امام جواد (ع)نهمین امام شیعیان در رمضان سال 195هدر مدینه دیده به جهان گشود. نام ایشان محمد؛ کنیه، ابوجعفر والقاب تقی، جواد، ابوجعفر، مرتضی، قانع وعالم میباشد.
روایت است که هنگام تولد حضرت جواد (ع) امام رضا (ع) به اصحاب خویش فرمودند: کسی برای من به دنیا آمد که هم چون موسی گشاینده دریاهاست وهم چون عیسی بن مریم مادری طاهر ومطهر دارد.
پیشوای نهم در مجموع دوران امامت خود با دو خلیفه عباسی یعنی مامون ومعتصم معاصر بودند ومامون شیوه سیاسی که در مورد امام رضا (ع)به کار برده بود در خصوص امام جواد (ع) نیز به کار گرفت وایشان را از مدینه به بغداد منتقل کردند تا اورا در پایتخت زیر نظر قرار دهند.
از آنجا که حضرت جواد (ع) نخستین امامی بود که در کودکی به منصب امامت رسید، پذیرش این موضوع نه تنها برای بسیاری از افراد عادی شیعه امری غیر قابل باور بود، بلکه برای برخی از بزرگان وعلمای شیعه نیز جای بحث وگفت وگو داشت. به همین جهت پس از شهادت امام رضا (ع)وآغاز امامت حضرت جواد (ع) شیعیان سعی می کردند تا به تشکیل اجتماعاتی با آن حضرت پرداخته وبرای حصول واطمینان از علم آن بزرگوار پرسشهایی را مطرح کنند.
به همین جهت در دوران امام جواد (ع)نیز بازار بحث ومناظره بسیار پررونق بود.علاوه بر کمی سن حضرت وجود گروه معتزله وافزایش قدرت آنان نیزلزوم برپایی مناظرت را دوچندان میکرد. معتزله که بر خط فکری اعتزال در اعتماد بر عقل محدود وخطاپذیری بشری افراط مینمود، دستورها ومطالب دینی را به محک عقل خود سنجیده وآنچه را عقل تایید میکرد می پذیرفتند و بقیه را انکار می کردند. به همین علت نمیتوانستند کم سن بودن امام (ع) را با به امامت رسیدن ایشان تطبیق دهند. اما طی مناظراتی که امام جواد (ع) با این گروه انجام دادند توانستند با پاسخ های قاطع و روشنگر خود شک وتردید معتزله را از بین ببرند.
همین شیوه پاسخگویی به مسائل توسط امام جواد (ع)و حل مشکلات بزرگ علمی وفقهی توسط حضرت تحسین واعجاب دانشمندان وپژوهشگران اسلامی اعم از شیعه وسنی را برانگیخته وآنان را به تعظیم در برابرعظمت علمی امام (ع) واداشته است.
امام جواد (ع) که به خوبی با مقاصد واقعی مامون آشنا بودند ومیدانستند که او مسبب واقعی قتل پدرشان امام رضا (ع)میباشد اما بنا بر دلایلی این ازدواج را پذیرفتند به نظر میرسد دلیل اصلی موافقت حضرت جواد (ع)با این امر فشارهای زیادی بود که از طرف مامون بر امام (ع) وارد شد.
باید گفت: امام جواد (ع) به رغم فشارها وتنگناهای بسیاری که با آن روبرو بودند اقدام به ایجاد شبکه ارتباطی وکالت نموده ودر سراسر قلمرو حکومت عباسی کارگزارانی را اعزام کردند تا با فعالیت گسترده خود بتوانند از تجزیه نیروهای شیعی جلوگیری کنند. این کارگزاران در بسیاری از استانها از جمله اهواز، همدان، سیستان، بست، ری، بصره و...حضور داشتند.
علاوه بر ایجاد شبکه گسترده وکالت امام جواد(ع) همانند امام صادق (ع) وامام باقر (ع) اقدام به تربیت شاگردانی کردند که بتوانند در مواقع ضروری به نیاز های جهان تشیع پاسخ دهند. اگرچه تعداد شاگردان حضرت به دلیل فشارهای سیاسی وکنترل شدید نسبت به امامان پیشین اندک میباشد اما در بین آنان چهرههای درخشانی هم چون علی بن مهزیار، زکریا بن آدم، احمد بن خالد وحسن بن سعید اهوازی را میتوان مشاهده کرد.
اما در خصوص نحوه به شهادت رسیدن امام (ع) باید گفت: پس از درگذشت مامون در سال 218 هجری برادرش معتصم جای او را گرفت. معتصم در سال 220 ه امام را از مدینه به بغداد آورد تا از نزدیک مراقب او باشد. در مجلسی که در زمان معتصم برای تعیین محل قطع دست دزد تشکیل شده بود، امام جواد (ع) را نیز شرکت دادند هنگامی که امام (ع)استدلال خود را مطرح کردند همگان و از جمله معتصم استدلال ایشان را پذیرفتند وقاضی بغداد وبقیه شرکت کنندگان از استدلال های خود شرمگین گشته ودلایل امام رابی عیب ونقص یافتند.
قاضی بغداد (ابن ابی دواد) به دلیل حسد وکینه ای که بر سر این موضوع نسبت به امام جواد (ع)داشت نزد معتصم رفته واین طور گفت: ای معتصم وقتی شما مجلسی از فقها وعلما تشکیل می دهید تا امر مهمی از امور دینی مطرح شود ودر آن وزرا، امراء، صاحب منصبان کشوری ولشکری حضور داردند قطعا مذاکرات این مجلس در خارج مطرح می شود اگر در چنین مجلسی شما رای فقها را رد کنید وگفته محمد بن علی علیه السلام را قبول نمایید کم کم توجه مردم نسبت به او بیشتر شده وخلافت را از تو گرفته وبه او تحویل می دهند.
معتصم بسیار تحت تاثیر سخنان ابی دواد قرار گرفته وچند روز بعد دستور به شهادت رساندن حضرت را می دهد. بنا بر قول مشهور همسر امام (ع) (دختر مامون) به تحریک معتصم آن بزرگوار را مسموم کرد معتصم زهری برای ام الفضل فرستاد که داخل خوراک حضرت کند ام الفضل به این کا مبادرت کرده و امام جواد (ع) را به شهادت میرساند.
سه چیز است که انسان را به رضوان خداوند تبارک وتعالی میرساند. استغفار زیاد، خوشرویی با مردم وزیاد صدقه دادن. بدانید که زینت فقر پاکدامنی است وزینت بی نیازی شکر است زینت بلا صبر است زینت کلام فصاحت است وزینت کار خیر ترک منت و زینت نماز خشوع میباشد.