حجت الاسلام سیدمحمد سادات منصوری رئیس مرکز پاسخگویی به سؤالات دینی سازمان تبلیغات اسلامی در مورد خطرات تهدیدکننده فرهنگ دینی، به خبرنگار مهر گفت: افراط و تفریط در بین کسانی که مبلغ دین هستند و در کسانی که می خواهند دینداری کنند از تهدیدات فرهنگ دینی ما هستند، از طرف دیگر کسانی که به عنوان مخالفان و یا دشمنان دین محسوب می شوند، برنامه ریزی و فکر دارند و کار می کنند، تهاجماتی را اعمال می کنند که نباید از این مسئله غافل بود.
وی تعادل در هر کاری را موجب موفقیت خواند و گفت: خدای متعال امت اسلام را امت وسط قرار داده است و همیشه باید حد تعادل را رعایت کنیم و هر جا از این میزان عبور کردیم چه افراط و چه تفریط داشتیم خطر مهمی برای دین است چون معرفی دین ناقص انجام خواهد گرفت.
این پژوهشگر قرآنی با رد ادعای برخی که از کمرنگ شدن فرهنگ دینی در جامعه ایران اظهار نگرانی می کنند، گفت: آمارها و شاخصهای سنجش دینداری جامعه ایران نشان می دهد که چنین ادعایی نادرست است و مردم ما دارای فرهنگ بانفوذ دینی هستند اما علت چنین تصور نادرست به دلایل مختلفی برمی گردد شاید علتش این است که معیار را ظواهری که خودمان بر آن تقید داریم، قرار می دهیم و یا در حوزه ارتباطی که هستیم، توقعات ما برآورده نشده است، لذا چنین برداشت نادرستی صورت می گیرد.
وی تأکید کرد: و یا اینکه ما از جامعه دینی یک شاخصهای بالایی را در نظر داریم و توقع نداریم که در جامعه دینی ما برخی حوادث اتفاق بیفتد، در حالیکه این مسائل در جامعه ما ممکن است اتفاق نیفتد. مثلا اگر جامعه ایران را یک جامعه عادی فرض می کردیم مسئله ای نداشتیم. مثلا وضعیت دینداری جامعه ایران با ترکیه قابل مقایسه نیست و قطعا ایران خیلی بالاتر است اما اگر فقط به ترکیه به عنوان یک کشور سکولار نگاه کنیم باز می بینیم که جامعه ترکیه در مسائل دینی پیشرفت کرده است اما در مقایسه با ایران بسیار عقب است.
سادات منصوری افزود: از طرفی اگر جامعه ایران را خدای نکرده سکولار فرض کنیم، خیلی از نظر دینی ما در این جامعه رشد داریم ولی اگر به عنوان جامعه دینی آن را بررسی کنیم خیلی با آن جامعه مطلوب دینی فاصله داریم و باید این فاصله ها را به تدریج کمتر کرد.
وی درباره چگونگی حفظ فرهنگ دینی جامعه تأکید کرد: در حوزه خانواده باید توجه داشته باشیم که یک دوره ای دوره تربیت و ساخته شدن است و یک دوره ای دوره حفظ ساخته هاست. دوره نوجوانی دوره تربیت و سازندگی اخلاقی انسان است و بعد از اینکه از دوره نوجوانی و جوانی عبور کرد، دوره حفظ آن ساخته هاست.
رئیس مرکز پاسخگویی به سؤالات دینی افزود: نباید تصور کنیم که مثلا در دانشگاه ها وضعیت تربیتی باید اعمال شود، خیر. بلکه بحث تربیت در دوره آموزش و پرورش است. اگر همت در آموزش و پررش در این قرار گیرد که تربیت صحیح اسلامی رشد پیدا کند قطعا در سالهای آینده نتایج اش را مشاهده خواهیم کرد. اولویت بزرگ فرهنگی ما آموزش و پرورش است و همه همت خود را باید برای اصلاح نظام آموزش و پرورش قرار دهیم.
وی در مورد علت عدم موفقیت در گسترش فرهنگ دینی در میان نسل جدید، تصریح کرد: متأسفانه نهادهای ریشه دار و بنیادین تبلیغ دینی را به دلیل قدیمی شدن کنار گذاشته ایم و خواسته ایم از ابزارهای جدید استفاده کنیم بنابراین دچار مشکل در حوزه فرهنگ دینی شده ایم.
حجت الاسلام سادات منصوری افزود: مثلا الان نقش مساجد در کشور ما کمرنگ است هم به لحاظ تعداد و هم به جهت برنامه هایی که در مسجد باید دنبال شود. مثلا در حوزه جغرافیایی شهر تهران ممکن است با ماشین یک مسیری را مدتی رانندگی کنید اما صدای اذان را نشوید و مسجدی نبینید.
وی یادآور شد: بحث ترکیه را مثال زدم و بهتر است بگویم استانبول به شهر مساجد معروف است که بیش از 2 هزار مسجد در یک سال ساخته شده است. حال ما در ایران و در تهران چقدر برای ساخت مسجد تبلیغ می کنیم؟ آیا مساجد را از ضروریات شهرسازی می دانیم یا خیر؟! از طرف دیگر چون تصور کردیم حکومت‌مان دینی و اسلامی است گمان می کنیم همه کارهایمان دینی شده است و مساجد دیگر آن نقش را ندارد اما اگر ما یک جامعه سکولار بودیم چقدر به مساجد توجه می کردیم!؟
این پژوهشگر قرآنی تأکید کرد: علاوه بر آن یک کار غلط دیگری که کردیم این بود که صدا و سیما را به مسجد و حسینیه تبدیل کرده ایم، مثلا حدود 17 کانال تلویزیونی داریم و سر اذان از همه این شبکه اذان پخش می شود، آن هم اذان به وقت تهران. اما کسی که مشهدی است چه ضرورتی دارد برنامه های خودش قطع شود و اذان را گوش دهد آن هم همه 17 کانال! با این کار در واقع یکی از کارهای مهم مسجد را گرفته ایم.
وی تأکید کرد: یکی از کارهای مسجد اذان گفتن است. اما وقتی رادیو تلویزیون ما اذان پخش می کند، دیگر ما احساس نیاز به مسجد نمی کنیم اما وقتی صدا و سیما به این شکل گسترده اذان پخش نکند، من نوعی گوش می دهم تا اذان پخش شود و وقتی دیدم صدای اذان را نمی شنوم متوجه می شوم در اطرافم مسجد ندارم خب از جیبم پول خرج می کنم و مسجد می سازم.
حجت الاسلام سادات منصوری افزود: نقش صدا و سیما را فراموش کرده ایم و آن را مسجد کردیم؛ منبر و سخنرانی را آوردیم صدا و سیما و اذان را در صدا و سیما گذاشته ایم و هیئتهای مذهبی را آوردیم در صدا و سیما. برخی در پاسخ به این انتقاد می گویند که رسانه باید در حوزه دین نیز نقش داشته باشد. در پاسخ باید گفت تشویق نماز یعنی اینکه اذان و نماز جماعت پخش کنیم. به نظرم این نوع رفتارها بیشتر گول زدن دیگران است و افراد ساده لوح را گول بزنند که بگویند ما دینی کار می کنیم! والا تبلیغ دینی این نیست بلکه باید برای آن هزینه کرد و به شیوه خود رسانه تبلیغ دینی کرد.
وی افزود: یکی در مسجد برای 100 یا 50 نفر منبر می رود و متناسب با ذهن و روحیه همین تعداد مطالبی را می گوید اما اگر همان حرف را در سطح 70 میلیون نفر پخش کردید، آسیب دارد چون در بین این 70 میلیون نفر بچه هست، بی دین هست، غیر مسلمان هست، زن هست و این مطالب را که پخش می کند چه کسی می گوید برای همه مفید هست. مطلب دیگر اینکه کسی که در مسجد سخنرانی می کند خود آن محیط تأثیرگذار است و ما در صدا و سیما این فضا را حذف کردیم.
رئیس مرکز پاسخگویی به سؤالات دینی در پایان گفت: نهادهای اصلی تبلیغات دینی را کمرنگ کردیم و نهادی که مستقیما کارش این گونه تبلیغات نیست را جایگزین خواستیم بکنیم و نتوانستیم. علتش هم این است که هر قفلی کلید خاص خودش را دارد و صدا و سیما باید تبلیغ دینی کند اما این شیوه اش نیست چون کار مسجد و صدا و سیما با یکدیگر متفاوت است.