محمدحسین کیانی مدیر گروه جنبشهای نوپدید دینی پژوهشکده باقرالعلوم(ع) و سردبیر فصلنامه علمی- تخصصی "مطالعات معنوی" طی گفتگویی با خبرنگار مهر به تبیین « الگوی خانواده ایرانی- اسلامی» در جامعه امروز ایران پرداخت که در پی می آید.
* خبرگزاری مهر: الگوی خانواده موجود در جامعه را از چه نوع سنخی می دانید؟ و اساس وضعیت فعلی را چگونه ارزیابی می کنید؟
محمدحسین کیانی: در گفتگوها معمولا از الگوی خانواده مبتنی بر تعالیم اسلامی سخن می گوییم؛ این الگو که سرشار از سخنان ادیبانه و حکیمانه از قرآن و ائمه اطهار(ع) است بسیار زیبا و دلنشین و البته کاربردی به نظر می رسد. حال آنکه این الگوی ترسیم شده در روزگار ما و به دلیل ضعف و کم کاری ما آرمانی به نظر می رسد. گویی در صدد تبیین یک یوتوپیای اسلامی است و ما این الگو را بیشتر در سخنرانی ها و برنامه ها و فیلم های انتزاعی می بینیم تا در جان و روان یک خانواده.
چرا که ما نتوانسته ایم شرایط و مقدمات تحقق عینی چنین الگویی را فراهم آوریم. خانواده های ما در اوایل انقلاب بیشتر متأثر از الگوی اسلامی بودند تا زمان فعلی. این را با چند ساعت قدم زدن در خیابان های شهرمان می توانیم مشاهده کنیم. شاهد مثالهای اندکی از خانواده اصیل ایرانی- اسلامی وجود خارجی دارد. با مصاحبه با چنین خانواده هایی عمق انتقادها و مشکلات آنان از وضعیت فرهنگی امروزه نمایان می گردد. الگوهای ما بیشتر به سمت آرمان های غربی است تا مدل های اسلامی.
این وضعیت را به راحتی می توان با توجه به وضعیت اسفناک فرهنگی بالاخص سمبل آن یعنی وضعیت کنونی سینمای ایران مشاهده کرد. اقتصاد و بانکداری و همچنین نگاه ما به پول و سرمایه بیشتر شبیه مدل های تجربه شده غربی است تا اسلامی. اندر باب مجادله های سیاسی و اخلاق سیاسی فعلی که باید گفت وااسفا ...
الگوی اصیل خانواده ایرانی- اسلامی می بایستی توسط نهادهای مذکور همراهی و هدایت شود. حال آنکه نهادهای مذکور خود دچار بحران شده اند و یا لااقل از نگاه بینندگان ایرانی بحران زده به نظر می رسند و در هر دو صورت خانواده ایرانی متأثر از وضعیت منفی آن خواهند بود. فرزندان خانواده ایرانی به سمت تأثر بیشتر از ماهواره و الگوی خانواده(سبک زندگی) غربی تمایل یافته اند.
* نهادهای فرهنگی و رسانه ها از جمله صدا و سیما آیا توانسته اند، الگویی از یک خانواده ایرانی- اسلامی معرفی کنند؟
** تمام نهادهای اجرایی کم یا زیاد از این وضعیت آگاهند. پای صحبت و طرح‌های آنان که می‌نشینی از برنامه‌هایی سخن می‌گویند که به نظر بسیار اساسی، کاربردی و تاثیرگذار است و می‌تواند وضعیت فرهنگی را به درستی سر و سامان دهد. اما حدود ده سالی است که با چنین ادبیاتی از مسئولین آشنا هستیم و هیچگاه تاثیر ملموس و اجتماعی طرح‌های آتشین آنان را مشاهده نکرده‌ایم.
* نداشتن یک الگوی صحیح از خانواده چه تأثیری در گرایش افراد به گروههای شبه دینی و گروههای معنویت گرا دارد؟
نداشتن الگوی صحیح از خانواده ایرانی- اسلامی موجب گرایش خانواده ها به انواع بینش‌های دیگر می‌شود. چرا که در هر حال انسان و خانواده می‌بایستی زندگی و نوع رابطه خود با اجتماع را بر اساس مدل و سبکی خاص سامان دهد. وقتی مدل درستی از تعالیم اسلامی ارائه نگردد، تجربه نشان داده که خانواده‌ها به سمت مدل‌های غربی می‌روند؛ مدل‌هایی که در قالب صنعت، تکنولوژی، سینما و ... به خوبی از هزاران کانال گوناگون تبلیغ می‌شوند.
این رویه در ابتدا بینش افراد را نسبت به «معنای زندگی» تغییر می‌دهد و زمانی که بینش شخصی در باب معنای زندگی تغییر کرد از آن پس شما با انسانی دیگر روبرو خواهید شد. مثلا زید که شما او را با سبک A می‌شناختید و اکنون معنای زندگی او متاثر از سبک B تغییر کرده، هیچ شباهتی با هم ندارند. تنها شباهت آنان در این است که اسم این شخص همچنان زید است! نگاه چنین شخصی به زمین و آسمان دگرگون می‌شود. نگاه او به آسمان و امرقدسی متأثر از سبک زندگی غربی می گردد.
مؤلفه‌های سبک زندگی غربی عبارت است از: اومانیسم، فردگرایی، سکولاریسم، عقل‌گرایی (عقل ریاضی‌وار این جهانی)، تجربه‌گرایی، اعتماد بیش از حد به صنعت و تکنولوژی و ...محصول نگاه معنوی داشتن به مؤلفه‌های مذکور چیزی جز پیدایش معنویت گرایی جدید و یا جنبش های نوپدید معنوی نیست. چنین انسانی مجذوب تعالیم جنبشهای نوپدید دینی خواهد شد. هر چند که به فرقه ای خاص در خیابانی خاص سر نمی‌زند.
------------
گفتگو از زینب ملکی