به گزارش خبرنگار مهر، خانه لاریهای یزد به عنوان یکی از خانه‌های پرقدمت و تاریخی چند سالی که به مرکز اسناد و کتابخانه ملی استان یزد تبدیل شده اما این خانه به رغم همه زیباییها و تناسبی که به لحاظ قدمت با نگهداری اسناد تاریخی دارد، مشکلاتی را نیز دارد که این مشکلات طی ماه های اخیر افزایش یافته است.
از آنجا که خانه لاری ها از گذشته یک خانه الحاقی دیگر نیز داشته اما این خانه به دلیل عدم توافق میراث فرهنگی و مالک، در اختیار مالک قرار گرفته و اکنون پس از گذشت چند سال به مخروبه ای تبدیل شده، خطری بالقوه برای اسناد تاریخی یزد است.
مخروبه الحاقی به خانه لاریها فضایی امن برای سارقان ایجاد کرده است
از یک سو نم و رطوبتی که از این خانه به خانه اصلی لاری ها سرایت کرده، اسناد تاریخی را در معرض خطر نابودی قرار داده و از سوی دیگر وجود زمینی وسیع و خرابه ای در آن، فضایی امن برای سارقان آثار تاریخی و میراث فرهنگی فراهم کرده است.
مخروبه ای در کنار خانه لاریها؛ این فضا در گذشته بخشی از خانه لاریها بوده که به دلیل عدم توافق مالک و میراث فرهنگی رها شده است
همین فضا و البته نا امنی خانه لاریها برای نگهداری اسناد و کتب تاریخی، سبب شده این خانه طی ماه های اخیر مورد دستبرد سارقان قرار گیرد تا جایی که حتی نیروی انتظامی نیز نسبت به این مسئله واکنش نشان داد و از مسئولان استان و سازمان اسناد ملی خواست تا فکری به حال انتقال اسناد کنند.
تاکید نیروی انتظامی بر انتقال اسناد از خانه لاریها
نیروی انتظامی ضریب ایمنی خانه لاریها را برای نگهداری اسناد ملی و کتب تاریخی بسیار ضعیف دانسته و بر انتقال اسناد تاکید داشته است.
البته پیش از این نیز کارشناسان آتش نشانی، مرکز مدیریت بحران و ... نیز از خانه لاریها به عنوان مرکز اسناد و کتابخانه ملی استان یزد بازدید کرده و آنها نیز ضریب ایمنی این خانه را بسیار ضعیف اعلام کرده بودند.
ضعف امنیتی خانه لاریها برای نگهداری اسناد ارزشمند و تاریخی به حدی است که چندی پیش چند سارق توانسته بودند با حفر گودالی عمیق به این خانه تاریخی نفوذ کنند.
از سوی دیگر خانه لاری ها فضای مناسبی برای تبدیل شدن به محیط اداری و پژوهشی نیست و این امر علاوه بر اینکه فضای تاریخی و سنتی خانه را به هم ریخته و مانع بازدید گردشگران شده، فضای مناسبی برای نگهداری اسناد نیست و پژوهشگران نیز به راحتی امکان استفاده از این فضا را ندارند.
مسئولان استانی و سازمان اسناد کشور به تفاهم نمی رسند/ اسناد ملی سرگردان میان مسئولان
مدیرکل مرکز اسناد و کتابخانه ملی استان یزد در این زمینه به خبرنگار مهر گفت: ما مشکلات مرکز اسناد استان یزد را با مسئولان مربوطه در استانداری مطرح کردیم و آنها نیز اعلام کردند در این زمینه باید سازمان اسناد و کتابخانه ملی به فکر تامین محل برای شعبه استانی خودش باشد از طرف دیگر کتابخانه ملی هم اعلام کرده که بودجه عمرانی برای ساخت یک بنای جدید برای این شعبه استانی ندارد به همین دلیل عملا مذاکرات ما تا این لحظه بی نتیجه بوده است.
محمدرضا ملک ثابت عنوان کرد: ما حتی قبل از اینکه وضعیت به این حد از وخامت برسد، تدابیری را اتخاذ کردیم تا آسیب جدی به منابع و اسناد ارزشمند موجود در مرکز وارد نشود به نحوی که همه کتاب‌های خطی و بخشی از اسناد ارزشمند را به تهران منتقل کردیم تا به صورت امانی در سازمان اسناد و کتابخانه ملی نگهداری شوند.
خانه مخروبه در کنار خانه لاری ها
وی افزود: تعدادی دوربین بسیار گرانقیمت مداربسته را نیز خریداری کرده و در محوطه مرکز اسناد یزد نصب کردیم تا ضریب امنیت مرکز افزایش یابد و از سازمان آتش نشانی نیز درخواست کردیم تا هم توجه بیشتری به این مکان داشته باشد و هم کارکنان مرکز اسناد استان یزد را برای آمادگی در مواقع بحران، آموزش دهد.
ملک ثابت ادامه داد: ساختمان خانه لاریها، اگر چه به لحاظ تاریخی و گردشگری مکان مناسبی است اما استقرار سازمان اسناد در آن با توجه به خطرات ناشی از فرسوده بودن ساختمان، به صلاح نبوده و این امر واکنش هایی از سوی مسئولان و مخاطبان را به دنبال داشته که در نهایت کارشناسان مدیریت بحران استانداری و سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی استان در بازدید از این مکان بر جابجایی و انتقال سازمان اسناد به مکانی امن تر و سهل الوصول تاکید کردند.
هرازگاهی بخشی از ساختمان مرکز نگهداری اسناد ملی یزد تخریب می شود
وی عنوان کرد: وضعیت مرکز ما به حدی از بحران رسیده که باید اقدام عاجل و فوری در مورد آن صورت گیرد. چند بار تلاش کردیم مسئولان استانداری را قانع کنیم که ساختمان دیگری در اختیار ما بگذارند که از این وضعیت که هر از چند گاهی بخشی از ساختمان مرکز تخریب می‌شود، نجات پیدا کنیم.
رئیس مرکز اسناد و کتابخانه ملی یزد همچنین با یادآوری مذاکرات سال گذشته رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و استاندار یزد در مورد تکمیل ساختمان نیمه کاره کتابخانه مرکزی یزد که 17 سال است در دست ساخت است، گفت: ما قصد داشتیم همانند آنچه در شیراز اتفاق افتاد، از این ساختمان استفاده شود، ولی هنوز اتفاقی در این خصوص نیفتاده است.
مسئولان استانی زمین می دهند اما سازمان مرکزی اعتبار عمرانی برای احداث ساختمان ندارد
ملک ثابت عنوان کرد: مسئولان استانی پیشنهاد کردند که قطعه زمینی در یزد در اختیار سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران قرار گیرد تا شعبه استانی خود را آنجا بسازد، اما سازمان به دلیل نداشتن اعتبارات عمرانی این پیشنهاد را نپذیرفت.
این مذاکرات بی نتیجه در حالی همچنان ادامه می یابد که اکنون حدود 2.5 میلیون سند تاریخی در یزد در معرض نابودی قرار گرفته و چنانچه برای نگهداری اصولی از آنها چاره اندیشی اساسی نشود، این اسناد یا از بین خواهند رفت یا به ناچار برای حفاظت در برابر خطراتی نظیر فرسودگی، سرقت، آتش سوزی و ... به گنجینه اسناد تاریخی تهران منتقل خواهد شد.
کما اینکه چندی پیش 75 جلد کتاب تاریخی نفیس و ارزشمند برای نگهداری به طور امانی به تهران منتقل شد و امکان استفاده از این کتب از پژوهشگران سلب شد.
برگه هایی که معمولا از آنها به عنوان سند تاریخی یاد می شود، شامل دست نوشته ها، روزنامه ها، قباله های ازدواج، نامه های اداری، اسناد خرید و فروش برخی کالاها و املاک و اراضی، کتاب، فیلم و نوار و ... است.
این برگه ها شاید از نظر بسیاری، فاقد ارزش باشد اما واقعیت آن است که هر برگ از این اسناد، در بر دارنده نوع مراودلات، فرهنگ های مختلف در زمینه ازدواج، طلاق، تولد، خرید و فروش، نوع ارتباطات مردم و ویژگی های هر منطقه است.
این اسناد برای پژوهشگران دارای ارزش و اعتباری باور نکردنی است زیرا آنها تاریخ و فرهنگها را از میان همین اسناد به رشته تحریر در می آورند و راجع به فرهنگ و آداب و رسوم و ویژگی های هر منطقه قضاوت می کنند.
این تاثیرگذاری به حدی است که حتی ممکن است یک نامه، یک قباله ازدواج و ... نظر پژوهشگران و محققان را در مورد فرهنگ یک منطقه تغییر دهد.
مدیرکل مرکز اسناد و کتابخانه ملی استان یزد همچنین در مورد خطر نابودی اسناد نیز عنوان کرد: بیش از دو میلیون برگ از اسناد راکد ادارات که در سازمان اسناد و کتابخانه ملی استان یزد نگهداری می شود به دلیل قدیمی بودن ساختمان و فرسودگی بافت آن، در خطر نابودی قرار دارد.
محمدرضا ملک ثابت افزود: سازمان اسناد و کتابخانه ملی استان یزد در محل خانه لاری ها، از خانه ها و مکان های تاریخی و قدیمی یزد مستقر است و با توجه به وضعیت ساختمان و فرسودگی مصالح به کار رفته، بیش از دو میلیون برگ از اسناد موجود در واحد آرشیو سازمان در خطر نابودی و تخریب قرار دارد.
احتمال فشردگی و چسبندگی اسناد تاریخی در خانه لاری ها بالاست
وی ادامه داد: کمبود فضا و مکان مناسب برای نگهداری مطلوب اسناد، احتمال فشردگی و چسبندگی اسناد و پرونده ها را به دنبال خواهد داشت.
ملک ثابت عنوان کرد: همچنین تعداد زیادی فیلم و نوار صوتی و تصویری ضبط شده از سخنان پیشینیان و بزرگان یزد نیز به علت وجود رطوبت در محل نگهداری، با خطر نابودی روبرو هستند که اگر با مساعدت و توجه مسئولان این معضل حل نشود، چه بسا بخش اعظمی از تاریخ مکتوب و شفاهی این دیار از بین برود.
در کنار همه مشکلاتی که از نا امنی، خطر از بین رفتن اسناد، سرقت، آتش سوزی و ... برای نگهداری اسناد ملی و کتب تاریخی در خانه لاری ها مطرح شد، این مرکز که باید مورد استفاده پژوهشگران و قشر دانشگاهی قرار گیرد، فاصله ای طولانی با مراکز دانشگاهی یزد که به طور عمده در قسمت جنوب شهر متمرکز شده اند، دارد.
لزوم احداث ساختمان اداری مرکز اسناد یزد در نزدیکی دانشگاه ها
پژوهشگران و مخاطبان مرکز اسناد نیز معمولا دوری راه و دسترسی مشکل به خانه لاری ها و دسترسی به اسناد ملی و کتب تاریخی مورد نیاز خود گلایه دارند و آن را سدی در برابر کارهای پژوهشی خود می دانند.
بسیاری از پژوهشگران درخواست انتقال مرکز اسناد به ساختمانی در نزدیکی دانشگاه ها را دارند که این ایده نیز قابل بررسی است.
به هر ترتیب بخش اعظمی از اسناد تاریخی به عنوان سند هویت مردم این خطه از کشورمان اکنون به دلایلی که از آن سخن به میان آمد، در معرض خطر قرار گرفته اند و لازم است این موضوع با همکاری و تعامل مسئولان استانی و مسئولان سازمان اسناد و کتابخانه ملی در سطح کشور حل و فصل شود.
....................
گزارش: نیره شفیعی پور
عکس: مسعود ساکی