قناعت در زندگی، این فایده و نفع مؤثر و ثمره مهم را دارد که موجب سیری انسان میشود و نقش اشباع کنندگی را دارد و موجب بی میلی به امور مادی و سیر شدن چشم و دل انسان میگردد و جلوی حرص و طمعورزی و افزون طلبی را میگیرد، امام علی(ع) در این باره فرموده «من قنع شَبَعَ» هرکه قناعت کند، سیر گردد (در زندگی هیچ وقت گرسنه نمیشود).(غررالحکم ج2 ص613).
باز امیرالمومنین درباره نقش و تأثیر ارزشمند و فضیلت مهم قناعت که در اوصاف و احوال زندگانی پیامبران الهی بیان داشتند چنین فرمود:«مع قناعة نملاء القلوب و العیون غنیً» با قناعت کردن(به اندک راضی شدن) دلها و چشم از بی نیازی، پر و سیر میگردد.(نهج البلاغه، دشتی خطبه 192ص388).
همچنین امام زین العابدین(ع) در این باره فرموده: کسی که قناعت کند سیر است و کسی که قانع نباشد سیر نمیشود (بحارالانوار ج 78 ص135).
یکی از ثمرات و فضیلتهای بسیار ارزشمند قناعت که در بیان شریف امیر المؤمنین(ع) آمده است، قناعت، به «حیات طیبه» و زندگی پاکیزه معنی و تعبیر شده و آمده است: از امام علی(ع) سؤال شده درباره معنا و تفسیر حیات طیبه در سوره شریفه نحل آیه 97 منظور چیست؟ حضرت در پاسخ فرمودند: حیات طیبه و زندگی پاکیزه، همان زندگی با قناعت است.
امام علی(ع) در این بیان ارزنده دو نکته اساسی را روشن فرمودند: 1- حیات طیبه و زندگی پاکیزه، همان زندگی با قناعت و قانع بودن و به اندک چیز بسنده کردن است.
2- حیات ناپاک و زندگی آلوده به گناه و فساد و حرام، آن زندگی است که در آن قناعت نباشد و انسان این صفت پسنیده قناعت کاری و صرفهجویی و بردباری را از دست بدهد.
یکی از آثار ارزشمند قناعت، آن است که با رعایت آن در امور زندگی به ویژه در شئون مادی و معیشتی غم و اندوه و حزن و خوف دنیوی و نیز یأس و ناامیدی را از بین میبرد و بسیاری از مصائب و گرفتاریها و بلاها را از انسان دور میسازد، در حقیقت قناعت، داروی شفا بخشی است برای درمان و معالجه درد و غم و اندوه و حزن و حسرت دنیوی و نیز برطرف کننده دلتنگی و ناراحتی و اضطراب و آزردگی خاطر و پریشانیهایش که بر اثر آرزوهای بیهوده و دست نیافتنی و مطامع دنیوی به وجود آمده باشد.
همان گونه که حضرت علی(ع) درباره اثر ارزشمند و بسیار سازنده قناعت کاری و قانع بودن در همه امور زندگی فرموده: هرکه قناعت کند، غمگین و محزون و ناراحت نمیشود.
از آثار بسیار مثبت و ارزنده قناعت کردن و راضی بودن به قدر حاجت و ضرورت، آن است که قناعت به منزله شمشیر تیز و همانند سلاح قوی و برندهای میماند که همیشه کارایی و دوام و هیچ گاه بی فایده و بی اثر و کند نمیشود و پیوسته برای صاحبش پرتحرک و قابل استفاده و مصرف است.
امیرمؤمنان علی(ع) چنین فرمود: قناعت در زندگی مانند شمشیر تیزی است که کند نمیشود. نکته مهمی که در بیان امام وجود دارد، آن که انسان با دارا بودن منفعت و ملکه قناعت، احساس قدرت و شجاعت و شهامت میکند و یک نیروی شگفت و برندهای غالبی در خود مشاهده میکند که میتواند در برابر انحرافات و تهدیدات و تجاوزات و دشمنان نفسانی و بیرونی مقاومت و ایستادگی کند.