خبرگزاري مهر موضوع سند چشم انداز و برنامه چهارم توسعه را محور گفتگوي خود با كانديداهاي رياست جمهوري قرار داده است و در اين راستا كسب نظر و برنامه اين عزيزان را پيگيري خواهد كرد. در اولين گام دكتر علي لاريجاني در مصاحبه اي مشروح با خبرنگار سياسي "مهر" به سوالات وي در مورد چشم انداز بيست ساله نظام پاسخ داد و ديدگاه ها و روش هاي خود را براي تحقق آن تشريح كرد. متن كامل اين گفتگو در پي مي آيد:
مهر - آقاي دكتر! باتوجه به حضور شما در سير تنظيم سند چشم انداز بيست ساله نظام، اساسا فلسفه اين سند را چه مي دانيد؟
لاريجاني - براي اين كه توسعه در كشور جهت پايداري داشته باشد، اگر افق هاي دور، درست تنظيم شود، برنامه هاي پنج ساله و به تبع آن بودجه، جهتي درست پيدا مي كند وخصوصا در كشورهايي كه طول عمر مديريت هاي اجرايي خيلي طولاني نيست، اگر افق هاي دوردست درست تنظيم شود، همه افرادي كه مرتب جابجا مي شوند مي توانند در آن مسير حركت كنند و نتيجه همت ها در طول هم قرار بگيرد، نه در عرض هم. به همين دليل در دنياي امروز تنظيم يك افق بيست ساله براي كشور به صورت واقع بينانه، درست و با استراتژي صحيح، كاري فوق العاده ضروري و سخت است.
همچنين براي تنظيم چشم انداز درازمدت حتما بايد تحليل واقع بينانه اي از موقعيت ايران و شرايط جهاني در پروسه اي كه مي خواهيم طي كنيم داشته باشيم. مثلا اگر مي خواهيم چشم انداز بيست ساله تنظيم كنيم بايد تحليل واقع بينانه اي از شرايط جهاني در طول اين بيست سال و جايگاه ايران پيدا كنيم تا بتوانيم برنامه منظم، درست و سازگاري را سامان دهيم.
لذا در تنظيم سند چشم انداز بيست ساله كشور به اين موضوع توجه شد كه نحوه حركت دنيا در بيست سال آينده از نظر مولفه هاي توسعه اقتصادي، سياسي و فرهنگي و جايگاه ژئواستراتژيكي كه بايد ايران پيدا كند چگونه است و با يك دورنماي اين چنيني توانستند چشم انداز را تهيه كنند كه بخش هاي مختلف نظام به سمت رسيدن به آن هدف حركت و سمت گيري داشته باشد.
مهر - سير تدوين سند چشم انداز بيست ساله جمهوري اسلامي در مجمع تشخيص مصلحت نظام چه بوده است ؟
لاريجاني - ابتدا بايد يك استراتژي اوليه براي سند چشم انداز تنظيم مي شد و براي اين مساله تحليلي مطرح شد كه ما جايگاه ايران را با توجه به مجموع تهديدات و فرصت ها چگونه مي توانيم درست تنظيم كنيم.
ما تهديدات مختلفي داريم و اين واقعيتي است كه انقلاب اسلامي شرايط خاصي را از نظر زيست اجتماعي در دنيا مطرح كرد و به همين دليل بايد نحوه تكون اين پديده نوظهور را ظرف بيست سال آينده مشخص مي كرديم.
موقعيت ژئوپولتيك برجسته و امتيازاتي كه ايران از نظر نيروي متخصص دارد و همچنين وجود عنصر الهام بخش در بطن انقلاب، به ما اين راهبرد را داد كه اگر بتوانيم اين مزيت طبيعي را با بالفعل كردن خلاقيت نيروهاي متخصص همراه كنيم مي توانيم توان ملي خود را بالا برده و به يك موقعيت ژئواستراتژيك برسيم و در آن شرايط است كه تهديدات ما كاهش خواهد يافت و به طور اتوماتيك تعامل و رابطه دوستانه اي با دنيا خواهيم داشت.
| سند چشم انداز بر اساس تحليلي واقعي و متني عملياتي براي مديريت فرصتها و تهديدهاي فراروي نظام تدوين شد. |
| علي لاريجاني |
مهر: با توجه به اين كه در سند چشم انداز اين مساله مطرح شده كه ايران در بيست سال آينده قدرت اول اقتصادي، علمي و فناوري منطقه جنوب غرب آسيا مي شود، به نظر شما آيا اين امر محقق خواهد شد ؟
لاريجاني - اين مساله محقق خواهد شد اما شروطي دارد كه بايد مهيا شود. رسيدن به يك موقعيت برتر، جهاد علمي و اجرايي وسيعي مي طلبد تا بتوانيم مسائل كشور و مطالبات واقعي مردم را پاسخ دهيم و سطح اقتصادي كشور را بالا ببريم. مثلا اگر بخواهيم از لحاظ اقتصادي موقعيتي برتر داشته باشيم بايد توليد ناخالص كشور بالا برود.
يكي از مولفه هاي مهم توليد ناخالص ما مساله صادرات غيرنفتي است چرا كه فعلا فاصله ما از نظر صادرات غير نفتي با كشورهاي ديگر مانند مالزي خيلي زياد است و اگر بخواهيم به بيست سال آينده نگاه كنيم قطعا آنها نيز صادراتشان افزايش خواهد يافت پس حركت ما از نظر رشد توليد ناخالص بايد شتاب بيشتري داشته باشد تا بتوانيم به آن جايگاه برسيم.
| اگر ايران به قدرت ژئو استراتژيك منطقه تبديل شود، خود بخود رابطه جهان با ما دوستانه خواهد شد. |
مهر: مقام معظم رهبري در پيام خود در نوروز سال 84، دو موضوع مهم امسال را مساله انتخابات و آغاز سند چشم انداز بيست ساله دانستند و فرمودند كه رئيس جمهور بايد سعي كند كه با گامي بلند سند چشم انداز را در برنامه هاي خود محقق كند. به نظر شما رئيس جمهور آينده بايد چه توانايي هايي داشته باشد تا بتواند چشم انداز بيست ساله نظام را محقق كند؟
لاريجاني : رئيس جمهور بايد مصمم باشد كه اين كار را انجام دهد و به مسائل اصلي كشور يعني مطالبات واقعي مردم و تحقق چشم انداز باور داشته باشد . همچنين رئيس جمهور بايد داراي يك نظام برنامه ريزي مبتني بر كارشناسي باشد كه تمام بخش هاي مختلف را بتواند براي رسيدن به تحقق چشم انداز هماهنگ كند.
| تيمي كه رئيس جمهور انتخاب مي كند بايد تيمي از نخبگان كشور باشند كه از نظر اجرايي توانمند و داراي تخصص بوده و براي طرح كردن مولفه هاي چشم انداز در بخش هاي مختلف قابليت ذهني داشته باشند و آن را با سرعت متناسب به پيش ببرند و نكته ديگر اين كه مديران بايد كارآمدي و شجاعت لازم براي تحول را داشته باشند. |
مثلا وقتي بودجه سالانه تصويب و اجرا مي شود، گزارش نظارت در انجام پروژه هاي عمراني، يك سال و نيم بعد به نتيجه مي رسد و اين نشان مي دهد كه در كشور براي نظارت مرتب بر سرعت عمل كارها تسلط وجود ندارد.
تيمي كه رئيس جمهور انتخاب مي كند بايد تيمي از نخبگان كشور باشند كه از نظر اجرايي توانمند و داراي تخصص بوده و براي طرح كردن مولفه هاي چشم انداز در بخش هاي مختلف قابليت ذهني داشته باشند و آن را با سرعت متناسب به پيش ببرند و نكته ديگر اين كه مديران بايد كارآمدي و شجاعت لازم براي تحول را داشته باشند.
كشور ما آسيب هايي از نظر رفتار دشمنان خارجي و برخي سوءمديريت هاي داخلي پذيرفته و براي برخي مردم از نظر تحقق آرمانهايي كه فكر مي كنند در درون انقلاب بايد صورت بگيرد، ياس ايجاد شده، بايد شرايط متحولي را در كشور ايجاد كرد تا فهم و عزم مشتركي براي توسعه و رسيدن به چشم انداز براي همه فراهم شود.
در اين شرايط متحول، مديران استراتژيك كشور بايد داراي شجاعت لازم براي تحول باشند و نكته ديگر اين كه رئيس جمهور بايد به موضوعات مختلف كشور، شرايط جهاني، مسائل اقتصادي و روند مشكلات و مطالبات واقعي مردم تسلط و آشنايي كافي داشته باشد و بتواند با فهمي دقيق و همه جانبه مسائل را به سمت تحقق چشم انداز هدايت كند.
مهر : بخشي از چشم انداز مربوط به روابط ايران و كشورهاي همجوار در خاور ميانه و مسائل بين الملل اختصاص دارد. شما چه تدابيري را براي عرصه سياست خارجي كشورمان در چهارچوب چشم انداز انديشيده ايد؟
لاريجاني : اين موضوع چند سطح دارد. يك موضوع آن همگرايي بيشتر ايران با كشورهاي همسايه و همگرايي كشورهاي منطقه مخصوصا كشورهاي اسلامي و نسبت آنان با ماست و من معتقدم كه استراتژي جمهوري اسلامي براي رسيدن به چشم انداز در بعد ديپلماسي بايد چند ويژگي داشته باشد.
1- بايد در ديپلماسي كشورمان از عنصر الهام بخش انقلاب صيانت شود و در سند چشم انداز آمده كه جمهوري اسلامي با داشتن اين توانمندي بايد حيثيت الهام بخشي خود را مرتبا تقويت كند و به عنوان پيام نويني براي جهان امروز مطرح باشد.
2- ديپلماسي ما بايد بستر ساز توسعه داخل باشد. يعني ديپلماسي ما نبايد در خلا رشد كند بلكه بايد زمينه هاي توسعه داخل را فراهم سازد چون جهشي كه بايد كشور ما پيدا كند نياز به يك مجاهدت سنگين دارد و كار ساده اي نيست و به همين دليل بخش هاي مختلف، مخصوصا ديپلماسي ما بايد هموار كننده اراده هاي بين المللي براي بالا بردن توليد داخل و ورود آن به بازارهاي جهاني باشند.
3-
| هوشمندي ديپلماسي ما در اين است كه از موضوعاتي مثل رقابت هاي موجود بين اروپا و آمريكا استفاده و با نهادها و سازمانهاي بين المللي ارتباط فعال داشته باشد. |
مثلا زمينه هاي فرهنگي مشترك ما با عراق بسيار زياد است حتي زبان فارسي در آن كشور رواج بسيار زيادي دارد و وجود عتبات عاليات در عراق و علاقه اي كه مردم به آن دارند زمينه هاي توسعه مراودات ما با اين كشور را از ديرباز فراهم كرده است. زماني كه صدام آمد اين زمينه ها منقطع شد اما در نهاد اين دو ملت اين مساله همواره وجود داشته است و اكنون فضا براي يك همكاري و هماهنگي در ارتباطات وسيع تر فراهم است و ما بايد بيشترين سهم را از لحاظ ارتباطات فرهنگي، علمي و اقتصادي با كشورهاي همسايه فراهم كنيم و طبعا بايد بسترهاي آن همچون جاده هاي ترانزيت و مساله نفت و گاز فراهم شود.
4- اولين پله توسعه ما در رسيدن به چشم انداز در زمينه ديپلماسي است كه بين ما و كشورهاي همسايه هيچ گونه تشنجي نبايد وجود داشته باشد بلكه بايد زمينه مراودات دوستانه فراهم و ارتباطات اقتصادي بالفعل شود. مثلا بازارهاي آسياي ميانه كه يك بازار بسيار مطلوب است بايد براي تجار و صنعتگران و صادرات محصولات كشاورزي هموار شود.
5- در زمينه رابطه با كشورهاي اسلامي و كشورهايي كه با آنان در زمينه هاي مختلف مي توانيم ارتباط داشته باشيم، در حوزه آفريقا كشورهايي هستند كه يا به دليل علايق اسلامي و يا به دليل ارتباطاتي كه از نظر الهام بخشي انقلاب در كمك به مستضعفان در آنجا وجود دارد، به ايران علاقمندند كه آن حلقه بايد به دليل روابط دوستانه و نيز بهره گيري از مزيت هايي كه آنان براي بالا بردن سطح توسعه دارند بايد فعال شود.
| اولين پله توسعه ما در رسيدن به چشم انداز در زمينه ديپلماسي است كه بين ما و كشورهاي همسايه هيچ گونه تشنجي نبايد وجود داشته باشد. |
6- بعد ديگر اين مساله ارتباطات ايران با ساير كشورها مانند اروپاست . استراتژي ما در ارتباط با اين كشورها بايد ورود به اتحاديه ها و سازمان هاي بين المللي به صورت فعال باشد تا ما بتوانيم از مزيت هاي آنان براي حفظ منافع ملي خود بهره بگيريم. حتي در مورد سازمان تجارت جهاني هر چند اكنون زمينه هاي آن به دليل عدم آمادگي توليد كشورمان براي ورود به اين سازمان فراهم نيست، اما بايد در آينده اين خيز را داشته باشيم كه با پيوستن به اين سازمان با ساير كشورها ارتباط بيشتر تجاري برقرار كنيم.
در ديپلماسي بين المللي رقابتهاي شديدي وجود دارد كه ما بايد بتوانيم از اين دالان رقابت ها به نفع منافع ملي خود تلاش مجدانه اي داشته باشيم. مثلا بين اروپايي ها و امريكايي ها در استفاده از منابع و امكانات اقتصادي منطقه هميشه رقابت وجود دارد و هوشمندي آن است كه ما از اين رقابت بهره بگيريم و با توجه به موقعيت ژئوپولتيك برجسته ما در منطقه ، بايد بتوانيم با بازيگري ديپلماتيك سهم خود را اين موضوع ببريم و در واقع بايد به آنان نشان داد كه ما وارد يك بازي " برد برد " مي شويم نه يك بازي " برد باخت". لذا مي توانيم مراودات اقتصادي و فرهنگي خود را بر اساس تعامل سازنده كه طرفين برنده آن باشند سامان دهيم تا آنان به دنبال دردسرسازي در منطقه نباشند.
مهر : چه توانايي ها و پتانسيل هاي بالقوه اي را در كشور مي بينيد كه امكانات دولت اول شدن را به ايران در زمينه هاي اقتصادي، علمي و فناوري مي دهد؟
لاريجاني : امكانات وسيع نفت و گاز و امكانات كشاورزي و مناطق آب و هوايي مختلف و امكانات تاريخي و زمينه هايي كه در زمينه رشد توريسم مي توان در ايران فراهم كرد، مزيت هاي طبيعي است كه در ايران فراهم است.
نيروي متخصصي در ايران به وجود آمده كه خلاقيت هاي بسيار دارند و اين نيروها پتانسيل بالقوه اي هستند كه مي توانند عامل بارورتر كردن سطح بالا و پيشرفته فناوري در ايران باشند و در واقع توان اقتصادي كشور را بالا ببرند.
نكته سوم اين است كه اين باور در نيروهاي متخصص است كه مي توانند جهش فناوري را در كشور سامان دهند مانند بحثي كه در زمينه فناوري هسته اي صورت گرفت و همه اينها كمك مي كند كه ما بتوانيم ديد مثبتي براي تحقق سند چشم انداز، با سازو كاري معقول داشته باشيم.
مهر : بعضي معتقدند الزامات چشم انداز، هضم شدن در اقتصاد جهاني وكوتاه آمدن از ارزشهاي اسلامي رادر پي خواهد داشت. به نظر شما آيا مي توان با پايبندي به اصول و ارزشهاي اسلامي به قدرت اول اقتصادي و علمي و فني منطقه تبديل شد ؟
لاريجاني : به نظر من در اينجا خلطي صورت گرفته است و برخي فكر مي كنند اگر ما از عنصر الهام بخش انقلاب بگذريم دروازه هاي تمدن سازي به روي كشور ما باز مي شود در حالي كه چنين نيست و مساله عنصر الهام بخش در انقلاب ما بخشي از توان ملي ما است و اگر كسي از اين صرف نظر كند به اين معناست كه از توان ملي ما صرف نظر كرده است.
| برخي فكر مي كنند اگر ما از عنصر الهام بخش انقلاب بگذريم دروازه هاي تمدن سازي به روي كشور ما باز مي شود در حالي كه چنين نيست و مساله عنصر الهام بخش در انقلاب ما بخشي از توان ملي ما است و اگر كسي از اين صرف نظر كند به اين معناست كه از توان ملي ما صرف نظر كرده است. |
مهر : آيا به نظر شما يك رقمي شدن نرخ تورم و بيكاري شدني است؟
لاريجاني : به نظر من يك رقمي شدن نرخ تورم و بيكاري امكان پذير است چرا كه وقتي شما به شرايط جهاني نگاه مي كنيد خيلي از كشورها را مي بينيد كه تورم بسيار پائيني دارند و الگويي وجود دارد كه يك رقمي شدن نرخ تورم شدني است.
در كشور ما به دليل اين كه ساختار برنامه سازي ساختاري مبتني بر كارشناسي نبود و مقداري نگاه كارپردازانه به مسائل كشور مطرح بود، مسائل كشور در طول هم به سمت حل شدن نمي رفتند و گاهي مولفه هاي آنها به نحوي بود كه برآيند آنها همديگر را از بين مي بردند.
مثلا مساله تورم در كشور ما كه رشد زيادي دارد و فشار زيادي بر طبقات مختلف مردم مخصوصا طبقات محروم ايجاد مي كند، معلول رشد نقدينگي در كشور است و عامل موثر رشد نقدينگي نيز كسري بودجه در دولت و ما اگر بتوانيم كسري بودجه دولت را مهار كنيم تا حد زيادي مي توانيم تورم را پايين بياوريم.
كنترل كسري بودجه اين گونه امكان پذير است كه عزم راسخي وجود داشته باشد كه دولت حجم زيادي از بودجه را نبلعد يعني دولت متوازن و چابك شود و اين مساله اين گونه محقق خواهد شد كه كار هايي كه دولت بلاوجه در آن دخالت كرده و اختيار مردم را سلب كرده ، از آن منتزع بشود و كارها را به مردم بسپاريم كه در اين صورت كسري بودجه فروكش خواهد كرد و به سطح يك رقمي خواهد رسيد.
مهر:از شما به خاطر شركت در اين گفت وگو متشكريم.