم فروشی، احتکار،عدم عمل کردن به وعدهها یا خلف وعده، راه نینداختن کار مردم، حاکمیت روابط به جای ضوابط از منکرهایی است که باید تذکرات جدی به خاطیان آن داد و اقامه نماز یعنی برپایی با شکوه آن به طوری که دیده شود و تأثیر اجتماعیاش را بگذارد و به یک نهاد تبدیل شود. صداقت، کمک به همنوع، نگاه به مصلحت جمعی، دوری از مصلحت فردی و علم اندوزی و دانش افزایی از معروفهایی هستند که باید مورد توجه بیشتری قرار گیرند.
وی در پایان یادآور شد: البته جایی که احتمال میرود امر به معروف و نهی از منکر بر خاطیان هیچ اثری نمیگذارد و یا احتمال ضرر مالی و جانی دربردارد عمل به این تکلیف واجب نیست. برای جلو گیری از این حالت بهتر است آمران و ناهیان مجوز قانونی از مراکز ذیصلاح قضایی داشته باشند.