سید مجتبی نواب صفوی در سال 1303 در خانواده ای روحانی به دنیا آمد و پس از اخذ تحصیلاتی به نجف رفته و به فراگیری دروس دینی مشغول میشود و فقه واصول را از استادانی چون عبدالحسین امینی، حسین قمی و محمد تهرانی میآموزد. پس از تحصیل در نجف در سال 1324 به تهران بازگشت.
او که در سر نقشه اصلاح جامعه از طریق اجرای احکام اسلام را میپروراند با شرایط رقابت قدرتها در ایران مواجه بود و برای رسیدن به اهداف اسلامی خود راه مبارزه مسلحانه را انتخاب نمود. او با تشکیل جمعیت فدائیان اسلام در اعلامیهای برادری، استقامت، اتحاد و رسیدن به حاکمیت اسلام و قرآن را از اهداف جمعیت فدائیان اسلام برشمرد.
نواب صفوی از یک سو به دلیل انسی که با بسیاری از علما هم چون علامه امینی و آیت الله مدنی داشت معارف اسلامی را به خوبی فرا گرفته بود و از دیگر سو به واسطه دارا بودن ویژگیهای خاص روحی از شهامت و شجاعت لازم برای عمل به فریضه امر به معروف و نهی از منکر برخوردار بود.
مهمترین نقش سیاسی نواب صفوی در اوج نهضت ملی شدن صنعت نفت و موفقیت آیت الله کاشانی و دکتر محمد مصدق ظاهر گردید. مرحوم کاشانی از بازوی نیرومند فدائیان اسلام در پیشبرد مقاصد خود سود برد.
از جمله ترورهایی که جمعیت فدائیان اسلام به آن مبادرت کردند میتوان به ترور عبدالحسین هژیر و رزم آرا اشاره کرد که در این بین قتل رزم آرا از اهمیتی مضاعف برخوردار است. رزم آرا که برای سرکوبی نهضت ملی در ایران که در آن زمان به اوج خود رسیده بود بسیار تلاش می کرد در 16 اسفند 1329 توسط خلیل طهماسبی یکی از اعضای این جمعیت به قتل رسید وهمین امر هم زمینه ی لازم برای ملی شدن صنعت نفت را فراهم کرد.
از آنجا که جمعیت فدائیان اسلام به اتخاذ شیوه تند بیشتر اهمیت میدادند در سال 1339نواب صفوی اهداف، اصول و شیوههای سیاسی و برنامه حکومت اسلامی مورد نظر خود را تحت عنوان راهنمای حقایق که در حقیقت منشور فدائیان اسلام بود عرضه نمود و بر اصول وارزش های بنیادینی تاکید ورزید. یک ماه پس از احراز نخست وزیری مصدق در 14خرداد 1330 نواب صفوی دستگیر شد و در طول 28 ماه نخست وزیری مصدق حدود 20 ماه در زندان گذراند.
شاه پس از کودتای ننگین 28 مرداد 1332 تاحدی با نیروهای مذهبی راه مسالمت آمیز را درپیش گرفته و پیرو همین سیاست زاهدی وچند تن از افسرانش را نزد نواب صفوی میفرستد و در مورد اصلاحات دینی از وی نظر خواهی میکند و گویا تصدی وزارت فرهنگ را نیز به او پیشنهاد میکند.
باید گفت این عکسالعمل به دنبال اعلامیه شدید اللحن رهبر فدائیان اسلام که علنا شاه و نخست وزیر و هیات حاکمه راغیر قانونی اعلام نموده بود و آنها را ملزم به اجرای منشور فدائیان اسلام میکرد اتفاق افتاد که نواب صفوی به درخواست شاه پاسخ مثبت نداد.
نواب صفوی پس از، آن تصمیم به ترور حسین علاء میگیرد اما این ترور نافرجام میماند و به همین جهت در اول آذر 1334بازداشت ودر 27 دی همان سال به همراه مظفر ذوالقدر، خلیل طهماسبی و محمد واحدی اعدام میشود.
.........................................
منابع:
- داوود امینی، جمعیت فدائیان اسلام و نقش آن در تحولات سیاسی –اجتماعی، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی
- عباسعلی عمید زنجانی، انقلاب ایران وریشه ها ی آن ، انتشارات طوبی
- محمد تقی مصباح یزدی، انقلاب اسلامی ایران وریشه های آن، انتشارات آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)