مجله مهر: سخت ترین و زیان اورترین شغل. این شاید بهترین تعبیر برای شغلی باشد که از قدیم، با شرایط خاص و عجیب و غریبش بین عامه مردم شناخته شده ای:«کار در معدن». با کلاهی ایمنی بر سر، رویی به رنگ خاک و زغال و دود و دستانی که هرروز پینه هایش بزرگ تر از قبل می شود. این، اما شغل توست. شغلی که علاوه بر شرایط سخت کاری و دستمزد، جانت را هم به بازی می گیرد تا مگر از اعماق زمین، ارمغانی برای آن بالا بیاوری و استخراجی کنی که قیمت دارد. قیمت کار و جان تو اما چه قدر است؟
یک شغل سخت و زیان آور
کارگری در معدن طبق نظرسنجی ها در صدر سخت ترین و زیان آور ترین شغل های دنیا به شمار می آید. شغل های سخت و زیان اور هم طبق قانون کار در هرکشور، شرایط خاصی را شامل می شود تا به نوعی سختی های این شغل ها را جبران کند.
در قانون کار ایران و در تعریف شغلهای سخت و زیان آور آمده است:«کارهای سخت و زیان آور کارهایی است که در آنها عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی و بیولوژیکی محیط کار غیر استاندارد بوده که در اثر اشتغال کارگر تنشی به مراتب بالاتر از ظرفیت‌های طبیعی (جسمی و روانی) در وی ایجاد می‌گردد که نتیجه آن بیماری شغلی و عوارض ناشی از آن می‌باشد. » و بعد این مشاغل را تعریف می کندکه در صدر آنها کار در معدن را می شود دید:« کار در معادن اعم از تحت الارضی یا سطح الارضی که ایجاب می‌نماید کارگران در تونل‌ها و راهروهای سر پوشیده به استخراج بپردازند.کار استخراج شامل جدا کردن یا منفجر ساختن مواد از سطح کار، حمل مواد عملیات مربوط به انفجار، اداره تأسیسات آب و برق در داخل معدن و به طور کلی هر گونه مباشرت و نظارتی که ایجاب نماید کارگر در تونل‌ها، راهروها یا میله‌های معدن انجام وظیفه نماید، می‌باشد.»
مطابق این قانون «بیمه شدگانی که حداقل 20 سال سابقه کار متوالی یا 25 سال سابقه کار متناوب و پرداخت حق بیمه در کارهای سخت و زیان آور را دارا باشند، بدون شرط سنی می‌توانند درخواست بازنشستگی از سازمان تامین اجتماعی نمایند.»
آن کار و این حقوق
برخی از کارگران معدن در ایران، علاوه بر شرایط سخت کاری، باید شرایط ویژه حقوق و دستمزد را نیز به مصایب شغلی خود اضاف کنند. آن طور که دبیر خانه کارگر طبس به خبرگزاری کار ایران گفته، شرایط کارگران معدن در منطقه طبس اصلا خوب نیست. غلامرضا موسوی در این باره گفته است:« بعضی از معادن خصوصی زغال سنگ از جمله شرکت معدن جو و نگین که سوابق حوادث کاری متعددی نیز در کارنامه دارند، کارگران را در دو تا سه شیفت کاری به صورت مداوم در ۱۵روز بکار می‌گیرند.در حالی که کار در اعماق زمین به دیل آثار زیان‌باری که در درازمدت بر سلامتی کارگران می‌گذارد طبق ماده ۵۲قانون کار نباید در روز از ۶ساعت و در هفته از ۳۶ساعت تجاوز کند.»
موسوی گفته است: «کارگران معادن طبس نه تنها از مزایای مشاغل سخت و زیان آور استفاده نمی‌کنند بلکه روزانه با بیش از ۱۵ساعت کار حتی حقوق و مزایای اضافه کاریشان نیز پرداخت نمی‌شود. این کارگران در طول ۱۵روز کار مداوم ۱۵ساعته، در سه شیفت کار می‌کنند و در زمان استراحتشان را در خارج از معدن داخل اتاقک‌های پیش ساخته فاقد امکانات رفاهی سپری می‌کنند.
وی با اعلام اینکه معدن‌داران دستمزد قانونی را به این کارگران نمی‌پردازند گفت: کارگری که ۱۵ساعت کار می‌کند حدود ۵۰۰هزار تومان حقوق می‌گیرد در حالی که این دستمزد برای این میزان کار سخت و زیان‌آور، عادلانه نیست.
دبیر اجرایی خانه کارگر طبس با اعلام اینکه کارگران شاغل در معادن با قرارداد یک ماهه مشغول به کار می‌شوند گفت: در حال حاضر هیچ کارگر شاغل در معادن ذغال سنگ طبس به صورت دائم کار نمی‌کند و حداکثر مدتی که یک کارگر در یک معدن شاغل است ۶ماه است و همین امر باعث می‌شود تا کارگر نتواند مطالبات قانونی خود را از کارفرما بخواهد.
اما این شرایط ویژه، مختص کارگران معدن های طبس نیست. رئیس شورای اسلامی کار معدن منگنز ایران در قم نیز به خبرگزاری کار ایران می گوید کارگران این معدن از ضریب پایین حقوق ناراضی هستند:«ضریب حقوقی ۳۶۵کارگران این معدن با میانگین سوابق ۱۵سال کار، شاغل در یکی از بزرگ‌ترین معادن سنگ منگنز خاورمیانه، ۵۷/۳۴۵۲است که باید اصلاح شود. این کارگران که در شرایط سخت و دشواری در اعماق ۳۴۰متری زمین مشغول به کار هستند، به مرور دچار عوارض ناشی از کار دائم زیرزمینی همانند مشکلات تنفسی، دیسک کمر، افسرگی‌های روحی و... می‌شوند.»
مردادماه امسال نیز خبرگزاری مهر با انتشار گزارشی تصویری از کار در معدن زغالسگ طبس نوشت:«کارگران معدن زغال سنگ طبس در عمق 300 متری زمین و در دو شیفت کاری 6 ساعته در روز کار می کنند ،این کارگران با قرارداد پیمانکاری، ماهیانه 400 هزار تومان که حداقل حقوق تامین اجتماعی است، را دریافت می کنند. کار کردن در معادن زغال سنگ به دلیل خطر ریزش معدن و وجود انواع گازها کشنده و گرد زغال و خاک معلق در فضای معدن خطرات بسیار زیادی را برای سلامتی کارگران در پی دارد.»
به همه این ها اضافه کنید آمار رسمی سازمان پزشکی قانونی کشور را که 27 آذرماه، درست یک روز پیش از فاجعه معدن طبس منتشر شد . این آمار نشان می دهد که روزانه پنج کارگر در سراسر ایران بر اثر حوادث ناشی از کار جان خود را از دست می‌دهند.این گزارش از کشته شدن یک هزار و ۱۰۱نفر در جریان حوادث کار در هفت ماه نخست سال ۹۱خبر داده که این آمار در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۱۲درصد رشد داشته است.براساس رتبه بندی سازمان پزشکی قانونی، سقوط از بلندی با ۴۵۶قربانی، اصابت اجسام سخت با ۲۳۶قربانی، برق‌گرفتگی با ۱۷۳قربانی و سوختگی و کمبود اکسیژن به ترتیب با ۶۴و ۳۲قربانی به ترتیب رتبه‌های اول تا پنجم مرگ آور‌ترین حوادث حین کار را به خود اختصاص داده‌اند.آمار منتشر شده از سوی پزشکی قانونی و یک محاسبهٔسر انگشتی به ما نشان می‌دهد که روزانه ۵کارگر، جان خود را در حوادث حین کار از دست می‌دهند. از این میان، روزانه ۲کارگر تنها به دلیل سقوط از بلندی، یک کارگر روزانه بر اثر اصابت جسم سخت و ۲کارگر دیگر به دلایل مختلف از جمله برق‌گرفتگی، سوختگی و کمبود اکسیژن و... جان می‌بازند.
به نظر می رسد وزارت کار و وزارت صنعت، معدن و تجارت باید نگاهی ویژه به کارگران معدن داشته باشند. کارگرانی که در سخت ترین شرایط کاری، ارزشمندترین منابع معدنی کشور را از کیلومترها زیر زمین استخراج می کنند.