به گزارش خبرنگار مهر، تاریخ وقف در این استان با وقف نامه ربع رشیدی که بزرگترین وقف در سطح جهان است آغاز شد و رنگ و بوی علمی و مذهبی به این حرکت خداپسندانه داد و در تمام طول این سالها رهروان این راه گاه در راه علم و گاه برای مصارف مذهبی، اجتماعی و درمانی اموال خود را وقف کرده اند.
اما اینک حرکت وقف در آذربایجان شرقی پس از طی مسیر طولانی خود از شکل سنتی خارج شده و روی به وقف های نوینی همچون طب هسته ای آورده است.
رشیدالدین فضل‌الله همدانی، علی اکبر سونسوز تاجر، خیر النساء هفتاد و پنجمین همسر ناصرالدین شاه، محمد علی کرباسی و دیگران آغازگران وقف در این خطه از ایران زمین بودند، درحالی این حرکت در میان آذری ها فرهنگسازی و نهادینه شده که هر سال وقف در استان رشد 10 تا 30 درصدی دارد.
ربع رشیدی و خیرالنساء آغازگران وقف
760 سال از روزگاری می گذرد که رشیدالدین فضل‌الله همدانی وزیر دانشمند ایلخانان نخستین مجموعه دانشگاهی جهان را در تبریز راه اندازی کرد.
فضل الله همدانی برای تامین هزینه‌های ربع رشیدی که زمانی کلکسیونی از امکانات یک شهر کوچک شامل کتابخانه، مدرسه، مسجد، دارالایتام، حمام، مهمانسرا، بیمارستان، مدارس عالی و کارگاه‌های صنعتی بود، املاک فراوانی در نقاط مختلف اعم از ایران قدیم، بخش‌هایی از عراق، افغانستان، گرجستان، ولایت روم، آذربایجان و سوریه وقف این مجموعه کرد.
مدیرکل اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: از 760 سال پیش تا کنون ربع رشیدی بزرگترین موقوفه در سطح جهان است که رشید الدین فضل الله همدانی به عنوان اولین واقف در این دیار، امر خداپسندانه وقف را در گسترش علم آغاز کرد.
حجت الاسلام سید شهاب الدین حسینی به دیگر آثار شاخص وقفی اشاره کرده و ادامه می دهد: از دیگر واقفان برجسته تاریخی تبریز می توان به خیرالنساء هفتاد و پنجمین همسر ناصرالدین اشاره کرد که او هم املاک مسکونی، زمین های کشاورزی و زمین های تجاری بسیاری را صرف امور مذهبی و اجتماعی کرد.
وی اضافه می کند: موقوفات خیرالنساء شامل 626 رقبه می شود که از پر برکت ترین و بزرگترین موقوفات استان محسوب می شود که تیمچه فرش در بازار تبریز، ساختمان پزشکان بخشی از رقبه های مختلف وقف شده وی هستند که با نیت صرف هزینه های موقوفات در امر ترویج قرآن، اطعام عزاداران ائمه و خدمات موثر فرهنگی و اجتماعی انجام شده است.
حسینی یادآور می شود: صادقیه با 738 رقبه، موقوفه محمد علی کرباسی با 143 رقبه، موقوفه ظهیریه با هزار و 317 رقبه، مسجد الصادق کوی ولیعصر با هفت رقبه و موقوفه حاج حبیب با 83 رقبه از جمله موقوفات قدیمی شاخص آذربایجان شرقی هستند.
50 درصد نیات واقفان مذهبی است
مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان 50 درصد نیات واقفان را مذهبی عنوان می کند که مابقی برای خدمت ایتام و بی بضاعتان، درمانی و مسکن جوانان و خدمات اجتماعی و اشتغالزایی اهدا می شود.
وی با اشاره به اینکه واقفان بهترین مدافعان حقوق بشر هستند، می گوید: در برخی موارد هم با توجه به گذشتن تاریخ مصرف نیات واقفان برخی از آنها تبدیل به احسن می شود.
حسینی تشریح می کند: یکی از واقفان سالها پیش موقوفه خود را با نیت صرف درآمد رقبه ها برای تهیه غذا برای حیوانات در فصل زمستان اهدا کرده بود که با توجه به اینکه دیگر در این دوره از زمان حیوانی در فصل زمستان بی غذا نمی ماند و اغلب از آنها محافظت می شود، آن نیت را تبدیل به احسن کرده و درآمد رقبه های ذکر شده صرف اطعام ایتام می شود.
وی تاکید می کند: در چنین مواردی که احساس می شود تاریخ نیت خاصی با توجه به گذر زمان گذشته و دیگر کاربردی ندارد با حکم حاکم شرع آنرا تبدیل به احسن می کنیم اما جز این موارد خاص نمی توان نیات واقفان را تغییر داد و در راه دیگری صرف کرد.
افزایش 15 درصدی وقف در آذربایجان شرقی
سید شهاب الدین حسینی از فرهنگسازی و گسترش فرهنگ وقف در استان خبر داده و می گوید: با توجه به فرهنگسازی که انجام شده، توجه به وقف و برکات آن در میان مردم بیش از پیش شده است به طوریکه در سال جاری شاهد رشد 15 درصدی وقف در استان نسبت به سال گذشته بودیم.
وی ادامه می دهد: 30 نفر خیر در قالب زمین، آپارتمان و زمین کشاورزی در راه امور خیریه در تبریز و سایر شهرستان های استان وقف کرده اند که این تعداد نسبت به سال گذشته 15 درصد رشد داشته است.
وی بیشترین موارد موقوفات را در زمینه اهدای زمین برای ساخت حوزه علمیه و هزینه های مورد نیاز آن، ساخت مسجد، ساخت مراکز درمانی عنوان می کند که بخش دیگری از موقوات مربوط به کمک هزینه برای مصارف مذهبی همچون عزاداری امام حسین (ع) و کمک به بی بضاعتان است.
ظهور وقف های نوین
مدیرکل اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی اظهار می دارد: با توجه به اینکه دنیا در حال پیشرفت بوده و علم های نوین دیگر مطرح است سعی می شود وقف ها هم به سوی وقف های نوین سوق داده شوند.
وی تشریح می کند: پیش از این اغلب وقف ها در راه عزاداری امام حسین (ع) و برخی مسائل فرهنگی بود که با توجه به اغنای امکانات در این حوزه در حال حاضر سعی در سوق دادن وقف ها به سمت وقف های نوینی همچون حفاظت محیط زیست، طب هسته ای، انرژی هسته ای و امثال آن است.
حسینی در عین حال می گوید: توجه به اشتغالزایی و مسکن جوانان همچنان ضروری است که می توان با نیات خدا پسندانه در این راه گامهای موثر برداشت.
وی همچنین یادآور می شود: البته در سازمان و ادارات اوقاف و امور خیریه برای نیاز سنجی و الزامات هر منطقه به واقفان مشاوره داده می شود تا نیات خیران در راه صحیح هدایت شود.
-----------
گزارش : یاسمین السادات مولانا