گروه دین و اندیشه خبرگزاری مهر به مناسبت برگزیده شدن دکتر محمدعلی آذرشب به عنوان مترجم برجسته (در حوزه زبان عربی) در ششمین دوره جشنواره فارابی مصاحبه ای با وی ترتیب داده است که در پی می آید:
* خبرگزاری مهر: جناب آقای دکتر آذرشب با عرض تبریک از معرّفی جنابعالی به عنوان مترجم برجسته (در حوزه زبان عربی) در ششمین دوره جشنواره فارابی لطفا فعّالیتهای خود را در آن حوزه وحوزه های دیگر بیان فرمائید.
- : دکتر محمدعلی آذرشب: با تشکر از شورای سیاستگذاری جشنواره بین المللی فارابی ویژه تحقیقات علوم انسانی و اسلامی، باید به استحضار برسانم که فعّالیتهای بنده در زمینه ترجمه بیش از یک دهم فعّالیتهای علمی ام نیست. بنده در زمینه تألیف و تحقیق در زمینه علوم انسانی و اسلامی فعّالیتهای گسترده ای دارم، اکنون بیش از 45 سال در این زمینه قلمفرسایی کردم، فقط در این سه سال اخیر 8 جلد کتاب تالیفی که حاصل سالهای تلاش و 4 کتاب با تجدید نظر از بنده به چاپ رسیده است.
*: آقای دکتر شما به عنوان یکی از اساتید دانشگاه تهران طی مراسمی به عنوان «پژهشگر برجسته» و «عضو هیأت علمی موفق در کسب موقعیّت و جایگاه بین المللی» معرفی شده اید؟ علت کسب این عناوین چه پژوهش و یا کتابی بوده است؟
- : طی مراسمی که در دانشگاه تهران انجام گرفت کتاب تحقیقی اینجانب «تفسیر شهرستانی» موسوم به «مفاتیح الاسرار ومصابیح الابرار» به عنوان «طرح کاربردی نمونه» معرفی شد و همین تفسیر شهرستانی مورد قدردانی در آیین بزرگداشت حامیان نسخه های خطی در کتابخانه ملی قرارگرفت و بنده را به عنوان «مصحح برگزیده» انتخاب کردند.
مباحث تقریب مذاهب اسلامی نیز از جمله فعالیتهای پرسابقه شما به شمار می آید در این زمینه چه پژوهشهایی داشته اید؟
کتاب دو جلد «مسیرة التقریب» درباره تقریب در قرن گذشته مورد عنایت مقام معظم رهبری قرار گرفت و دستور توزیع بین المللی آن صادر فرمودند،همین کتاب به عنوان کتاب سال مجمع جهانی تقریب معرّفی شد.
همچنین مرکزی تحت عنوان «مرکز پژوهشی جهان اسلام» با مجوز وزارت علوم تحقیقات و فناوری با دو گروه: آینده تمدن اسلامی و تقریب بین مذاهب اسلامی تأسیس نمودم، و در حدود 8 کنفرانس بین المللی با ارائه مقاله شرکت کردم، و 7 مقاله علمی پژوهشی نگاشتم، و به چاپ رسیده است. و به صدور مجله علمی پژوهشی «ثقافتنا» متخصص در ازسرگیری حرکت تمدن اسلامی و نشریه «ثقافة التقریب» جهت اشاعه فرهنگ همگرایی بین پیروان مذاهب ادامه دادم.
*: با توجّه به توانائیهای شما در زمینه ترجمه چرا ترجمه فقط یک دهم فعالیتهای شما تشکیل می دهد؟
- : به دلایل مختلف: اول اینکه نیاز دانشجویان به کتب تالیفی است که در این زمینه با سازمان سمت همکاری خوبی داشتم. دوم معیارهای دانشگاهی بیشتر به تالیف و تحقیق کتاب و نگارش مقاله اهمیت می دهد و به کارهای ترجمه بهای چندانی نمی دهد و سوم آنکه عموما دیدگاه جامعه علمی و فرهنگی ما به مترجم چندان دلگرم کننده نیست.
*: نظر جنابعالی نسبت به اهمیت ترجمه چیست؟
- : به نظرم مترجم واقعی وآگاه و متعهد می تواند بین ملتها پلی برقرار سازد که حکومتها از ساختن آن عاجزند. پیشترفتهای تمدّن بشری عموما و تمدّن اسلامی به ویژه مدیون فعّالیتهای ترجمه است. ترجمه وسیله «تعارف» یعنی مبادله معرفتی است. و این مبادله معرفتی از اهمیت ولایی برخوردار است. قرآن علت تنوع در آفرینش ملتها را «تعارف» معرفی کرده است. چون این مبادله معرفتی اساس و پایه تکامل بشریت است.
این وظیفه را مترجم واقعی می تواند انجام دهد، نه هر مترجمی، و منظور از واقعی این است که باید حداقل از سطح علمی کتاب مبدأ، و در حدّ نویسنده ممتاز زبان مقصد باشد. یعنی هم عالم و هم نویسنده، و هم مخاطب شناس باشد.
*: آیا به آموزش ترجمه هم اشتغال دارید؟
-: بله بنده استاد تمام پایه 37 در دانشگاه تهران و اکنون مدیر گروه زبان و ادبیات عربی دانشکده ادبیات و علوم انسانی هستنم که دو گرایش دارد یکی ادبیات محض و دومی گرایش ترجمه (در سطح کارشناسی ارشد) بین رساله هایی که راهنمایی می کنم، رساله هایی در زمینه ترجمه هم هست.
*: آقای دکتر شما در زمینه های مختلف در حوزه ترجمه فعالیت دارید لطفا به چند نمونه از کارهای ترجمه خودتان اشاره کنید.
-: در میان تالیفات شهید مطهری، کتاب «جامعه و تاریخ» می توانم ذکر کنم که همراه با اضافات در دو جلد به زبان عربی در تهران و بیروت چاپ شده است. در زمینه ادبیات فارسی کتاب «نهج العاشقین» حاوی ترجمه هایی از حافظ وسعدی و مولانا و در زمینه قرآن: ترجمه چند جلد از «تفسیر نمونه» وترجمه و تلخیص تاریخ قرآن استاد دکتر حجتی و مباحثی در علوم قرآن از علامه ابوالحسن شعرانی.
--------------
گفتگو از زینب ملکی