عواقب "آزار و خودپسندی" در دوستی/ نگاه هم باید بی آزار باشد

گاهی برخی از مردم به خود چنین اجازه‏ای را می‎دهند که دوستانشان را به دست یا به زبان خود بیازارند و متوجه این نیستند که کار خوبی انجام نمی‎دهند و از عواقب آن اطلاعی ندارند. گاهی دیده می‎شود که شخص سخت‏ترین واژه‎ها و گزنده‎ترین آنها را متوجه دوست خود می‎کند و از گفتن این سخنان احساس رضایت دارد و هیچ اعتنایی به حال دوست خود نمی‎کند و این کار را مایه تفریح و خوشحالی خود می‎داند.

برخی از افراد گاهی از دوستانشان بدون آگاهی و اطلاع آنها چیزی را بر می‎دارند و وی را رها می‎کنند که برای یافتن آن همه جا را جستجو کند و این جا و آن جا را بکاود در حالی که آن چیز ممکن است گرانقیمت و یا نزد او امانت باشد و در نتیجه فقدان آن به شدت دچار اضطراب و آزردگی می‎شود و برای یافتن آن تلاش و وقت وسیعی را صرف کند و همین حال دوستان سخت دل و بد رفتار او به وی می‎نگرند و به او می‎خندند تا آنگاه که خوشمزگی و خوشحالی خود را به پایان برسانند، در این هنگام گمشده‎اش را به او می‎دهند و او آن را می‎گیرد درحالی که او با اندوه فراوان از این که گرفتار این‏گونه دوستان شده است دچار آزردگی می‎شود و هرگاه ناخشنودی و رنجیدگی خود را به آنها اظهار کند پاسخ خواهند داد که ما با تو قصد شوخی داشته‏ایم و منظور بدی نداشتیم و دوستان دیگری را می‎بینیم که گاهی دوستش را با ضربات دردناکی می‎زند و هنگامی که دوستش اظهار ناراحتی می‎کند از او پوزش می‎طلبد به این که شوخی و مزاح می‎کند.

پیامبر اکرم(ص) می‎فرماید: کسی که برادر مؤمن خود را به آنچه که او خوش نمی‏دارد دیدار کند خداوند نیز در حق او بدی کند و روز قیامت او را دور سازد.

در این روزگار در جامعه ما از این نوع دوستان فراوانند و در میان آنها دارندگان انصاف بسیار اندکند چنان که امیر المؤمنین (ع) فرموده است: اندکی از دوستان دارای انصافند. به همین سبب است که در میان بعضی مردم اثری از برادری صحیح و دوستی صادقانه نمی‏یابیم. زیرا برخی مردم از حقیقت اسلام و تعالیم آن دور و بیگانه‏اند.

اسلام حتی سخت‎گیری در احقاق تمام حق خود از برادر دینی خویش را آزار رسانیدن و بدی کردن به او می‎داند بنابراین هرکس در حساب سخت‎گیری کند بدی کرده است. آری ائمه اهل بیت(ع) دستور می‎دهند که زندگی دوستان برپایه انصاف و احسان و ترحم قرار داده شود و هیچ کس به دیگری بدی نکند و به یکدیگر حسد نورزند. نیاز دوستی همین است اگر در دوستی انصاف ترحم و نداشتن حسد به کار گرفته نشود دوستی برقرار نخواهد بود و رابطه‎ها منجر به جدایی و دشمنی خواهد بود. پیامبر خدا(ص) فرموده است: برای مسلمانان روا نیست که به برادر دینی خود نگاهی اندازد که موجب آزار او شود.(جامع السعادت ج 2).

انسان خودپسند پیوسته برای وجود خودش کوشش و اهتمام دارد نه دیگران و درباره مصالح جز خودش نمی‎اندیشد عالی‎ترین چیزی که در زندگی مورد نظر است وجود خود و بلندترین آرزوی وی در دنیا حفظ مصالح خویش است.

خودپسندی صفتی نکوهیده و نفرت انگیز است که هر انسانی آن را زشت می‎شمارد. لیکن انسان‎هایی که از این خوی تهی باشند اندکند. همنشینی با انسان خودخواه قابل تحمل نیست و معاشرت با او گوارا نمی‎باشد و چه آنگونه که درباره خود فکر می‎کند نسبت به دوست خود نمی‏اندیشد و آنچه را که برای خود دوست می‎دارد برای او نمی‎خواهد و آنچه را که برای خودش ناپسند می‏داند برای او ناپسند نمی‎شمارد آنچه شایسته اینگونه انسانهاست بریدن و دوری گرفتن از آنها است.

ائمه اهل بیت(ع) دوستان را به منزله روح واحد شمرده‏اند که هرکدام از آنان به همانگونه که در راه مصالح خود می‎کوشد در راه مصلحت دوستان تلاش کند و همان‏طور که برای حفظ منافع خود حرص می‏ورزد در حفظ منافع دوست خویش حریص است بلکه علاوه بر این دستور داده‏اند که انسان برادر دینی خود را بر خودش ترجیح دهد و منافع او را بر مصالح خویش مقدم بدارد تا میان دوستان همدلی و همفکری و هماهنگی روحی پدید آید.

از امام صادق(ع) پرسیدند کمترین حق مؤمن بر برادر مؤمن او چیست؟ فرمود: این که چیزی را که برادر مؤمنش از او بدان محتاج‏تر است برای خود برنگزید.

اسلام با خودپسندی این خوی زشت و ناپسند نبردی آشتی ناپذیر دارد. آیین آسمانی تعلیمات الهی خود را بر پایه مصالح عامه و منافع متبادل میان مردم قرار داده است.