به گزارش خبرگزاری مهر، متن مصاحبه محسن پاک آیین سفیر جمهوری اسلامی ایران با خبرگزاری " سلام نیوز" به این شرح است:
حدود 2 ماه است فعالیت خود را در آذربایجان آغاز کرده اید. برداشت اولیه تان چگونه است؟
بسیار خوشحالم از اینکه در آذربایجان و بین مردمی بسیار صمیمی و خون گرم هستم. اولین احساسم این است که در اذربایجان هرگز احساس غربت نکرده ام. زیرا بین ملتی هستم که فرهنگ، دین، مذهب و اداب و رسوم یکسانی با آن داریم. اشتراکات زیادی از جمله اشتراکات تاریخی، فرهنگی و غیره وجود دارد. لذا، صمیمانه می گویم که خیلی خوشحالم از اینکه بین ملتی بسیار شریف و نجیب زندگی می کنم.
قفقاز جنوبی به لحاظ وضعیت ژئوپلیتیکی خود یکی از پیچیده ترین مناطق جهان شناخته می شود. از اینکه بعنوان در آذربایجان که یکی از کشورهای این منطقه است سفیر تعیین شده اید چه نظری دارید و آیا فعالیت در اینجا را دشوار می دانید؟
قفقاز براستی نیز از نظر وضعیت ژئوپلیتیکی خود یکی از پیچیده ترین مناطق دنیاست و بطور طبیعی در دوران جنگ سرد یکی از نمونه های رویارویی دو ابرقدرت بوده است. علیرغم آنکه این ابرقدرت در پی جنگ سرد از هم پاشید، ولی هنوز هم رقابت همین قدرتها بر سر این منطقه ادامه دارد. طبیعی است که با در نظر گرفتن کار زیاد سفارت که ناشی از موضوعات مختلف بسیار بین کشورهایمان است، فکر می کنم که بر خلاف ماموریتهای قبلی، مشغله کاری من در اینجا زیاد خواهد بود.
سطح روابط بین ایران و آذربایجان را چگونه ارزیابی میکنید و آیا سطح کنونی روابط از نظر شما قانع کننده است؟
بطور کلی می توان گفت که مناسبات دو کشور در سطح خوبی قرار دارد. بویژه اینکه اراده رهبران دو کشور بر توسعه مناسبات استوار شده است. دو کشور در زمینه های مختلف بویژه در زمینه فرهنگی و اقتصادی همکاری می کنند. بعنوان مثال در رابطه با همکاری فرهنگی میتوان به همکاری هنرمندان و تولید مشترک فیلم اشاره کرد. در زمینه اقتصادی نیز می توان روابط را خوب ارزیابی کرد، ولی با توجه به ظرفیتهای دو کشور باید تلاش بیشتری نماییم.
گردش تجاری موجود بین دو کشور در حال حاضر چه میزان است؟ آیا زمینه هائی وجود دارد که باید مورد استفاده قرار گیرد؟ بطور کلی چرا ایران در طرحهای اقتصادی که در اذربایجان به اجرا در می آید ، مشارکت نمی کند؟
بر اساس آمار رسمی، گردش تجاری ما 500 میلیون دلار در سال است. ولی چنانچه منابع غیر رسمی از جمله بخش جهانگردی و سایر زمینه های را در نظر بگیریم، می توان گفت که این رقم نزدیک یک میلیارد دلار می باشد. ولی با توجه به همسایگی دو کشور، نیازها، تولیدات و غیره، می توان گفت که با استفاده از ظرفیتهایمان می توانیم حجم مبادلات تجاری خود را به بیش از 5 میلیارد دلار نیز افزایش بدهیم. برخی موانع از جمله در زمینه های گمرکی، مالیاتی و مرزی مانع افزایش حجم مبادلات می شود. باید تلاش کنیم این موانع را رفع کرده و بستر لازم را فراهم کنیم تا بتوانیم از ظرفیتها در سطح لازم استفاده نماییم.
در زمینه همکاریهای اقتصادی، برای مشارکت در طرحها شرایط خوبی وجود دارد . ما 350 میلیون متر مکعب گاز اذربایجان را به نخجوان سوآپ کرده و بعلاوه از آذربایجان گاز خریداری می کنیم. در زمینه انرژی نیز 850 مگاوات برق به نخجوان صادر می کنیم. سد خدافرین روی رود ارس در حال احداث است. طرحهای خوبی در سطح شرکتهای کوچک وجود دارد که روی آنها کار می شود. ولی باز هم با توجه به ظرفیته ای گسترده موجود باید در جهت استفاده بیشتر از این ظرفیتها تلاش کنیم. ایران برای مشارکت در طرح های مختلف خواه در زمینه انرژی و خواه در زمینه ترانزیت اعلام آمادگی کرده است. ولی گاهی مشاهده می شود که نگاه به طرحهای مختلف از منظر سود آوری اقتصادی آنها نیست و ملاحظات سیاسی در نظر گرفته می شود. بدیهی است که در صورت رویکرد اقتصادی به این قبیل طرحها، ایران می تواند یکی از مطمئن ترین شرکای آذربایجان باشد. بویژه اینکه ایران میتواند بعنوان امن ترین، سریع ترین و با صرفه ترین مسیر ترانزیت بار و انرژی، باصرفه ترین شریک آذربایجان باشد. گاهی بنا به صلاحدیدهای سیاسی بیشتر به مسیرهای طولانی تر اولویت می دهند و طبیعتا این نیز ممکن است در دراز مدت بروز مسایل خاصی را موجب شود. با این حال، ما همواره اعلام کرده ایم که آمادگی اجرای این طرحها را داریم و همه زیرساختها، امکانات فنی و علمی لازم نیزموجود است.
اجرای طرحهای انرژی برای انتقال ذخایر انرژی آذربایجان و آسیای میانه به غرب در آینده از طریق ایران تا چه اندازه ای امکان پذیر است؟
این اتفاق خواهد افتاد و طرحهای مشترک در زمینه انرژی و ترانزیت بین دو کشور مذاکره و اجرا خواهد شد. به احتمال قوی برگزاری نهمین اجلاس کمیسیون مشترک دو کشور در باکو فصل جدیدی در زمینه این همکاری ها باشد. همکاری دو کشور در این زمینه هر چه بیشتر توسعه بیابد، نفع بیشتری در پی خواهد داشت.
اکنون مسایلی در رابطه با برنامه هسته ای ایران ایجاد می شود و علیه ایران تحریمهایی باجرا در می آید. این فشارها تا چه حد مستدل است و موضع اتخاذا شده از سوی آذربایجان در رابطه با این مساله را نیز چگونه ارزیابی می کنید؟
برنامه صلح آمیز هسته ای، به توسعه ایران معطوف شده است و ماهیت نظامی ندارد. جامعه جهانی از جمله 120 کشور عضو جنبش عدم تعهد از برنامه صلح آمیز هسته ای ایران حمایت کرده اند. از آذربایجان نیز تشکر می کنیم که همواره از برنامه صلح آمیز هسته ای ایران دفاع کرده است.
در یکی از مصاحبه هایی که در اوایل ورودتان به آذربایجان انجام داده بودید اعلام کرده اید که "بین دو کشور ممکن است مسایلی پیش بیاید ولی همیشه حل می شود". اختلاف بین ایران با داشتن چمعیت چندین میلیونی اذربایجانی و آذربایجان که دین، فرهنگ و تاریخ طولانی مشترکی دارند، از چه ناشی می شود؟
طبیعی است وقتی دو کشور همسایه اند و مرزهای طولانی دارند، ممکن است گاهی سوتفاهماتی بروز کند. این اختلافات در داخل یک خانواده از طریق مذاکره و گفتگو حل و فصل میشود. در واقع بین ایران . آذربایجان هیچ وقت اختلافی جدی پیش نیامده است. ولی برخی از نیروهای سوم و برخی از نمایندگان مطبوعات همواره سعی کرده اند این اختلافات جزئی را بزرگ جلوه دهند. در حالی که اینها مسایلی جدی نبوده و با گفتگو حل و فصل می شود.
در مورد مناسبات ایران و ارمنستان چه توضیحی دارید؟
ایران و ارمنستان مناسبات عادی همسایگی با یکدیگر دارند. ولی برخی از رسانه ها سعی می کنند این مناسبات را بیش از انچه هست برجسته کنند. این در حالی است که سهم ایران در گردش تجاری ارمنستان صرفا 15 درصد است و بقیه 85 درصد ازآن کشورهای دیگر است. حتی بعضی از کشورهایی که مرزهای خود با ارمنستان را بسته اند، از طریق هوایی صادراتی به این کشور دارند. به این دلیل نیز مناسبات عادی ما با ارمنستان مساله ای در مناسبات با آذربایجان ایجاد نمی کند. جمهوری اسلامی ایران در رابطه با مناقشه قره باغ همواره از تمامیت ارضی آذربایجان حمایت می کند.امنیت منطقه موضوعی بسیار حایز اهمیت است و در صورت شعله ور شدن آتش هر مناقشه ای، ممکن است امنیت منطقه به خطر بیافتد. لذا، همواره سعی می کنیم مناسباتمان با آذربایجان و ارمنستان چنان باشد که از طریق گفتگو و مذاکرات صلح از تشدید مناقشه جلوگیری شود.
بطور کلی ایران چه نقشی می تواند در حل و فصل مناقشه قره باغ داشته باشد؟
بعقیده ما مساله قره باغ از طریق مذاکره قابل حل و فصل است. در وهله نخست باید اراضی آذربایجان به این کشور بازگردانده شود و تمامیت ارضی این کشور احیا گردد. معتقدیم که گروه مینسک قادر به حل و فصل این مناقشه نیست و صرفا باعث طولانی شدن آن شده است. برخی از کشورهای فرامنطقه ای که در این گروه عضویت دارند، عزم لازم برای حل و فصل مناقشه را به نمایش نمی گذارند. این مساله یک مساله منطقه ای است و کشورهای منطقه باید در حل و فصل آن مشارکت کنند. در نتیجه این مناقشه بخشی از اراضی اسلام و بعبارتی بخشی از خاک آذربایجان از پیکر این کشور جدا شده است. لذا، سازمان همکاری اسلامی باید تلاش جدی تری برای حل مساله از خود نشان بدهد. ایران بعنوان یکی از پرنفوذترین کشورهای منطقه در صورت درخواست طرفهای مناقشه از هیچ تلاشی برای حل و فصل آن دریغ نخواهد کرد. ما بطور معینی در این زمینه تجربه داریم و موفقیتهایی نیز در این زمینه داشته ایم. ولی پس از انکه آذربایجان گروه مینسک را انتخاب کرد، طبیعتا ما نیز فعالیت خود را متوقف کردیم. از نظر ما سفر برخی از روسای گروه مینسک و هیاتهای نمایندگی برخی از کشورهای غربی به قره باغ و بعضی از رفتارهای انها در مسیر حل مناقشه نیست. برای ما نیز این سوال پیش می آید که چرا اعضای گروه مینسک واکنشی در قبال این رفتارها نشان نمی دهند؟